Meer mensen naar de stembus is natuurlijk goed. Volgens Bijl zal de groei in het aantal stemmers alleen nog maar toenemen. ‘Omdat er meer mobiele stembureaus zijn, stemmen mensen steeds vaker ’s avonds. Dan zie je vaak een sterke toename van het opkomstpercentage.’
Van de uitslag zelf verwacht Bijl niet verrast te zijn. ‘Leefbaar zal gewoon de grootste worden,’ meent Bijl. De formatie hoeft, ondanks de verwachte politieke versplintering, geen probleem te worden volgens hem. ‘Als mensen over hun eigen schaduw heen kunnen springen zijn er dingen mogelijk, als wethouders bijvoorbeeld namens meerdere fracties worden voorgedragen.’
Zondagochtend werden de vier finalisten bekend gemaakt. Het publiek kon daarop opnieuw hun stem uitbrengen op deze vier kandidaten. De website GeenStijl plaatste vervolgens een oproep om te stemmen op CDA’er Rick Brink uit Hardenberg, om te voorkomen dat Rotterdammer Nourdin el Ouali (NIDA) zou winnen en zo ‘het land te redden’.
Er volgde een tegenoproep om vooral wel op Nourdin El Ouali te stemmen. Dit monde uit in een overvloed aan stemmen waardoor het gisteravond technisch onmogelijk werd gemaakt om nog te stemmen. ‘Er is geprobeerd om de tussenstand te forceren, door via een brute-force aanval te proberen om kwetsbaarheden in de site te misbruiken. De aanval is mislukt, maar de verkiezing hebben we wel stilgelegd.’ zegt Erik van Bruggen, namens campagnebureau BKB, in NRC.
De jury, bestaande uit campagnebureau BKB, omroep WNL, de Volkskrant en het Periklesinstituut, betreurt het dat de verkiezing, die juist bedoeld is om aandacht te vragen voor de gemeentepolitiek met de oproep van GeenStijl gekaapt is door identiteitspolitiek.
Hoewel online stemmen momenteel niet meer mogelijk is, gaat de verkiezing zelf wél door. In het reglement staat dat de winnaar voor 50% wordt bepaald door online stemmen en voor 50% door de vakjury. De jury beraadt zich momenteel nog op hoe ze de publieksstemmen nu mee kan nemen. Daarnaast kijkt ze naar de vier finalisten zelf en hun verdiensten als raadslid. De Volkskrant maakte van alle vier de kandidaten een profiel.
Morgenavond, 20 maart, wordt in Paradiso bekend gemaakt wie van deze vier raadsleden zich het beste raadslid van Nederland mag noemen.
In februari verschenen twee boeken over gemeentepolitiek. Dorpspolitiek, door Martijn Bolkestein en Meindert Fennema, en Gemeente in de genen, door Wim Voermans en Geerten Waling. Beide boeken zijn kritisch over de staat van de lokale democratie – lage opkomsten, gekrakeel, intriges, onwil, onvrede, schaalvergroting, decentralisering, technocratisering en mismanagement.
Maar de gemeente is een onmisbaar onderdeel van onze democratie. En problemen zijn er om op te lossen. En die oplossingen zijn er genoeg – met voorbeelden uit het verleden en uit het buitenland, van de gekozen burgemeester tot het stoppen van de schaalvergroting; van terug naar oorsprong tot grote hervorming.
De vier schrijvers leggen elk een oplossing voor aan de jury en het publiek – dat uiteindelijk mag stemmen. De jury bestaat uit Chris Aalbers en John Bijl.
‘Het triest hoe er met elkaar werd omgegaan,’ zei raadslid Rick Joosten (LPG) in een commissievergadering. Ook de Mystery Burger van Binnenlands bestuur was het opgevallen. Hij noemde de raadsvergadering van december 2017 in zijn column ‘een schimpshow‘.
Dat moet nu gaan veranderen, schrijft De Gelderlander. ‘Fatsoen moet je doen. Respect voor elkaar en elkaars mening is de norm,’ aldus raadslid Ben Peters (CDA).
In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart aanstaande is het een legitieme vraag: doet de (lokale) democratie er eigenlijk nog wel toe? Die vraag stond aan de basis van de bijeenkomst van de VNG afdeling Utrecht en het programma Lokale Democratie in Beweging (VNG/BZK) op woensdagavond 21 februari 2018 in het stadshuis van Nieuwegein.
Hoofsspreker John Bijl bepleite dat democratie het gesprek nodig heeft — en constateert dat juist de interactie ontbreekt. ‘Ik zie te vaak raadsbesluiten die worden genomen met het tellen van de opgestoken handen in plaats van met een helder inzichtelijke afweging.’
Deliberatie is de essentie van de representatieve democratie
Een verslag van de bijeenkomst is terug te lezen bij VNG Utrecht.
‘Het lijkt erop dat de institutionele politiek niet meer weet hoe zij aansluiting kan vinden bij haar achterban,’ zegt John Bijl. Op het komende jaarcongres van de Utrechtse VNG zal hij als hoofdspreker zijn observaties vanaf de publieke tribune delen. De Mystery Burger van Binnenlands bestuur (en directeur van het Periklesinstituut) heeft al meer dan 300 gemeenteraden zien vergaderen.
Voorafgaand aan het congres sprak VNG Utrecht uitgebreid hem. Wat hem betreft is het grootste probleem dat we als samenleving democratie niet serieus genoeg nemen. ‘Raadsleden worden veel te veel aan hun lot overgelaten.’
Het hele interview is te lezen bij VNG Utrecht.
Lokale politici die zich vier jaar lang inzetten voor de plaatselijke publieke zaak blijven vaak onzichtbaar. Die mensen willen we in het zonnetje zetten’, legt mede-organisator Erik van Bruggen (BKB) uit aan de Volkskrant. Raadsleden verdienen meer waardering dan ze nu krijgen. ‘Als de gemeenteraad een verstandig besluit neemt, hoor je daar niemand over, want dat verwacht iedereen. Als er iets misgaat, is het opeens nieuws. Want nieuws, dat is wat afwijkt.’
Bijl zag driehonderd gemeenteraden vergaderen en volgens hem valt het reuze mee met de staat van de lokale democratie. ‘Onvoldoendes deel ik zelden uit. Slechts 5 procent is belabberd, 5 procent is uitstekend.’ En goede raadsleden spelen daar natuurlijk een belangrijke rol in.
Slechts 5 procent is belabberd, 5 procent is uitstekend
Goede raadsleden zijn in staat om uit te leggen dat het om jou draait, vindt Bijl. ‘In een goede gemeenteraad heb je op de publieke tribune het gevoel dat het over jou gaat. In andere gemeenten zijn raadsleden schaduwambtenaren geworden. Ze zijn te veel bezig zijn met de notitie van de wethouder en te weinig met elkaars argumenten. Dan marginaliseer je jezelf tot commentaar in de kantlijn van een collegestuk.’
Dat betekent minder stukken lezen, meer met mensen praten. Als het over ouderenzorg gaat, zegt hij, begin dan niet bij de beleidsnotie maar bel eerst een ouderenorganisatie. ‘Of nog beter: een oudere. Zo voelen mensen zich gehoord en worden je argumenten bovendien overtuigender.’
Gezond verstand, betrokkenheid, oog hebben voor de belangen van inwoners en je vooral niet laten opslokken door regels en procedures. Dat zijn volgens directeur Henk Bouwmans van Raadslid.nu de kwaliteiten van een goed raadslid, zegt hij tegen de krant. ‘Je moet opvattingen en gevoelens vanuit de samenleving het gemeentehuis binnenhalen.’
Om Mendes goed voor te bereiden op zijn mogelijke raadslidmaatschap, gaat hij in de vijfde aflevering naar het Raadsledencongres in Den Bosch. Samen met zijn nieuwe partijgenoten van Democraten Beverwijk (DB), Karel Fiseler en Ton Limmen, stapt hij in de auto ‘s-Hertogenbosch.
Om te netwerken, maar ook om bij te leren. Hij krijgt een workshop Politiek bedrijven in de media van John Bijl van het Periklesinstituut. ‘Zorg dat je je boodschap in een paar zinnen en op zoveel mogelijk verschillende manieren kunt vertellen,’ leert hij van Bijl.
Het is er zeker niet leuker of makkelijker op geworden. ‘Raadswerk is de laatste jaren zwaarder en complexer geworden,’ zegt Bijl. ‘Wethouders hebben een hogere vergoeding gekregen, maar raadsleden niet. Ook de ondersteuning vanuit de griffie is hetzelfde gebleven.’
Die toegenomen werkdruk is vooral te wijten aan de uitgebreide verantwoordelijkheden van de gemeente. ‘De gemeenten hebben er veel belangrijke taken bij gekregen: van zorg tot milieuregelgeving. De gemeente is sowieso de eerste overheid, het belangrijkste bestuur.’
Maar ondanks dat de verantwoordelijkheden steeds groter en diverser worden, zijn er niet meer raadsleden gekomen. Dan speelt ook nog het imago mee. Dat is niet al te best.
Dat is niet al te best.
‘Raadsleden die er een potje van maken, komen groot in het nieuws. Dat helpt ook niet mee. Het raadslid is niet meer, zoals vroeger, een man of vrouw met groot aanzien. Nee, eerder het lulletje van de buurt. En dat is onterecht, want raadsleden werken zich het schompes en doen veel goede dingen.’
Bij de komende gemeenteraadsverkiezingen heeft de PVV in Urk maar één kandidaat op de lijst staan. Bijzonder, zegt John Bijl tegen Omroep Flevoland.
‘Het komt nou niet heel sterk over,’ zegt Bijl. ‘Dat de meeste partijen hun lijst vol proppen om groter over te komen is natuurlijk niks, maar dit is het andere uiterste.’ Bij sommige lokale partijen, of hele kleine deelnemers aan de landelijke verkiezingen komt het nog wel voor. ‘Lijst Veldhoen van Jan Veldhoen was zo’n kieslijst,’ herinnert Bijl zich. ‘Daar stond alleen Jan op.’ Voor de deelname van de PVV in Urk is dat toch anders.
Het is een partij van formaat en dan maakt dit geen imposante indruk. Gelet op het aantal Urkers dat in het voorjaar landelijk op de PVV stemde zou de partij in maart twee zetels binnen kunnen halen’, denkt Bijl.
Die tweede zetel zou dan worden herverdeeld onder de andere fracties.