Wat doet de Eerste Kamer eigenlijk (wel)?

De Eerste Kamer wordt vaak gezien als een soort politieke nabrander, maar dat is volgens John Bijl een hardnekkig misverstand. In de podcast Haagse Invloeden (14 juni 2023) legt hij uit waarom de Eerste Kamer juist een wezenlijke rol speelt in de democratische rechtsstaat. ‘De Eerste Kamer is bedoeld als het vierogenprincipe van onze wetgeving,’ zegt Bijl. ‘Zoals bij een bank iemand meekijkt bij een grote overboeking, zo kijkt de Eerste Kamer nog eens goed naar wetgeving die al door de Tweede Kamer is aangenomen.’

Volgens Bijl kijkt de Eerste Kamer nadrukkelijk naar de uitvoerbaarheid van wetten, de inbedding in het bestaande rechtsstelsel en de bescherming van grondrechten. ‘Internationale verdragen en grondwettelijke principes krijgen daar meer aandacht dan in de Tweede Kamer.’

Dat de senaat in de loop der jaren politiek is geworden, ontkent Bijl niet. ‘Je ziet dat de Tweede Kamer vaker geen meerderheid meer heeft in de Eerste Kamer. En als de debatten in de Tweede Kamer steeds oppervlakkiger worden, dan doet de Eerste Kamer soms gewoon het werk over.’

Hij rekent af met het idee dat partijen in de senaat de dienst uitmaken. ‘Er zijn geen partijen in de Eerste Kamer, net zomin als in gemeenteraden of de Tweede Kamer. Er zijn alleen volksvertegenwoordigers die samenwerken in fracties, maar ieder lid blijft zelfstandig. Dat is geen zwakte, maar een groot goed: alleen de gekozenen bepalen hoe ze stemmen – niet een partijbestuur.’

Ook recente politieke manoeuvres, zoals strategisch stemmen tijdens de senaatsverkiezingen om een coalitiemeerderheid te behouden, noemt hij ‘een machtsspelletje’. ‘Democratie werkt minder goed als de macht van het getal belangrijker wordt dan de kracht van het argument.’

Tot slot wijst Bijl op het belang van de institutionele rol van de senaat. ‘Het feit dat BBB zo’n grote vertegenwoordiging kreeg, is geen probleem. Het is het bewijs dat onze democratie werkt. Dat er iets te kiezen valt, en dat een andere afweging mogelijk is.’