‘Meervoudige democratie blijft een uitdaging’

De democratie leeft! Initiatieven van onderaf, zoals in Rotterdam, Groningen, Heemstede, en Raalte laten zien dat burgers meer zeggenschap over hun omgeving willen. Daarnaast zijn de mogelijkheden daartoe met burgerjury’s, wijkfora en stadsgesprekken voor bewoners alleen maar toegenomen. En ondanks het Kabinetsvoornemen om het te schrappen, staat het referendum hoog op de publicitaire agenda.

Ook bij de bijna veertig aanwezige griffiers leeft de verandering. Iedereen heeft er wel mee te maken. Maar waar bij de een de vergadering haast niet is te stoppen, blijft bij de ander de modernisering tegen dezelfde drempels aanlopen.

Soms komen die belemmeringen uit de raad. Voor politici is de roep om aanpassing een reden tot bezorgdheid. Gek is dat niet, laten Bijl en Van Zuylen zien. Eigenlijk is het geruststellend dat de raad beducht is voor ‘vernieuwen om het vernieuwen’ en aandacht vraagt voor democratische legitimatie en zorgvuldigheid.

Om democratische vernieuwing ook democratische verbetering te laten zijn, zul je eerst moeten weten met wat voor democratie je te maken hebt. Bijl en Van Zuylen vertellen dat zelfs binnen één gemeente de democratische behoefte per kern kan verschillen. Of zoals ze in Rotterdam zeggen: Crooswijk is niet Kralingen.

Met de test Hoe democratisch is mijn gemeente? is aardig accuraat in kaart te brengen in hoeverre de ‘culturele randvoorwaarden’ voor democratische vernieuwing zijn ontwikkeld en wordt de kwaliteit van de democratie gemeten.

Daarnaast zijn er verschillende soorten democratie — met elk een eigen behoefte. In een Penduledemocratie kan de raad met democratische vernieuwing geholpen worden om uit de politieke blokvorming van oppositie tegen coalitie te komen. Maar in een Kiezersdemocratie hoort de raad de gespreksleider of zelfs scheidsrechter te zijn die kalmte aanbrengt in het publieke debat. Ook de Politieke Stijl van de volksvertegenwoordiging maakt uit. Een gemeenteraad vol Bestuurders kent een andere dynamiek en uit een andere behoefte dan een raad waar de stijl Coach prevaleert.

Democratische vernieuwing blijft dus maatwerk, concludeerden de aanwezigen. Met de vragen Wat is de kwaliteit van de democratie?, Wat voor soort democratie ben je? en Wat is de stijl van de volksvertegenwoordiging? is de stap naar vernieuwing veel meer doelgericht, zorgvuldiger én meer duurzaam te maken. Zodat het vernieuwen van de democratie ook gaat betekenen het krijgen van de democratie die bij je past.

Het Periklesinstituut is een kenniscentrum voor de vertegenwoordigende democratie. Ze helpen gemeenteraden en Provinciale Staten in het verbeteren van de politieke besluitvorming. Democratic Challenge is het democratisch experimenteerprogramma van BZK en VNG, en is betrokken bij tientallen democratische experimenten. John Bijl kent u misschien als de Mystery Burger van Binnenlands Bestuur.