Leidinggeven aan een verdeelde raad

Een motie van treurnis. Een onderzoek naar de bestuurscultuur. Een voorzitter die in de krant uitlegt dat ‘zachte sturing niet genoeg’ bleek. De gemeenteraad van Montferland beleefde onrustige maanden. Wie van een afstand toekeek, kon het patroon herkennen dat in steeds meer gemeenten zichtbaar wordt: raadsleden die zoekende zijn in hun rol, een college dat steun verliest, en een burgemeester die zich afvraagt of zijn stijl nog volstaat.

‘Men denkt altijd dat de burgemeester de baas is, maar dat is niet zo. De raad is het hoogste orgaan en gaat over zijn eigen functioneren’, aldus burgemeester Peter de Baat in een interview. Het is een waarheidsgetrouwe constatering, maar in Montferland was dat functioneren juist het probleem. De raad debatteerde fel, maar weinig constructief. Het karakter van de vergadering was ‘elkaars ongelijk zien te halen’, schreef het Periklesinstituut na een observatie van drie raadsvergaderingen.

Het voorzitterschap van De Baat maakte bij aanvang een vriendelijke en open indruk. Maar wanneer de spanning toenam, zakte zijn houding in. Stem zachter, blik naar beneden. Het gezag dat hij wel degelijk had, kreeg geen voet aan de grond. Niet omdat het hem ontbrak aan goede bedoelingen, maar omdat de omstandigheden vroegen om iets anders. Meer begrenzing. Meer duidelijkheid. Meer houvast.

Het is verleidelijk te denken dat een plan of coachingstraject het verschil kan maken. Maar wie Montferland goed bekijkt, ziet vooral hoe diep cultuurproblemen kunnen snijden. Dat maakt deze casus niet uniek, maar wel leerzaam. Zeker voor voorzitters die twijfelen hoe stevig zij zich mogen opstellen, en voor raden die worstelen met hun eigen onderlinge omgang.

Politiek gezag is niet vanzelfsprekend. En ook niet op afroep beschikbaar. Het ontstaat in het krachtenveld tussen persoon en positie, tussen stijl en structuur. Juist in een tijd waarin de raad op papier sterker is dan ooit, groeit het belang van duidelijke omgangsvormen — én van voorzitterschap dat richting geeft zonder te overheersen.