Waar ligt de grens van discretionaire uitgaven?

Hoeveel luxe mag een bestuurder zichzelf veroorloven op kosten van de belastingbetaler? Die vraag hangt in De Bilt nadrukkelijk boven tafel sinds drie wethouders, de burgemeester en een hoge ambtenaar afgelopen zomer twee nachten verbleven in een Eindhovens designhotel tijdens het VNG-congres. De eindafrekening liep op tot 4.400 euro. Voor het college werd zelfs de Penthouse Loft van 650 euro per nacht geboekt – een keuze die in de lokale politiek en daarbuiten flink wat wenkbrauwen doet fronsen.

Bestuurskundige John Bijl vindt één ding helder: er zijn grenzen, maar bestuurders hebben ook ruimte nodig om hun werk goed te doen. ‘Voor het openbaar bestuur geldt al decennia de norm om geen luxe artikelen aan te schaffen’, stelt hij. ‘De tijd waarin de burgemeester aan zijn bode vroeg om een fles whisky te kopen met de pinpas van de gemeente, ligt al zo’n twintig tot dertig jaar achter ons.’

Ruimte of rem? Bestuurders kiezen zelf

Opvallend genoeg bestaan er geen landelijke of lokale maxima voor hotelovernachtingen. Bestuurders bepalen zelf wat redelijk is. ‘Daar heb je een mooi woord voor: discretionaire bevoegdheid,’ zegt Bijl. ‘Het gaat wat ver om iedereen op voorhand onder curatele te stellen. Bovendien gaan mensen vaak net onder de grens zitten als je wél een maximumbedrag instelt. Dat is psychologisch.’

Die discretionaire ruimte heeft ook een keerzijde. Als regels niet alles dichttimmeren, komt de politieke beoordeling des te scherper op het bord van de raad te liggen. Zeker wanneer de interpretatie ruimte laat tussen ‘een hamburger bij McDonalds’ of ‘een diner in een sterrenrestaurant’. Toch waarschuwt Bijl voor doorschieten: ‘Ik zou het een verlies vinden als gemeenten dit soort zaken tot achter de komma gaan regelen.’

Waarom een penthouse?

Dat betekent wel dat verantwoording cruciaal is. En precies daar blijft het college volgens Bijl achter. ‘Ik vind dat het college een duidelijke verantwoording moet geven voor de hoogte van het bedrag. Want voor 4.400 euro kun je ook twee weken in Frankrijk zitten. De andere kant is dat het college een werkplek nodig had. In dat geval is het huren van een ruimte beter dan vergaderen in de trein, wat volgens de Gemeentewet niet eens mag. Maar waarom dat penthouse van 650 euro is geboekt, snap ik niet.’

De kwestie leidde tot tientallen verontwaardigde reacties. Intussen blijkt dat De Bilt voor het VNG-congres van 2026 van koers is veranderd: de gemeente laat een hotel boeken ‘zo goedkoop mogelijk’, zelfs als dat betekent dat het bestuur moet uitwijken naar een Duitse accommodatie op afstand van de congreslocatie.

Waar ligt de grens?

Het debat in De Bilt laat zien dat politieke moraal niet kan worden afgerekend in euro’s alleen. Het gaat om publieke verantwoording, zichtbare soberheid en het besef dat vertrouwen sneller slijt dan een hotelrekening kan worden betaald. Tegelijk blijft zelfbeheersing een wezenlijk onderdeel van ambtelijk en bestuurlijk handelen. Bestuurders moeten immers ruimte houden voor het juiste oordeel, ook als het gaat om praktische congressen en lange dagen.

De vraag die blijft hangen: als de politiek zelf de grens moet trekken, doet De Bilt dat dan zichtbaar genoeg? De hotelbonnetjes van Eindhoven suggereren dat hier nog winst te boeken valt.