Verkiezingsdebatten overtuigen zelden de twijfelende kiezer

In het Gelredome doen lijsttrekkers hun best om indruk te maken, maar echte zwevende kiezers zijn in geen velden of wegen te bekennen. ‘Hier ga ik de verkiezingen niet winnen’, verzucht PvdA’er Peter Kerris. En hij heeft gelijk. Want de debatten die de afgelopen weken door heel Gelderland zijn gevoerd, trokken vooral de eigen achterban. Of mensen uit de sector waar het over ging: sport bij sport, natuur bij natuur.

Volgens John Bijl, directeur van het Periklesinstituut, is dat een bekend patroon. ‘Ik verwijt organisatoren dat ze vaker debat organiseren voor zichzelf dan voor de kiezers’, zegt hij. Niet omdat hij tegen debatten is — integendeel: ‘Ze zijn de essentie van de democratie.’ Maar dan moet het debat wél ergens over gaan. ‘Een goed debat over een beperkt aantal onderwerpen kan heel veel bereiken. Maar we organiseren ze vaak niet zo goed.’

Kennis maken of bevestiging zoeken

Bijl wijst op de beperkte opzet van veel verkiezingsdebatten. Te veel onderwerpen, te weinig diepgang — en bovenal: te weinig onverwachte ontmoetingen. ‘Als een debat niet goed gevoerd wordt, dan levert het ook weinig op om over te vertellen.’ En juist daar zit vaak de impact: via media of sociale kanalen. Maar als het gesprek op het podium niet verrast of raakt, blijft ook de campagne plat.

Politicoloog Peter van der Heuvel vult aan dat veel kiezers niet meer langdurig verbonden zijn aan één partij. ‘Als je steeds campagne voert op losse maatregelen, dan kijkt de kiezer per verkiezing wat hem of haar aanspreekt.’ Het gevolg: partijen lijken steeds meer op elkaar, en het onderscheid verdwijnt in de details.

Geen cynisme, maar keuzestress

De twijfelende kiezer is niet per se afgehaakt — maar ziet door het aanbod de keus niet meer. Onderzoek van I&O laat zien dat met name traditionele VVD- en CDA-stemmers vaker twijfelen dan vroeger. Dat is logisch, zegt onderzoeker Peter Kanne. ‘Er zijn steeds meer partijen die op elkaar lijken, zowel op links als op rechts.’

En de verkiezingsmarkt, met folders, paaseitjes of poffertjes? Die helpt hooguit bij het bevestigen van een bestaande voorkeur. Maar wie écht nog zoekend is, wil houvast — een verhaal dat klopt. Geen verleiding, maar verbinding. Geen slogans, maar inhoud.

De les voor politici is dan ook duidelijk: een goed debat begint niet bij de spreker, maar bij het luisteren naar wie er nog niet overtuigd is. Juist dáár ligt de ruimte om verschil te maken.