Virtueel dualisme

‘Ik dacht, ik maak u opmerkzaam op mijn handje.’ Een zin die ruim een jaar geleden in de raadzaal tot verwarde blikken had geleid maar in een virtuele vergadering doodnormaal is geworden. Dat je in het Limburgse Bergen toch onthutst bent, komt door wat er daarna gebeurt.

De raad van Bergen spreekt over de financiering van het nieuwe buurthuis in het dorp Afferden. 1,1 miljoen euro moet er voor beschikbaar worden gesteld. Volgens Jack Jennissen (VVD) is het goed dat het college dit initiatief voor de financiering neemt.

‘Voorzitter.’ Burgemeester Pelzer zoekt op haar scherm waar het geluid vandaan komt. Het is Frans Camps (KERN). ‘Sorry ik had mijn microfoon dichtgezet,’ zegt de burgemeester. ‘Sorry dat ik u zo onderbrak,’ zegt Camps op zijn beurt. ‘Ik zag dat u ijverig aan ’t schrijven was,’ verklaart Camps zijn verbale melding, terwijl het opsteken van zijn virtuele handje genoeg zou moeten zijn voor de interruptie.

‘Meneer Jennissen geeft aan dat de gemeente het initiatief heeft genomen,’ begint Camps, ‘het is me nu niet meer duidelijk of de stichting gevraagd heeft om de lening of dat de gemeente het heeft aangeboden.’ Maar dat is niet Camps’ vraag. ‘Kunt u mij zeggen hoe u aan de informatie komt dat de gemeente het initiatief nam?’

‘Ik heb dat vernomen van de collegeleden,’ antwoordt Jennissen. ‘Voorzitter,’ gaat Camps verder. ‘Wanneer heeft de heer Jennissen dat dan gehoord? Ik heb het in geen enkele commissievergadering gehoord en ook nergens in de stukken gelezen,’ meent Camps. ‘Dat was buiten een officiële vergadering om,’ verklaart Jennissen, ‘tijdens een coalitieoverleg.’

Camps stottert ervan. Dat is begrijpelijk. Voor een goed democratisch debat is het fundamenteel dat raadsleden over dezelfde informatie kunnen beschikken. In Bergen gaat men daar blijkbaar anders om met wat toch als een principe van het functioneren van de parlementaire democratie moet worden gezien.

Meestal wordt er knap schimmig gedaan over wat er tijdens coalitieoverleggen word besproken. Dat Jennissen er nu over begint is óf schaamteloos óf een inkijkje met de proporties van ‘het blaadje van Ollongren’.

‘We kennen allemaal de verhalen van achterkamertjespolitiek,’ stamelt Camps aangeslagen. ‘Het gaat goed duaal zo.’ Je hebt geen betere beeldresolutie nodig om het sarcasme van Camps op te merken. ‘We zullen wel afwachten hoe het college daar in staat,’ legt Jennissen uit. Nu schiet de cameratechniek wél te kort, want het is onmogelijk te beoordelen of hij Camps’ opmerking wegwuift of, wat gepaster zou zijn, diepe schaamte toont.

Bij die beantwoording van het college lijkt het er toch op het eerste te zijn. Slechts drie zinnen heeft wethouder Claudia Ponjee nodig, waarvan ‘ik heb geen nieuwe politieke vragen gehoord’ de enige inhoudelijke is. Hoewel het niet aan mij is om te beoordelen of haar conclusie juist is, haar beoordeling lijkt er weinig recht aan te doen aan dat de raad al haast een uur over dit punt vergadert. Of dat drie insprekers hun zorgen uitte.

‘Dan heb ik toch een vraag aan de wethouder,’ zegt Camps, maar burgemeester Pelzer kapt ‘m al af. ‘Dat bewaart u maar voor de tweede termijn,’ zegt ze. Blijkbaar meent ze ineens dat wethouders interrumperen niet mag. ‘Nee, nee, nee,’ protesteert Camps — maar de burgemeester drukt zijn microfoon al weg.

Een boze Camps vraagt later een halfuur schorsing. Erna zegt hij een motie van afkeuring tegen de burgemeester overwogen te hebben. ‘Uw manier van voorzitten beïnvloedt de besluitvorming,’ vindt Camps. Dat de motie geen meerderheid zou behalen, heeft hem weerhouden. De geïrriteerde blikken van de andere raadsleden ondersteunen die aanname. Ze vinden Camps vast ‘lastig’. Maar het lijkt het er meer op, dat wat de Bergense coalitie vooral maar lastig vindt, in feite democratie is.

Deze column verscheen op 5 april 2021 bij Binnenlands Bestuur.

‘Misschien is het goed om eerst even stil te staan bij de ontwikkelingen van vandaag,’ zegt burgemeester Karel Loohuis. Maar liefst 11 minuten – inclusief een toelichtende vraag van 33 seconden – heeft hij nodig voor zijn eigen ‘corona-journaal’. Hij gaat er eens goed voor zitten. Ellebogen comfortabel op tafel, aantekeningen voor z’n neus. Het énige dat ontbeert is een goed zicht op het publiek, maar dat heeft alles te maken met de maffe inrichting van de raadszaal van Hoogeveen.

‘Dan geef ik het voorzitterschap over,’ zegt Loohuis bij een volgend agendapunt. Daar bespreekt de raad een eventueel verbod op de verkoop van lachgas, en dat valt in de portefeuille van de burgemeester. Niet gek dat hij het voorzitterschap aan de plaatsvervangend raadsvoorzitter afstaat.

Wel gek is waar hij gaat zitten. Helemaal aan het uiteinde van de twee lange crèmekleurige raadstafels. Deze staan tegenover elkaar aan de beider zijden van de raadszaal. Niet helemaal de beste debatopstelling in een pluriform en niet te vergeten duaal systeem, maar het geeft de leden wel goed zicht op elkaar.

Behalve dat in het midden van deze plaatsen nóg een tafel staat. Aan deze lichteiken gesloten vergadertafel zitten de voorzitter, de griffier en, zo blijkt, de woordvoerders. Bij elk agendapunt wordt er gestoelendanst en nemen nieuwe raadsleden plaats aan het middenblok. Met hun ruggen naar de rest van de zaal en hun neuzen gericht op elkaar. Alsof er door deze ‘inner-circle’ vergáderd wordt in plaats van gedebatteerd.

Dat lijkt er dan ook op. ‘We hebben geen debatpunten,’ zegt Jan van der Sleen (Gemeentebelangen) in de eerste termijn. Ook Peter Scheffers (D66) is akkoord met het voorstel, al heeft hij wel een vraag. ‘Ik weet niet of het college die moet beantwoorden of dat we dat hier moeten bespreken,’ zegt hij.

Volgens Scheffers is de handhaving in dit voorstel niet geregeld. ‘Daar valt of staat het toch mee?’ vraagt hij laconiek. ‘We nemen de vraag mee naar de portefeuillehouder,’ zegt voorzitter Arend Steenbergen gemoedelijk. ‘Ook de preventie is belangrijk,’ merkt Lisa Schonewille (PvdA) op. Verder is ze wel akkoord met het voorstel. ‘Misschien is het goed om ook een evaluatiemoment in te brengen,’ vindt Roelof Bisschop (VVD) nog. Debatpunten genoeg, zou je zeggen.

Voor de beantwoording moeten de raadsleden bijkans hun nek verdraaien naar burgemeester Loohuis. Volgens deze is het logisch dat handhaving in dit voorstel ontbreekt. ’Handhaving is een kwestie van uitvoering,’ vindt Loohuis. ‘En dat ligt in handen van de burgemeester.’ De raadsleden hoeven zich geen zorgen te maken. ‘Als we een voorstel doen, kunt u ervan uitgaan dat we er over hebben nagedacht,’ stelt Loohuis.

Als dit een debat was geweest, met de burgemeester achter een spreekgestoelte, had deze gaat-u-maar-rustig-slapen toch wel de lampjes van de interruptiemicrofoons als een kerstboom doen oplichten. Maar de comfortabel zittende burgemeester mag van de omgebogen raadsleden onverstoord verder uitleggen. ‘We zullen in het begin zeer intensief handhaven,’ zegt Loohuis. ‘Ik ben blij met de toezegging,’ zegt Bisschop in de tweede termijn. Het is de enige opmerking.

Burgemeester Loohuis denkt na de stemming vast ‘ik heb het toch prima uitgelegd?’ en dat is precies het punt. Raadzalen zijn er niet om beleid uit te leggen, maar om het te verdedigen. De raadzaal is een arena waar politieke ideeën bevochten moeten worden. Om ze beter te maken. Want what doesn’t kill them, makes ‘m stronger.

Maar in een zaal als deze zullen deelnemers niet het gevoel hebben dat ze hun standpunten ten opzichte van een publiek moeten verdedigen. Terwijl juist dát een essentie is van onze parlementaire democratie.

Deze column verscheen op 16 maart 2020 bij Binnenlands Bestuur.

‘Er is niet zo’n grote koersverandering,’ zegt wethouder Johan Coes. Vol glas water in de rechterhand, linkerhand rondzwaaiend om zijn woorden te onderstrepen en een afstand tot het spreekgestoelte die duidt op zelfvertrouwen. De wethouder licht vanavond zijn aanscherping van de lokale woonagenda toe. Het gaat hem goed af — maar de vraag of hij met deze lofrede op zijn eigen beleid de raad van Wierden wel bedient, mag ook wel eens worden gesteld.

Wonen, wonen, wonen. Bouwen, bouwen bouwen. Het bouwen van huizen, aanpassen van bestaande woningvoorraad en het bijkomende verduurzamen ervan ligt op iedere bestuurslip. Niet raar dus dat de gemeenteraad van Wierden een aanscherping van het huidige beleid bespreekt. 

Die gaat voor niet iedereen ver genoeg. ‘Er verandert niks,’ vindt Jan-Willem Timmerman (ChristenUnie). ‘Inzetten van onderzoek, beleid opstellen, nadere verkenning en eind van dit jaar wordt de woonagenda opnieuw herijkt,’ leest hij de maatregelen voor. ‘Dat geeft niet echt het idee van daadkrachtig doorpakken.’

Rita Ekkelenkamp (VVD) maakt zich zorgen hoe vraag en mogelijk aanbod op elkaar aan te passen. ‘Het wordt een uitdaging,’ denkt ze. Het grote verschil tussen de vraag naar goedkope woningen voor bijvoorbeeld starters en het aanbod van vooral dure bouw baart ook Martin Braamhaar (CDA) zorgen. ’Hoeveel woningen staan er gepland om de onbalans in balans te krijgen?’ vraagt hij. Alfons Woolderink (Nieuw Enter Wierden) is het er mee eens. ‘We moeten goedkopere woningen bouwen.’ Met een motie wil hij de raad beter geïnformeerd krijgen over welke woningen er nodig zijn.

‘Als het moet zal ik lagere overheden dwingen zei minister Van Veldhoven,’ begint Roselien Slagers (Platform Progressief Wierden). ‘En dan begrijp ik niet waarom het hier nog zo lang moet duren.’ Ze vraagt zich hardop af of er nu wel gebouwd gaat worden. Ook met haar motie wil ze de woningbehoefte beter in kaart brengen.

In een krap halfuurtje heeft de gehele raad een duidelijk zetje gegeven. Men wil weten hoe deze aanscherping gaat helpen huizen te bouwen. Maar wethouder Coes lijkt het niet te deren. ‘In 2017 zijn er 15 woningen gerealiseerd, in 2018 67 en in 2019 zijn het er 133 geweest,’ somt de wethouder op. ‘Als u dat geen daadkracht noemt, waar hebt u dan de ogen zitten?’ vraagt hij. Ook de interruptie dat die woningen voortvloeien uit eerder beleid brengt Coes niet van zijn stuk. Gedetailleerd brengt hij in kaart wat hij wél heeft gedaan. ‘Gaat u mij nou niet vertellen dat we ondernemers niet gefaciliteerd hebben.’

Rijksbeleid, PFAS en alle andere belemmeringen liggen volgens de wethouder aan de vertraging ten grondslag. Vlot en zelfverzekerd rijgt hij het ene beleidsstukje aan het andere waarbij hij geen partner, ondernemer en initiatiefnemer onbenoemd laat. Ook over de inmiddels drie moties die de raad heeft ingediend heeft de wethouder geen goed woord over. Die zijn overbodig. ‘Als u ze aanneemt komen we bij u terug wat het kost aan ambtelijke capaciteit,’ waarschuwt de wethouder, al zou je dit ook als een dreigement kunnen vatten.

Maar liefst driekwartier heeft Coes nodig voor zijn toelichting. Eigenlijk alleen het gevoel van urgentie dat de raad uit, slaat hij over. En daarmee hun roep om gevoel grip op het beleid te krijgen.

Wellicht doet deze raad er goed aan ook artikel 169 van de Gemeentewet erbij te halen. ‘Het college geeft de raad alle inlichtingen die hij voor de uitoefening van zijn taak nodig heeft.’ Om tot de ontdekking te komen dat het ook wel eens een goed idee is de raad vóóraf mee te nemen in je denkwijze. En dat het niet betekent dat je elk gevoel van de raad zijn werk te willen doen moet doodmeppen met details.

Deze column verscheen op 8 maart 2020 bij Binnenlands Bestuur.

‘Dames en heren wilt u gaan zitten,’ zegt Gouverneur Theo Bovens op zachte toon door de microfoon. Het lijkt weinig indruk te maken. Statenleden blijven ongeroerd met elkaar en met de gedeputeerden kwebbelen, de handen nog in de zakken. Je zou zeggen dat na een twee uur durende behandeling van slechts de éérste termijn van het éérste agendapunt de Limburgse volksvertegenwoordigers meer haast zouden maken.

Het is niet de eerste keer dat de Limburgse Staten spreken over de zogeheten sociale agenda. In de commissievergadering duurde het overleg al enige uren. Daarbij is het nu te bespreken stuk ook nog eens een uitwerking van al eerder, zelfs al voor de verkiezingen, vastgesteld beleid.

Op zich is het al een opvallend stuk. Provincies hebben niet zo veel sociaal beleid. Er is dan ook jaarlijks maar zo’n 6 miljoen euro gemoeid, nog geen anderhalf procent van de totale provinciebegroting. ‘Wat ons betreft had het een hamerstuk kunnen zijn,’ zegt Roel van Bijnen (PVV) dan ook, al heeft hij wel iets te mopperen over het gebrek aan kader voor het integratiebeleid van de sociale agenda.

Zo heeft iedereen z’n stokpaardje. ‘De ruimte moet zo optimaal worden ingezet,’ vindt Leon Vaessen (D66). Pascale Plusquin (PVDD) hoopt dat de dierenvoedselbank en het huiselijk geweld ook aan bod komen. ‘Er zijn sterke verbanden nodig om zelfredzaam te zijn,’ stelt Marlou Absil (CDA). Thea Jetten (GroenLinks) vindt het programma vaag, maar zegt wel in te stemmen. Henk van der Linden (Lokaal Limburg) wil dat de provincie zijn rol goed communiceert. Anne Marie Fischer (50Plus) is blij dat op haar verzoek het woord ‘ouderen’ door ‘senioren’ is vervangen. ‘Er moet ook aandacht zijn voor de grotere groep die nog net het hoofd boven het water houden,’ meent Marcel Thewissen (Forum voor Democratie).

Niet dat er helemaal geen meningsverschil is. D66’er Vaessen zegt geen geld uit te willen geven om stenen te stapelen, terwijl Absil meent dat ‘geld in stenen mag als dat voor duurzame verandering kan zorgen.’ Jasper Kuntzelaers (PvdA) vindt taal het belangrijkste is bij integratie en wederom Absil meent dat een baan voor gaat. ‘De taal leren ze wel op hun werk,’ zegt ze in een interruptie op de PvdA’er. Marc van Caldenberg (SP) stelt zelfs voor het budget voor de sociale agenda te verdubbelen, maar door het gelach lijkt het of niemand dat voorstel serieus neemt.

In een uitvoerige beantwoording door gedeputeerden Housmans en Koopmans vallen vooral complimenten. ‘U heeft het uitstekend uitgelegd,’ complimenteert Robert Housmans CDA’er Absil. ‘Er wordt natuurlijk geen euro aan integratie uitgegeven voor u de beleidsbrief heeft,’ vleit Ger Koopmans.

Na de lunchpauze nemen de Statenleden de tijd om hun standpunten nogmaals te herhalen. ‘Iedereen is gelijk,’ zegt Van Bijnen. Jetten legt haar verzoek tot rapportage in een motie vast. ‘We kijken wel hoe we daarop kunnen bijsturen,’ zegt Vaessen waarmee maar duidelijk wordt dat na drie uur vergaderen men nóg niet weet welke sturing dit beleid nou moet hebben.

De meningsverschillen over taal, prioritering van groepen en of bakstenen komen niet meer aan bod. Terwijl juist daar deze volksvertegenwoordigers de gevraagde scherpte hadden kunnen geven. En eigenlijk hadden deze verschillen al in een eerdere vergadering moeten worden geconstateerd. En hier moeten worden bedebateerd. In plaats van ze als voetnoot te plaatsen in het zoveelste profilerende lippenservicebetoog, waarmee je dus al snel drie uur verder bent.

Misschien helpt het als gouverneur Bovens bij de statige ingang van de Statenzaal een paraplubak zet, waar de Statenleden in het vervolg hun stokpaardjes kunnen plaatsen. En de leden bij een volgende vergadering eens ingaan op waar ze met elkaar verschillen. Ze zouden er de besluitvorming én het publiek een groot plezier mee doen.

Deze column verscheen op 10 februari 2020 bij Binnenlands Bestuur.

‘Ik had het bijzonder op prijs gesteld als we de informatie een week eerder hadden,’ moppert Wim Lobs (IBGB) tegen een inspreker. Deze vertegenwoordiger van de wijkraad had pas vandaag via de mail extra informatie gestuurd. Wrang, want het was juist deze gemeenteraad die welbewust stukken voor deze vergadering achterhield. Waarmee de gemeenteraad van Brielle de fatsoensregels voor de openbaarheid van bestuur, het eigen Reglement van Orde én de Gemeentewet overtreedt.

‘We hebben onze inwoners en ondernemers uitgebreid bevraagd,’ opent burgemeester Gregor Rensen. Een werkgroep van vier raadsleden, een commissielid en twee wethouders leverden een zestig pagina’s tellend en solide ogend rapport op over de bestuurlijke toekomst van Brielle.

Een delicaat onderwerp. Al sinds 2013 probeert Brielle zich in te laten lijven met de buurgemeenten. Een poging tot een ambtelijke fusie ontplofte toen pas vrij laat bleek dat de culturele verschillen ervoor te groot waren. Ook van een herindeling met Nissewaard was al gauw geen sprake meer. Een briefje erover van Brielse burgemeester Rensen aan zijn collega van Nissewaard werd met kerende post teruggestuurd.

Dus ging de Brielse raad maar zélf op onderzoek uit. ‘We hebben iedereen gevraagd wat ze verwachten van de voorzieningen,’ legt burgemeester Rensen uit. En nu, voorafgaand aan de vergadering, ligt er een rapport op tafel.

Dat is overigens een verrassing. Het stond namelijk niet op de agenda. Zelfs het agendapunt wordt niet vermeld op de website van de gemeenteraad, maar pas in een achterliggende pdf staat ‘verdiepende verkenning bestuurlijke toekomst Brielle’. Waarmee het ook niet duidelijk is welk besluit de gemeenteraad neemt.

Pas precies bij aanvang van de vergadering komt het rapport online. Mét daarin de gevraagde beslissing een voorkeur uit te spreken: herindelen of niet. Alleen de leden van de raad hebben het rapport al iets eerder gehad. Ook lokale verslaggevers hebben het om 16:15 ‘onder embargo’ gemaild gekregen. Terwijl de Gemeentewet (met artikel 19) toch echt verplicht de agenda en de stukken bij de oproep van de vergadering bekend te maken.

Hoewel het besluit dat ze nemen erdoor weleens niet rechtsgeldig kan zijn, lijkt die blatante overtreding van recht en regels de raadsleden niets te deren. ‘Het is nu aan de raad om deze reis af te maken en het juiste vervolg te kiezen,’ legt werkgroepvoorzitter Henk Abrahams (CDA) kalmpjes uit.

‘Hulde voor het rapport,’ vindt Wim Smit (D66). ‘Politieke voorkeuren zijn opzij gezet,’ zegt hij. Smit is voor een fusie. Haast heeft hij niet. ’Als het langer duurt omwille van de zorgvuldigheid, dan doe je dat,’ zegt hij.

Ook voor Frits de Reus (IBGB) is het een uitgemaakte zaak. ’We kunnen het niet zelfstandig het hoofd bieden,’ meent hij. Ook Jan Wolters (CDA) is voor. ‘Een historisch besluit,’ vindt hij. Net als Smit doen De Reus en Wolters de waarschuwing om naar financiën en bestuurscultuur te kijken. ‘De VVD hecht er aan aandacht te vragen energie te steken in de kernwaarden,’ waarschuwt ook Arie van Gorsel (VVD).

‘Ik hoor veel overeenstemming,’ merkt burgemeester Rensen enthousiast op. ‘Het wordt een transparant proces waar de gemeenteraden worden betrokken,’ denkt hij. ‘In de loop van dit jaar kan het herindelingsvoorstel aan de provincie worden voorgelegd,’ meent de burgemeester, ondanks de oproep zorgvuldig te kijken naar financiën en cultuur.

In de tweede termijn kan iedereen zich daar in vinden. ‘Bij het maken van het rapport is politieke kleur buiten beschouwing gebleven; het is nu aan de raad er politiek kleur aan te geven,’ sprak werkgroepvoorzitter Abrahams eerder. Maar dát is niet het debat dat vanavond heeft plaatsgevonden. En door het rapport én de gevraagde beslissing achter te houden, heeft het ook buiten de raadszaal niet plaats gevonden. Waarmee de technocraten een debat hebben gewonnen wat goed-en-wel niet eens is gevoerd.

Deze column verscheen op 3 februari 2020 bij Binnenlands Bestuur.

Eerlijk is eerlijk, echt druk bezet zijn raadsvergaderingen doorgaans niet. In Westerwolde zijn er vanavond wél veel mensen. Zó veel dat de bode zelfs klapstoeltjes in de deuropening van de raadzaal moet zetten om de laatste mensen nog een plekje te geven.

Het is dan ook een tot de verbeelding sprekend onderwerp. Op de agenda staat het voorgenomen plan zonnepanelen te plaatsen op de zandplassen bij Sellingerbeetse. De plaats van de panelen bevalt Pieter Dinkla (VVD) prima. ‘Er gaat geen hectare landbouwgrond verloren,’ zegt hij.

Andere fracties reageren gereserveerder. ’Veel onderzoek lopen nog,’ zegt Edith van der Horst (Partij voor de Dieren). Waaronder een ecologisch onderzoek voor de toendragans die op de Beetse Poelen, zoals de plassen in de volksmond heten, hun leefgebied hebben.

Ook de veiligheid baart zorgen. De plassen worden inmiddels niet alleen voor zandwinning, maar ook voor recreatie gebruikt. Dan loop je het risico dat kinderen de panelen gaan beklimmen, meent Herma Hemmen (CDA). ‘Kinderen kunnen er op of onder komen,’ vreest René Kriek (GroenLinks).

Verder wijst Kriek op de petitie die op het internet rondgaat. ‘Daar is 904 keer op gereageerd,’ weet hij. ‘Eenderde daarvan is uit de directe omgeving.’ De andere reacties zijn net zo belangrijk, meent Kriek; de recreatieplas trekt vooral mensen van buiten de gemeente. PvdA’er Stienus Melis wijst op de bezwaren die al zijn binnengekomen. ‘Worden die straks wel meegenomen?’ vraagt hij. Ook die bezwaren komen vaak van over de gemeentegrens.

‘Ik merk bij iedereen wat voorbehoud,’ constateert wethouder Bart Huizing. De veiligheid houdt het college goed in de gaten, legt hij uit. ‘Maar alle risico’s uitsluiten kan nooit,’ meent hij. Ook over de ganzen hoeft niemand zich zorgen te maken, denkt Huizing. ‘De grootste toendragans-expert is aanwezig bij de expertbijeenkomsten,’ legt hij uit.

Wethouder Henk van der Goot denkt dat men bij inspraakavonden tevreden was. ‘Er waren 125 omwonenden en op een iemand na was iedereen positief,’ zegt de wethouder. Van de bezwaren is hij niet zo onder de indruk. ‘Ik heb ze allemaal gelezen en sommige komen uit Hoorn en Enschede,’ weet hij. Hij denkt dat er verwarring is met de poelen bij Beerta. ‘Die hebben bijna dezelfde naam.’

‘Ik ga ervan uit dat u ons over de veiligheid op de hoogte blijft stellen,’ zegt Hemmen in tweede termijn. ‘Het blijft lastig of er voldoende aan draagvlak is gewerkt,’ meent ze. Gek genoeg vraagt niemand wat ze daarmee bedoelt. ‘Ik ben voor nu gerustgesteld,’ meent Kriek. De vraag waarom of waardoor komt ook hierop niet.

Zo te merken zijn alle vragen van de fracties beantwoord en was dat de enige doelstelling waar ze voor naar deze raadsvergadering zijn gekomen. Samen vergaderen over het belang van veiligheid, de waarde van bezwaren van bezoekers of wanneer een ecologisch onderzoek af moet zijn zat er blijkbaar niet in. Waarmee ook de afweging van de héle raad ontbreekt.

Als ze in Westerwolde zó vergaderen, is het ruimteprobleem in de zaal gelukkig ook makkelijk te verhelpen. Gewoon elke fractie om de beurt uitnodigen voor hun vragen aan de wethouder en de lege stoelen beschikbaar stellen voor het publiek. Er is immers geen enkele reden waarom alle raadsfracties tegelijk in de zaal moeten zijn.

Een bétere oplossing zou zijn dat de gemeenteraad van Westerwolde de vergaderzaal gaat gebruiken om met elkáár het debat aan te gaan over onder welke omstandigheden zonnepanelen op de poelen worden toegestaan. Daar heeft de inwoner én bezoeker van de gemeente tenslotte meer aan. En ik denk dat de democratie dat beetje ruimtegebrek in de raadzaal dan al gauw op de koop toe neemt.

Deze column verscheen op 27 januari 2020 bij Binnenlands Bestuur.

Al achttien jaar staat de huisvesting van turnclub SGS op de agenda van de raad van Lingewaard. En eerlijk gezegd, echt hun best om dit complexe en ingewikkelde dossier nu eens tot een goed einde te brengen, doen de raadsleden niet.

‘Kinderen kunnen in de bebouwde kom nu eenmaal veiliger naar een sportvoorziening,’ zegt Margareth Bouwmeister (LBL). De turners sporten sinds jaar en dag op de zogeheten Aloysiuslocatie. Daar moeten ze – het gebouw wordt gesloopt – per 1 januari 2021 uit. En in de tussentijd moeten de sporters ergens tijdelijk terecht.

Op papier zijn de opties eenvoudig. Óf het wordt de bijna geheel functionele locatie op het bedrijventerrein Van Dalen aan de Karstraat, óf in een tijdelijke gymzaal in Park Rosendael. Deze laatste plek is dichterbij, maar moet nog worden verbouwd, waardoor de club er wellicht niet op 1 januari 2021 in kan.

Het college stelt daarom het bedrijventerrein voor. Toch is Bouwmeister, net als de club zelf, voor Park Rosendael. ‘Volgens mij kunnen we een heel eind mee,’ zegt Maarten van den Bos (PvdA). Alleen over de mogelijke vertraging maakt hij zich zorgen. ‘Is het voor LBL bespreekbaar dat SGS nog drie maanden op de Aloysiuslocatie blijft?’ vraagt hij.

‘Enige weken of twee maanden moet dat kunnen,’ vindt Bouwmeister. ‘Maar dat hoor ik graag van de wethouder,’ zegt ze. Je zou zeggen dat zoiets een toenadering is, maar Van den Bos lijkt het niet zo op te vatten. ‘Dat zijn de verhoudingen toch niet?!’ roept hij. De raad, niet het college, moet een uitspraak doen over het risico dat SGS niet op tijd de nieuwe locatie in kan. ‘Vertraging van de sloop van de Aloysiuslocatie is onbespreekbaar!’ roept Bouwmeister terug.

Voor Freek den Houting (Lingewaard.nu) is juist locatie Van Dalen geen probleem. ‘Het is veilig en er zijn al nutsvoorzieningen,’ legt hij uit. En om er te komen, kunnen de ouders ook gaan carpoolen, vindt hij. ‘Wij vinden het echt niet aangenaam om op een industrieterrein gym te lokaliseren,’ meent Corrie Dolmans (D66) zonder dat iemand haar vraagt wát daar dan mis mee is.

‘SGS heeft aangegeven het risico te accepteren als er niks is,’ zegt wethouder Theo Janssen over de verhuizing naar Park Rosendael. Volgens de wethouder gaat de turnclub dan de reserves aanspreken of zelf alternatieven zoeken. 

Daarmee is het klaar, zou je zeggen. Maar nee. ‘Deelt de wethouder dat het risico heel groot is?’ vraagt Boukje Raes (CDA). ‘Dat is voor SGS,’ herhaalt Janssen. ‘Dus ik hoor de wethouder eigenlijk zeggen dat de turnsters weleens een aantal maanden in de kou kunnen staan,’ zegt Raes (CDA) terwijl SGS zelf zei het risico te accepteren. ‘Dat is uw beleving,’ zegt wethouder Janssen mat, waarmee hij – helaas – vooral op de verwarrende verontwaardiging reageert, en niet op de inhoud. ‘Het college heeft geen behoefte het risico van SGS te dragen.’ Waarmee dit debat wéér geen steek verder komt.

‘De verantwoordelijkheden gaan nu toch door elkaar lopen,’ interrumpeert Van den Bos dan. ‘De vraag is in hoeverre de ráád dat risico wil dragen, wij stellen de kaders!’ zegt Van den Bos. ‘We laten toch geen vereniging omvallen?’ vraagt ook Bouwmeister verhit — over wat ze zelf heeft voorgesteld.

Er is een lange schorsing nodig om tot elkaar te komen. Waarna er zelfs geen tweede termijn nodig is voor college én raad om het voorstel voor Park Rosendael te steunen. Blijkbaar lukt het de politici in Lingewaard buiten de openbaarheid wél te luisteren naar waar hun standpunten overlappen — en niet eens alleen te luisteren naar waar ze in het debat bovenop kunnen springen. Want hoe zeer het uitdiepen van een meningsverschil bij politieke besluitvorming ook belangrijk is, áls je het een keer met elkaar eens bent, moet je dat ook kunnen accepteren.

‘It is oan de rie,’ zegt boargemaster Jeroen Gebben. De gemeenteraad van Tytsjerksteradiel bespreekt vanavond – tweetalig, uiteraard – de uitgangspunten voor het nieuwe rioleringsplan. Opiniërend, wel te verstaan. Dat houdt in dat de raad nu geen besluiten neemt, maar het college iets mee moet geven. Iets wat de raad belangrijk vindt en terug wil zien in de uiteindelijke beleidsvoordracht.

‘We kennen meer wateroverlast door grote buien,’ begint Jantsje van der Veen (ChristenUnie). ‘En een nieuwe ontwikkeling is dat we ook grote periodes van droogte kennen,’ zegt ze. Ze mist het in de nota. Daarnaast wil Van der Veen extra aandacht voor wateroverlast in winkelgebieden. Dan komt het neer op het voorgestelde scenario B, zegt ze. ‘Droeg, skjin en sûn,’ herhaalt ze uit de nota, ‘mar dan wol met in plus op kommunikaasje.’

‘Dank voor de grasmaaier,’ grapt Peter van de Hoef (PvdA). Hij maakt zich ook zorgen over de grote afwisseling van buien en droogte. ‘Ik mis de balans tussen de effecten van de klimaatverandering.’ Van de Hoef’s voorkeur gaat daarom uit naar scenario C. ‘Je zou kunnen denken aan een buffervat om de droogte op te vangen,’ valt Berber van Zandbergen (GroenLinks) hem bij. Ook wat haar betreft mag het beleid wel plussen. ‘We zien het als een investering,’ zegt ze. ‘Overlast kost ook geld.’

Maar van Jan Willem Sietsma hoeft dat plussen niet zo. ‘Droeg, skjin en sûn is genôch,’ vindt hij. ‘We hebben het over een ton verschil per scenario,’ legt hij uit. Hij stelt voor om te beginnen bij scenario B en pas ‘op te schalen’ naar C als het nodig blijkt. Onzin, vindt Freddy de Haan (FNP). ‘Gewoon B en dat kost het — en dan niet daarna even lekker plussen,’ zegt hij.

’Het is net als met een verzekering,’ legt Sjaak Hoekstra (VVD) uit. ‘Kies je de duurste dan heb je de meeste dekking.’ En wat Hoekstra betreft hoeft de duurste optie niet. ‘Kiezen we voor de duurste is het nog een drama,’ denkt hij. ‘Bij zulk extreem weer loopt de boel toch wel onder.’ Scenario A is voor hem genoeg, maar wél met extra aandacht voor de kernen Tytsjerk en Bergum. ‘En de burger heeft zelf ook een verantwoordelijkheid met het inrichten van groen waardoor het water weg kan lopen,’ vindt Hoekstra. ‘Dat is nog maar de vraag,’ interrumpeert Sietsma nog, zonder zelf een antwoord te geven.

‘We zouden hier een integrale business case van moeten maken,’ denkt Erwin Duursma (D66) als laatste. Zo kan je zien wat je bespaart op onderhoudskosten en opruimkosten. ‘Neem dat mee in de berekening.’

Dat klinkt als een oplossing om de nog verregaande dan wel vermeende meningsverschillen over de prioriteit bij kernen of winkelgebieden, eigen verantwoordelijkheid van de burger, enig defaitisme over de gevolgen van klimaatverandering, preventie bij droogte en, ja, dan uiteindelijk ook de kosten. Wellicht. Want doordat het reglement van orde het niet toelaat een debat in tweede termijn te voeren, ontberen de raadsleden de mogelijkheid om op elkaars punten te reageren.

Voor wethouder Tytsy Willemsma is dat geen probleem. ‘Tankewol foar de dúdlike lijn dy der in sat,’ zegt ze. ‘U zat nadrukkelijk op de financiën,’ vindt de wethouder. ‘We gaan scenario B en C uitwerken,’ zegt ze, al vraag ik me écht af of je deze ronde zo mag samenvatten.

We zullen zien. Pas op haar werkkamer kan de wethouder deze ronde aan woordvoeringen samenkneden tot één mening van de raad. Met niet alleen een risico voor cherry picking, zodat ze er alleen uithaalt wat ze zélf belangrijk vindt — al is het maar onderbewust. Maar ook zonder de afweging die juist de volksvertegenwoordiging in een interactiever debat zelf had moeten maken.

Deze column verscheen op 25 november 2019 bij Binnenlands Bestuur.

‘Na de vergadering bent u welkom in de kantine voor een drankje,’ zegt burgemeester Aat de Jonge tegen de gasten op de publieke tribune. ‘Het hoogtepunt van de avond,’ grapt de raadsvoorzitter nog. En dat terwijl de Drontense raad nog een belangrijke besluit moet nemen over de herinrichting van het stadsplein De Rede.

‘Leefbaar Dronten steunt het overdragen van het plan aan het bouwteam,’ opent Jan Ammerlaan de behandeling. Met dat voorstel accordeert de raad geënquêteerde uitgangspunten voor de herinrichting. Pas na dit akkoord gaat een bouwteam aan de slag voor de bouwplannen. Een on-conservatieve aanpak. PvdA’er Suzanne Stoop is vooral blij dat een bouwteam aan de slag gaat. ‘Zo verdwijnt de discussie wel of niet een muziektent of een waterelement eindelijk uit de raad,’ zegt ze. Toch wil ze dat de wethouder later met een meer gedetailleerd plan terugkomt naar de raad.

GroenLinkser Paul Vermast begint zijn betoog met een diepe zucht. ’Ik heb twijfel,’ zegt hij. Vermast vindt het voorstel te vaag. Hij vindt het vreemd dat er na het vaststellen van dit richtinggevend besluit er geen plan meer komt. ‘Want dan wordt het onbeheersbaar en complex,’ citeert Vermast de wethouder. ‘Ik moet dat even op me laten inwerken,’ klinkt het met een licht verontwaardigd toontje — al erkent de GroenLinkser dat eerdere besprekingen van meer concrete plannen door de raad niet soepeltjes verliepen. ‘Dat werd een zooitje,’ memoreert Vermast.

Ook Jaap Oosterveld (ChristenUnie) is op zoek naar meer duidelijkheid. Hij bepleit een meer traditionele aanpak. ‘Martktconform, en met een concreet bestek.’ Hij beschouwt het nu vaststellen van het budget als strooigeld maken voor het college. ‘Waarom moeten we geld uitgeven als een heleboel dingen niet duidelijk zijn,’ voegt Foeke Bongers (D66) daarna toe.

‘Het is geen traditioneel bestek wat we hier voorleggen,’ geeft wethouder Dirk Minne Vis ook toe. ‘Het is een richtinggevend plan waarin we het bouwteam wensen meegeven,’ verklaart de bestuurder. ‘Over de kaders kunt u zich nu uitspreken,’ legt de bestuurder uit. Maar de wensen voor het plein moeten vooral met zogenoemde stakeholders worden besproken. ‘Want de tijd dat de overheid alle plannen bedacht, ligt achter ons.’ Vis geeft in ieder geval aan geen zin te hebben later nog eens een plan aan de raad voor te leggen. ‘Ik denk niet dat ik het bouwteam enthousiast krijg door ze te zeggen dat alles voorwaardelijk is totdat de raad akkoord heeft gegeven,’ constateert hij.

In de tweede termijn lijkt de raad die handschoen niet eens te zien — laat staan op te pakken. ‘In 2012 vroegen we om met een initiatiefvoorstel met plannen te komen voor een herinrichting,’ zegt Vermast. ‘Dit voorstel voldoet daaraan niet,’ zegt hij teleurgesteld. In een amendement stelt hij voor dat het college in oktober wél met een meer concreet plan komt. Over de inhoud van de enquête en de andere kaders maakt niemand meer een opmerking.

‘Misschien krijgen we over een paar jaar het inzicht dat we over een aantal dingen heen gestapt zijn,’ sluit D66’er Bongers af. Dat klopt. Het heet kaderstellen. Maar het is niet aan de raad het college te verwijten dat ze dat zélf niet heeft gedaan.

Deze column verscheen op 8 februari 2016 bij Binnenlands Bestuur.

Er is maar één manier om op het perceel van Achtersloot 99a een bedrijfswoning naast de kalverenstal te krijgen. Er moet een uitzondering komen op het bestemmingsplan; met een zogeheten artikel 19-procedure. Een technisch lastige kwestie. De gemeente IJsselstein en de vergunningvrager zijn er al sinds 2008 mee bezig.

Bij het vaststellen van de agenda verzoekt Robert Pape (ChristenUnie) het punt van de agenda te halen. ‘Er is geen nieuwe informatie,’ is zijn oordeel. Bovendien blijkt dat een belangrijke brief pas gisteren om half 5 naar de raad is verzonden. Wethouder Rob de Vries reageert furieus op het verzoek: ‘daar hebben wij als college de grootste moeite mee!’

De wethouder wil schorsen. Pas na 45 minuten afwezigheid van raad én wethouder gaat men brommend akkoord met behandeling. ‘Met grote moeite,’ aldus Rob Meine (PvdA). ‘Wat gebeurt kan ècht niet,’ vult Hans Lappee (GroenLinks) later in het debat aan.

Tijdens het debat blijkt de zaak nóg ingewikkelder. De betreffende aanvrager heeft zich niet altijd netjes aan zijn bouw- en milieuvergunningen gehouden. ‘De aanvrager heeft de grenzen van het toelaatbare altijd opgezocht,’ stelt Rob Brand (VVD). ‘Nu instemmen lijkt een bonus op slecht gedrag,’ stelt Joop van Well (SP). Wethouder De Vries: ‘Deze procedure betekent niet dat de bouwvergunning ook automatisch wordt afgegeven.’ Ook over de naleving van eerdere regels is hij stellig. ‘Alles moet op orde zijn voordat er een schop de grond in gaat,’ parafraseert hij de raad. Toch moet er nu over de artikel 19-procedure worden gestemd. ‘Anders verloopt het bestemmingsplan en dan kunnen we geen leges meer innen.’ Die reden komt procedureel over.

Na wederom een schorsing volgt een korte tweede termijn. De sussende informatie van de wethouder is voor de meeste raadsleden voldoende om in te stemmen. De vraag is dan ook waarom dit soort technische informatie niet tevoren aan de raadsleden verstrekt is. Ook als niet gespecialiseerde parttimers hadden zij dan het belang van het besluit ingezien. Het had een raadsvergadering van vier uur met meer dan een uur aan schorsingen aanzienlijk korter gemaakt.

Deze column verscheen op 3 juni 2012 bij Binnenlands Bestuur.