Programma van diensten
Nog even en dan mag de kiezer weer naar de stembus. Op 16 maart 2022 zijn de gemeenteraadsverkiezingen. Daarna treden de nieuwe raden aan. Met het inwerkprogramma helpt het Periklesinstituut de nieuwe raden hun draai te vinden én aan de vaardigheden voor het nieuwe ambt.
Het inwerkprogramma 2022 heeft net als in 2018 ook een modulaire opbouw. De modules hebben elk afwisselende werkvormen zodat de programma’s aansprekend en inspirerend zijn. Er zijn allerlei mogelijkheden de modules te combineren. Per avond of per dagdeel passen steeds twee modules. Je kunt kiezen voor één avond, of meerdere, kort achter elkaar of juist verspreid over een langere periode. Een zaterdag, of een heel weekend de hei op, noem maar op, alle mogelijkheden zijn bespreekbaar.
De raad is het hoogste orgaan van de gemeente. Met zijn kaderstellende rol zit de volksvertegenwoordiging vooraan in de beleidscyclus. Met een goed gesteld kader spreekt de raad zich uit over het gewenste beleid — en kan het college aan de slag.
Met deze module helpen we raadsleden bij het oppakken van deze rol. Waarom? Omdat een goed kaderstellend debat een meer herkenbare invloed van de volksvertegenwoordiging oplevert én het de uitwerking van de wensen van de raad door het college makkelijker maakt.
Zo wordt duidelijker waarom voor bepaald beleid is gekozen. Met het heldere politieke kader is een welles-nietes debat over een al reeds voorliggend raadsbesluit niet meer nodig. Zo is politiek beleid inzichtelijker én sneller voor elkaar.
Om tot besluiten te komen heeft de gemeenteraad te maken met regels: de Gemeentewet, het eigen Reglement van Orde maar ook de Grondwet, de AWB, de BBV en straks de Omgevingswet.
Met de Gemeentewetpubquiz laten we de raad op speelse wijze kennismaken met de regels maar vooral de positie en mogelijkheden van de raad.
Aan de hand van drie blokken met elk zes multiple choice, openvragen en videofragmenten bespreken we de raadsverantwoordelijkheden én de raadsinstrumenten. Zodat de raadsleden zien wanneer ze het RvO of de wet er bij moeten pakken. Daarnaast laten we ze zien welke raadsinstrumenten — van mondelinge vraag tot interpellatie — de raad tot zijn beschikking heeft.
Hoeveel geld geeft een gemeente uit? Wat komt er binnen? Hoe wordt er verantwoording afgelegd over de uitgaven? En: welke wetten en regels zijn er?
Om hun groeiende verantwoordelijkheden te kunnen waarmaken hebben gemeenten financiële middelen nodig. Het grootste deel van deze financiën komt binnen via het Rijk. Maar hoe beschikken gemeenten over die gelden en onder welke voorwaarden?
Nieuwe taken, extra budget, maar vooral ook bezuinigingen: gemeenteraden staan voor de uitdaging om de juiste financiële keuzes te maken. Deze module helpt raadsleden met praktische tips en inzichten in gemeentefinanciën zodat ze voorbereid zijn om ook aan deze taak van de gemeenteraad een goede invulling te geven.
Volksvertegenwoordigen is geen vak dat je er zo maar bij doet. Ondanks dat raadslid zijn voor de meesten een functie ernaast is, vraagt het veel. Je mening geven over beleid, nieuwe voorstellen doen, contact houden met burgers, meepraten met bijvoorbeeld welzijnsorganisaties of de kunstensector, het aanscherpen van je visie, onderhandelen en natuurlijk debatteren; het zijn geen kleine dingen. Ze vragen eigen competenties.
In deze module behandelen we welke vaardigheden nodig zijn voor het politieke ambt. Door middel van het één tegen allen-debat leren ze de belangrijkste: bondig en invoelbaar spreken, actief en re-actief luisteren en het vertalen van politieke ideeën naar concreet beleid. De module is gebaseerd op ons Competentieprofiel voor Volksvertegenwoordigers.
Als de raad een besluit neemt, is er een lang proces van beeld- en oordeelsvorming aan voorafgegaan. Wij spreken dan ook liever van het politieke proces dan van het (raads)debat. Immers alle voorbereidende activiteiten, bijeenkomsten en vergaderingen beïnvloeden de argumentatie en besluitvorming.
Uit de meer dan driehonderd gemeenteraden die wij zagen vergaderen weten we één ding zeker: er bestaat niet één juist vergadermodel. Maar er is wel zoiets als het goed gebruik van het gekózen model. In deze module laten we zien hoe je met heldere planning en juiste voorbereiding, ervoor zorgt dat met goed gebruik van het model het proces van politieke besluitvorming effectiever kan.
Wat is het effect van jouw rol als raadslid op jouw rol in de samenleving, en omgekeerd?
Raadsleden liggen vaker en steeds meer onder een vergrootglas. Bijna 90% van alle Nederlanders vindt dat lokale politici een voorbeeldfunctie hebben — de media houdt hen nauwlettend in de gaten. Je moet je er als volksvertegenwoordiger steeds meer van bewust zijn dat je meer rollen en dus meer belangen hebt in de samenleving. Ook krijgen raadsleden steeds vaker te maken met agressie, zoals belediging, intimidatie en zelfs bedreiging.
In deze sessie helpen we raadsleden zich voor te bereiden op deze ‘schaduwzijden van de spotlights’. De raad krijgt praktische tips en handvatten mee over hoe om te gaan met morele dilemma’s, maar ook wat te doen om te voorkomen dat raadsleden zich, onder druk, genoodzaakt zien hun mening aan te passen.
Scherpe vragen aan de portefeuillehouder, maar ook troublerende interrupties. Een stevige raad die zich niet de kaas van het brood laat eten, en ook blazende wethouders. Heldere opgaven voor de vergadering, maar – helaas – eindeloos durende keuveloverlegjes die nergens toe leiden.
De Mystery Burger van Binnenlands Bestuur zag in de afgelopen acht jaar letterlijk alle gemeenteraden en alle Provinciale Staten wel een keer vergaderen. In deze module laat hij op soms hilarische wijze voorbeelden uit die praktijk zien. Met aansprekende fragmenten uit vergaderingen, anekdotes en andere voorbeelden neemt Mystery Burger John Bijl de raads- of Statenleden mee langs 15 lessen uit de praktijk.
Democratie is meer dan partijpolitiek en één keer in de vier jaar stemmen. Inwoners nemen steeds vaker zelf het initiatief om vorm te geven aan het algemeen belang.
Maar hoe verhoudt deze informele democratie zich tot de formele? In deze module gaan we in op nieuwe soorten en vormen van democratie en burgerparticipatie, en laten hun verschijningsvormen, mogelijkheden en ook beperkingen zien. We spreken over de positie van de raad ten opzichte van deze initiatieven — en hoe er mee om te gaan.
Aan de hand van de door ons ontwikkelde Participatiematrijs gaan we met de raad in gesprek hoe ze de ideeën van actieve burgers en bedrijven kunnen betrekken in hun eigen besluitvorming.
In meerdere gemeenten werd al gewerkt met een raadsakkoord. Een overeenstemming tussen alle fracties (en daarmee alle raadsleden) voor de komende bestuursperiode.
Maar een goed raadsakkoord doet meer dan het alleen het vastleggen van waar je het over eens bent. Het plant ook waar je het met elkaar níet over eens bent. Zodát het debat daar over gevoerd kan worden. Daarnaast maakt een raadsakkoord ook werkafspraken. Onderling maar ook binnen het hele gemeentebestuur. Om de positie van de volksvertegenwoordiging te versterken én te organiseren.
In deze module inspireren we de raad met hoe een raadsakkoord als ‘raadswerkprogramma’ de politiek én de besluitvorming beter maakt.
Voorzitten is misschien wel de meest moeilijke van alle politieke taken. De voorzitter van een commissie, ronde tafel of politiek carrousel begeleidt de vergadering in goede banen maar zonder zich met de inhoud te bemoeien én zonder de raadsleden de baas te zijn.
Deze module bereidt de voorzitters, of aspirant-voorzitters, snel voor op hun nieuwe raadsperiode. We behandelen in een notendop de vaardigheden voor het correct voorzitten van hun commissie- of andere besluitvoorbereidende vergaderingen van hun eigen vergadermodel.
Ze oefenen met eenvoudige technieken om de sfeer te bewaken, de interactie te vergroten en te zorgen dat de vergadering over de juiste dingen gaat. Zodat ze ook als voorzitters snel aan de slag kunnen met effectieve politiek.
Bij het werk van de gemeenteraad komt meer kijken dan alleen vergaderen of gesprekken voeren met instellingen en bewoners. Uiteindelijk moet de politiek ook georganiseerd worden.
De agendacommissie adviseert de gemeenteraad over de agenda voor reguliere raads- en commissievergaderingen. Deze raadsleden stellen namens de raad niet alleen een conceptagenda op, maar kunnen ook een belangrijke rol spelen in het bewaken van de politieke planning, de kwaliteit van de stukken én de rol van de raad in het beleidsproces.
In deze module laten we ze met behulp van de Politieke Triagekaart zien hoe ze a-politiek de politiek kunnen plannen — en daarmee de kwaliteit van democratische besluitvorming ondersteunen.
Gemeenteraden hebben steeds vaker het gevoel de greep op gemeenschappelijke regelingen te verliezen. Ze vinden dat wanneer taken samen met andere gemeenten worden uitgeoefend, ze niet meer bijdragen aan lokale doelen — en dat er een democratisch tekort ontstaat.
In deze module kijken we met de raad naar verschillende soorten samenwerkingsverbanden en wat dat voor hen betekent. Maar we helpen de raad vooral om de eigen rol in de samenwerking te vergroten én dagen ze uit om ook zélf de samenwerking met andere gemeenten op te zoeken.
Met deze module is de raad zich bewust van zijn rol in een gemeentelijke samenwerking, krijgen raadsleden inzicht in de afhankelijkheid die dat vraagt én weten ze hoe ze hun grip op samenwerkingsverbanden kunnen behouden.
Politiek is een gek vak. Raadsleden stelden zich kandidaat omdat ze hun eigen meningen en overtuigingen hebben, maar eenmaal gekozen, bereiken ze pas iets wanneer ze zich ook bezig gaan houden met de mening van anderen. Politiek bedrijven is het vak van met elkaar van mening verschillen. En het liefst zo goed mogelijk.
In deze module helpen we de raadsleden beter met elkaar van mening te verschillen… juist door elkaar beter te leren kennen. Ze onderzoeken elkaars overtuigingen – misschien zelfs principes – die de oorsprong zijn van politieke standpunten.
Op die manier maken ze niet alleen kennis met hun collega’s in het hoogste orgaan maar leren ze ook dat zelfs scherp met elkaar van mening verschillen beter gaat, waneer je het samen doet.
Ieder mens is anders, en dat geldt ook voor politici. Naast dat iedere politicus zijn overtuigingen en gedachtegoed heeft, bedrijft iedereen ook op zijn eigen manier politiek. De een leest zich suf, de ander gaat meer uit van z’n gevoel.
Ombudsman of partijpoliticus? Backbencher of bestuurder? Of toch een coach? Door zelf de test te doen krijgt ieder raadslid inzicht in zijn of haar voorkeursmanier, door de stijlen te bespreken én te oefenen merken de deelnemers dat er verschillende rolopvattingen mogelijk zijn. En met meer erkenning voor persóónlijke verschillende is het eenvoudiger juist in te gaan op de politíeke verschillen.
Daarnaast schetst de samenstelling van alle stijlen in de raad een goed beeld van de dynamiek in de raad.
De boog hoort niet altijd gespannen te staan. Daarbij, politieke vergaderingen zijn ook een sociale bezigheid.
Met verschillende spelvormen en oefeningen zoals de politieke speurtocht, het politiek memory spel, het Denkhoedendebat zorgen we ervoor dat het inwerkprogramma ook een sociale gebeurtenis is. Kennismaken door samen opdrachten uit te voeren en samen te spelen.
De werkvormen en activiteiten zijn ideaal voor programma’s van meerdere dagdelen. Ze kunnen binnen of, wanneer het weer het toelaat, buiten worden gehouden. We kiezen een gepaste activiteit: een die het programma en de lokatie toelaat én op ongedwongen wijze laat zien dat het samenspel in de raad ook samen spelen kan zijn. Want samen ‘spelen’ – bij gebrek aan een beter woord – is ook een prestatie.
Van 1 tot maar liefs zestien dagdelen
Spelvormen en oefening
Verschillende opdracht en simulaties
Uitleg over wet- en regelgeving
Modulair van opzet