Het aantal voorkeursstemmen neemt de laatste decennia alleen maar toe. Zo ook bij de gemeenteraadsverkiezingen van vorige week. Toch zal een aantal gekozenen dat niet als een aanleiding of aanmoediging zien om de zetel in te nemen. Maar liefst 14 kandidaten haalden genoeg voorkeursstemmen om een zetel in te nemen. Vier ervan zeggen hun plek in de raadszaal toch niet in te nemen. Niet fraai, vindt Bijl. Hij reageert op Omroep Flevoland.
Als mensen een voorkeurstem op je uitbrengen is dat niet niks, dat betekent dat ze je vertrouwen, en graag zien dat je namens hen opereert. En dan zeg je ‘Laat maar zitten’.
Naast voorkeurskandidaten zijn er ook enige aspirant-wethouders gekozen. Ook deze zijn niet voornemens hun zetel lang in te nemen.
‘Je staat daar op om in de gemeenteraad te gaan, niet voor iets anders’, zegt Bijl. ‘Het is ook zo dat kieslijsten bovenaan bevolkt worden door mensen die eigenlijk wethouder willen worden, en die nooit het plan hadden om in de gemeenteraad te komen. Dat is schandelijk.’
Politici staan bekend om hun vermogen met elkaar van mening te verschillen. Dat is immers hun werkt. Toch weet iedere politicus – en snapt iedere kiezer – dat samenwerken in de raad noodzakelijk is.
Vooral na campagnevoeren moet er soms even aan gewerkt worden daar weer grond voor te vinden. ‘Ik moedig ze dus aan om samen een biertje of kopje thee te drinken,’ zegt Bijl.
Bijl snapt dat het in de beeldvorming misschien raar overkomt dat iemand een biertje drinkt met zijn of haar ‘vijand’, maar volgens hem is dat niet terecht. ‘Inhoudelijk en wat betreft stijl verschillen politici misschien van elkaar maar vaak hebben zij wel dezelfde motivaties om de politiek in te gaan.’ Alle politici willen iets betekenen voor hun dorp of stad.
Meer mensen naar de stembus is natuurlijk goed. Volgens Bijl zal de groei in het aantal stemmers alleen nog maar toenemen. ‘Omdat er meer mobiele stembureaus zijn, stemmen mensen steeds vaker ’s avonds. Dan zie je vaak een sterke toename van het opkomstpercentage.’
Van de uitslag zelf verwacht Bijl niet verrast te zijn. ‘Leefbaar zal gewoon de grootste worden,’ meent Bijl. De formatie hoeft, ondanks de verwachte politieke versplintering, geen probleem te worden volgens hem. ‘Als mensen over hun eigen schaduw heen kunnen springen zijn er dingen mogelijk, als wethouders bijvoorbeeld namens meerdere fracties worden voorgedragen.’
Zondagochtend werden de vier finalisten bekend gemaakt. Het publiek kon daarop opnieuw hun stem uitbrengen op deze vier kandidaten. De website GeenStijl plaatste vervolgens een oproep om te stemmen op CDA’er Rick Brink uit Hardenberg, om te voorkomen dat Rotterdammer Nourdin el Ouali (NIDA) zou winnen en zo ‘het land te redden’.
Er volgde een tegenoproep om vooral wel op Nourdin El Ouali te stemmen. Dit monde uit in een overvloed aan stemmen waardoor het gisteravond technisch onmogelijk werd gemaakt om nog te stemmen. ‘Er is geprobeerd om de tussenstand te forceren, door via een brute-force aanval te proberen om kwetsbaarheden in de site te misbruiken. De aanval is mislukt, maar de verkiezing hebben we wel stilgelegd.’ zegt Erik van Bruggen, namens campagnebureau BKB, in NRC.
De jury, bestaande uit campagnebureau BKB, omroep WNL, de Volkskrant en het Periklesinstituut, betreurt het dat de verkiezing, die juist bedoeld is om aandacht te vragen voor de gemeentepolitiek met de oproep van GeenStijl gekaapt is door identiteitspolitiek.
Hoewel online stemmen momenteel niet meer mogelijk is, gaat de verkiezing zelf wél door. In het reglement staat dat de winnaar voor 50% wordt bepaald door online stemmen en voor 50% door de vakjury. De jury beraadt zich momenteel nog op hoe ze de publieksstemmen nu mee kan nemen. Daarnaast kijkt ze naar de vier finalisten zelf en hun verdiensten als raadslid. De Volkskrant maakte van alle vier de kandidaten een profiel.
Morgenavond, 20 maart, wordt in Paradiso bekend gemaakt wie van deze vier raadsleden zich het beste raadslid van Nederland mag noemen.
In februari verschenen twee boeken over gemeentepolitiek. Dorpspolitiek, door Martijn Bolkestein en Meindert Fennema, en Gemeente in de genen, door Wim Voermans en Geerten Waling. Beide boeken zijn kritisch over de staat van de lokale democratie – lage opkomsten, gekrakeel, intriges, onwil, onvrede, schaalvergroting, decentralisering, technocratisering en mismanagement.
Maar de gemeente is een onmisbaar onderdeel van onze democratie. En problemen zijn er om op te lossen. En die oplossingen zijn er genoeg – met voorbeelden uit het verleden en uit het buitenland, van de gekozen burgemeester tot het stoppen van de schaalvergroting; van terug naar oorsprong tot grote hervorming.
De vier schrijvers leggen elk een oplossing voor aan de jury en het publiek – dat uiteindelijk mag stemmen. De jury bestaat uit Chris Aalbers en John Bijl.
‘Het triest hoe er met elkaar werd omgegaan,’ zei raadslid Rick Joosten (LPG) in een commissievergadering. Ook de Mystery Burger van Binnenlands bestuur was het opgevallen. Hij noemde de raadsvergadering van december 2017 in zijn column ‘een schimpshow‘.
Dat moet nu gaan veranderen, schrijft De Gelderlander. ‘Fatsoen moet je doen. Respect voor elkaar en elkaars mening is de norm,’ aldus raadslid Ben Peters (CDA).
In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart aanstaande is het een legitieme vraag: doet de (lokale) democratie er eigenlijk nog wel toe? Die vraag stond aan de basis van de bijeenkomst van de VNG afdeling Utrecht en het programma Lokale Democratie in Beweging (VNG/BZK) op woensdagavond 21 februari 2018 in het stadshuis van Nieuwegein.
Hoofsspreker John Bijl bepleite dat democratie het gesprek nodig heeft — en constateert dat juist de interactie ontbreekt. ‘Ik zie te vaak raadsbesluiten die worden genomen met het tellen van de opgestoken handen in plaats van met een helder inzichtelijke afweging.’
Deliberatie is de essentie van de representatieve democratie
Een verslag van de bijeenkomst is terug te lezen bij VNG Utrecht.
‘Het lijkt erop dat de institutionele politiek niet meer weet hoe zij aansluiting kan vinden bij haar achterban,’ zegt John Bijl. Op het komende jaarcongres van de Utrechtse VNG zal hij als hoofdspreker zijn observaties vanaf de publieke tribune delen. De Mystery Burger van Binnenlands bestuur (en directeur van het Periklesinstituut) heeft al meer dan 300 gemeenteraden zien vergaderen.
Voorafgaand aan het congres sprak VNG Utrecht uitgebreid hem. Wat hem betreft is het grootste probleem dat we als samenleving democratie niet serieus genoeg nemen. ‘Raadsleden worden veel te veel aan hun lot overgelaten.’
Het hele interview is te lezen bij VNG Utrecht.
Lokale politici die zich vier jaar lang inzetten voor de plaatselijke publieke zaak blijven vaak onzichtbaar. Die mensen willen we in het zonnetje zetten’, legt mede-organisator Erik van Bruggen (BKB) uit aan de Volkskrant. Raadsleden verdienen meer waardering dan ze nu krijgen. ‘Als de gemeenteraad een verstandig besluit neemt, hoor je daar niemand over, want dat verwacht iedereen. Als er iets misgaat, is het opeens nieuws. Want nieuws, dat is wat afwijkt.’
Bijl zag driehonderd gemeenteraden vergaderen en volgens hem valt het reuze mee met de staat van de lokale democratie. ‘Onvoldoendes deel ik zelden uit. Slechts 5 procent is belabberd, 5 procent is uitstekend.’ En goede raadsleden spelen daar natuurlijk een belangrijke rol in.
Slechts 5 procent is belabberd, 5 procent is uitstekend
Goede raadsleden zijn in staat om uit te leggen dat het om jou draait, vindt Bijl. ‘In een goede gemeenteraad heb je op de publieke tribune het gevoel dat het over jou gaat. In andere gemeenten zijn raadsleden schaduwambtenaren geworden. Ze zijn te veel bezig zijn met de notitie van de wethouder en te weinig met elkaars argumenten. Dan marginaliseer je jezelf tot commentaar in de kantlijn van een collegestuk.’
Dat betekent minder stukken lezen, meer met mensen praten. Als het over ouderenzorg gaat, zegt hij, begin dan niet bij de beleidsnotie maar bel eerst een ouderenorganisatie. ‘Of nog beter: een oudere. Zo voelen mensen zich gehoord en worden je argumenten bovendien overtuigender.’
Gezond verstand, betrokkenheid, oog hebben voor de belangen van inwoners en je vooral niet laten opslokken door regels en procedures. Dat zijn volgens directeur Henk Bouwmans van Raadslid.nu de kwaliteiten van een goed raadslid, zegt hij tegen de krant. ‘Je moet opvattingen en gevoelens vanuit de samenleving het gemeentehuis binnenhalen.’
Om Mendes goed voor te bereiden op zijn mogelijke raadslidmaatschap, gaat hij in de vijfde aflevering naar het Raadsledencongres in Den Bosch. Samen met zijn nieuwe partijgenoten van Democraten Beverwijk (DB), Karel Fiseler en Ton Limmen, stapt hij in de auto ‘s-Hertogenbosch.
Om te netwerken, maar ook om bij te leren. Hij krijgt een workshop Politiek bedrijven in de media van John Bijl van het Periklesinstituut. ‘Zorg dat je je boodschap in een paar zinnen en op zoveel mogelijk verschillende manieren kunt vertellen,’ leert hij van Bijl.