Kennisbank

Wat is een amendement?

Een amendement is een voorstel voor het wijzigen van een voorliggend besluit. In beginsel is het de meest eenvoudigste van alle raadsinstrumenten. Maar het goed gebruiken ervan kan best technisch worden.

Wanneer een volksvertegenwoordigend orgaan een besluit neemt, is dat schriftelijk uitgewerkt. Bij de gemeenteraad wordt dit het raadsbesluit of het raadsvoorstel genoemd. Hierin staat de informatie over het besluit zelf, zoals de (financiële) onderbouwing, een eventueel tijdpad van de uitvoering en wat het besluit uiteindelijk op moet leveren. Ook kan er staan hóe het besluit moet worden uitgevoerd, met welke partners wordt samengewerkt.

Raadsleden hebben het recht om een voorstel te doen zo’n besluit aan te passen. Zo’n aanpassingsvoorstel wordt een amendement genoemd, een Frans leenwoord wat letterlijk ‘wijzigingsvoorstel’ betekent. Het recht van amendement, zoals het dan heet, staat in artikel 147b van de Gemeentewet. ‘Een lid van de raad kan een voorstel tot wijziging van een voor de vergadering van de raad geagendeerde ontwerp-verordening of ontwerp-beslissing indienen.’ Het recht is daarmee, anders dan bij bijvoorbeeld de motie, wettelijk verankerd. Met andere woorden: niemand kan een raadslid ontzeggen voor een voorliggend besluit een wijziging voor te stellen. Elk raadslid heeft het wettelijke recht.

Soorten amendementen

Een amendement kan tekstueel zijn. Daarmee wordt een deel van de tekst geschrapt en al dan niet vervangen voor een andere tekst. Bijvoorbeeld omdat de raad het niet eens is met een doelstelling of omdat men doelgroepen voor voorgesteld beleid wil specificeren. Ook kan met een amendement tekst aan een voorstel worden toegevoegd, bijvoorbeeld wanneer de raad vindt dat bij woningen ook moet worden gedacht aan starters, terwijl deze groep eerst niet in het raadsvoorstel stonden genoemd.

Met een financieel amendement wijzigt de raad een bedragen in een voorstel. Zo kan een raad besluiten meer of minder krediet te verstrekken voor een plan, of besluiten dat de dekking voor een voorstel uit een andere begrotingspost moet komen. Bijvoorbeeld door huiswerkbegeleiding niet meer te voldoen uit het in begroting gereserveerde geld voor Onderwijs, maar voortaan uit de begrotingspost Sociaal. Vooral bij begrotingsbehandelingen in het najaar komen deze financiele amendementen vaak voor.

Een amendement indienen

In de regel wordt een amendement schriftelijk ingediend. Meestal worden ze van te voren al naar andere raadsleden en zelfs het college gestuurd, om er over na te denken. Natuurlijk kan een amendement net als een showmotie als verrassing worden ingediend, of als agendering. Meestal wordt een amendement echter ingediend om bewust beleid te veranderen. Andere strategische overwegingen zoals bij moties (zie: strategische overwegingen) liggen minder voor de hand. Een amendement is over het algemeen meer werk om op te stellen, zeker een financieel amendement.  Daarbij is het handig om de uitvoerbaarheid goed te checken, bijvoorbeeld met de griffier, een dienstdoend beleidsmedewerker of de betreffende portefeuillehouder van het college. Het strategisch verrassingseffect gaat dan al gauw verloren.

In sommige gemeenten is het gebruikelijk om een amendementen net als bij een motie te voorzien van een onderbouwing. Dit is niet overal zo. In dat geval wordt de onderbouwing bijvoorbeeld mondeling in de commissie- of raadsvergadering gegeven. De griffier stelt meestal instructies of sjabloondocumenten op voor het indienen van amendementen.

Vaak laat het Reglement van Orde het ook toe om een amendement mondeling in te dienen. Dan gaat het bijvoorbeeld om kleine, tekstuele wijzigingen. Wanneer de voorzitter oordeelt dat de voorgestelde wijziging onduidelijk is, zal hij voorstellen de vergadering te schorsen zodat een amendement alsnog op schrift kan worden gesteld en dan worden voorgelegd.

Werking van amendementen

Meestal heeft amendement betrekking op een raadsvoorstel. Maar een amendement kan ook op een motie worden ingediend. In dat geval wijzigt de tekst van de motie, die daarna op de gebruikelijke wijze in stemming wordt gebracht.

Bij de behandeling van een amendement wordt het voorzien van een toelichting van het college. Net als bij de motie (zie: appreciatie moties), wordt de appreciatie van het amendement genoemd. Het is gebruikelijk dat het college erbij zich beperkt tot drie oordelen.

  • De motie is uitvoerbaar
  • De motie is niet uitvoerbaar
  • Het college heeft geen mening en laat het oordeel aan de raad

Inhoudelijke oordelen hoort een college in beginsel niet te geven. Het beleid wordt immers bepaald door de raad. Wel kan het college bijvoorbeeld wijzen op beleidsinconsistenties of -consequenties. Bijvoorbeeld wanneer er door het amendement een grote beleidswijzing betreft die effect heeft op andere onderdelen van het beleid waardoor er bijvoorbeeld geen geld meer over is voor ander beleid. Of dat het nieuwe voorstel een wending is met een reeds ingezette koers.

Nadat het is besproken, stemt de raad over de voorgestelde aanpassing. Wanneer de meerderheid het met het wijzigingsvoorstel eens is, is het amendement aangenomen. Het voorstel is daardoor gewijzigd, zodat het dan aangepaste voorstel daarna in stemming kan worden gebracht.

Wanneer een amendement op een raadsvoorstel wordt aangenomen, – en dat gewijzigde voorstel wordt aangenomen – is dit een juridisch geldend besluit. Anders dan een motie moet het college dit door de raad gewijzigde voorstel dus uitvoeren.