De laatste jaren zijn de verantwoordelijkheden van de burgemeester allen maar groter geworden. Maar de mogelijkheden om de veiligheid te bewaken steeds minder. ‘Het heeft geen zin te roepen ‘ik ga ze pakken’ of ‘ik zal ze krijgen’, want dat ga je niet waarmaken.’
Voor heel wat veiligheidsvraagstukken wordt er naar de burgemeester gekeken. En bij incidenten is hij na de hulpdiensten vaak als eerste ter plaatse. Maar wat kan de burgmeester doen? ‘Hij krijgt veel verantwoordelijkheid voor het oplossen van criminaliteit, terwijl er geen middelen tegenover staan,’ legt John Bijl uit in De Stentor.
De krant maakt een rondgang bij burgemeesters en hun adviseurs over de mogelijkheden om de openbare orde en veiligheid te bewaren. ‘De burgmeeester moet altijd naar de minister om meer politiecapaciteit te vragen, mag dat niet zelf beslissen,’ zegt Bijl. ‘De burgemeester is de spin in het web van het gemeentebestuur en de politie. Wat je als burgemeester moet doen, is heel duidelijk maken waar de focus ligt en wat er in de samenleving speelt.’
Volgens Bijl is de burgemeester eerder een ‘poldersheriff’. ‘Hij moet altijd naar de minister om meer politiecapaciteit te vragen, en mag dat niet zelf beslissen.’ Het maakt burgemeester niet helemaal machteloos, vindt Bijl. Als ambtsdrager kan hij niet de middelen regelen, maar wel de toon zetten en focus aanbrengen. ‘Wat je als burgemeester moet doen, is heel duidelijk maken waar de focus ligt en wat er in de samenleving speelt. De burgemeester is de spin in het web van het gemeentebestuur en de politie.’
Daarnaast speelt de burgemeester een belangrijke rol in rust bergen in de samenleving. ‘Met name sinds de politie landelijk is geworden en er geen lokaal aanspreekpunt meer is, is de rol van burgemeester prominenter geworden.’ Zeker bij grotere gebeurtenissen is vaak de burgemeester eerst aan het woord. ‘Hij is woordvoerder van veiligheidsbeleid, maar niet de uitvoerder. Je moet dus aan het publiek duidelijk maken waar je bevoegdheden liggen.’
Vooral op deze laatste rol bij calamiteiten worden burgemeester goed voorbereid. ‘Als er een grote ramp gebeurt, moet je het wel op orde hebben in je bovenkamer.’ De rol van de burgemeester is vooral zorgen dat de ‘normale situatie’ snel terugkeert. Dat vraagt van de burgemeester snel schakelen. ‘Jij staat er, als de camera op je af komt, moet jij het woord doen. Vaak is het niet bij goed nieuws dat ze op je af komen. En ondanks alle adviezen die je kreeg en klasjes die je hebt gevolgd, ben jij eindverantwoordelijk.’ Toch zullen zeker rampen en grote ongelukken altijd onzekerheden hebben. ‘Eigenlijk kun je je alleen maar voorbereiden op het feit dat je verrast zult worden.’