Wijkraden zonder macht lopen leeg

‘Wijkraden praten over problemen waarvan de kaders al door de gemeente zijn vastgesteld,’ zegt Bijl. ‘Eigenlijk is de wijkraad een orgaan zonder zeggenschap.’

De wijkraden werden in het leven geroepen om de kloof tussen bewoners en stadhuis te dichten, als opvolger van de deelgemeenten en gebiedscommissies. Anders dan gekozen volksvertegenwoordigers, zijn wijkraadsleden via wijkverkiezingen of loting benoemd. Ze geven gevraagd en ongevraagd advies aan het stadsbestuur. Maar die adviezen kunnen tot nu toe zonder toelichting terzijde worden geschoven.

Voor veel wijkraadsleden blijkt de invloed mager, terwijl de verwachtingen hoog zijn. ‘Veel mensen denken dat je eenmaal in zo’n raad snel dingen gedaan kunt krijgen, maar zo werkt het gewoon niet in een democratie’, aldus Bijl.

De gemeente overweegt om een aanpassing door te voeren: als een wethouder een wijkraadadvies naast zich neerlegt, moet dat straks mogelijk worden voorgelegd aan de gemeenteraad.

Toch is het de vraag of dat voldoende is om het tij te keren. Wijkraadsleden ervaren veel druk uit de buurt, maar missen het mandaat én de middelen om echt iets te veranderen. ‘Waarom zou ik meedoen aan deze poppenkast?’, vraagt een vertrekkend lid zich hardop af.

De ambitie van de wijkraden is groot: meer invloed, meer budget, meer erkenning. Maar zolang de zeggenschap ontbreekt, dreigt het risico dat gemotiveerde bewoners, juist degenen die het verschil kunnen maken, snel weer afhaken.

‘Dit kan alleen op rrrruimtelijke gronden worden geweigerd,’ zegt wethouder Jelle Nijboer. Met nadruk. Zijn voorstel over het Fochtelooërveen lijkt het niet te halen. Maar volgens hem heeft de raad van Ooststellingwerf geen andere keus dan vóór te stemmen. Procedureel heeft hij misschien een punt. Maar hij zal merken dat bij een raadsvergadering een politieke antenne meer telt dan procedures.

‘Het ziet er uit als een hamerstuk,’ zegt Thomas Wiebe Swart (CDA) aan het begin van die eerste termijn. Natuurmonumenten wil het Fochtelooërveen graag gebruiken om het ‘terug te gegeven aan de natuur’. Een boerderij erop vervalt gecontroleerd tot een ruïne. Een mooi gebied voor flora, maar ook met plekken voor fauna, denkt Natuurmonumenten.

Swart heeft twijfels. Niet alleen de natuur heeft het moeilijk, ook ‘de boer’ heeft zwaar, vindt hij. Dit besluit zou betekenen dat er minder grond is voor landbouw, en Swart vreest precedent. ‘Hoeveel plekken gaan we nog ‘“teruggeven aan de natuur”?’ Daarnaast is het laten vervallen van een woonhuis een slecht signaal in tijden van woningnood, meent Swart. ‘Dat is maatschappelijk onverantwoord,’ zegt ook Bram van ’t Klooster (VVD). ‘Er staan daar nog een paar gebouwen op de nominatie gesloopt te worden.’

‘Wij schieten al in de stress als we ‘Natuurmonumenten’ horen,’ zegt Jan Vledder (PvdA). Onderhandelingen met Natuurmonumenten over het Fochtelooërveen waren er al in 2022, herinnert Vledder zich. ‘Het ging om een integraal plan de natuur, het water én de brede welvaart te verbeteren.’ Door elke lettergreep klemtoon te geven, komt zijn ironie goed over. Maar Natuurmonumenten liet niks meer van zich horen. ‘Tot op heden hebben we van die belofte nog geen invulling gezien,’ vindt ook Harm Betten (Ooststellingwerfs Belang). Ze vertrouwen er niet op dat het nu wel goed komt. Hij wil eerst meer perspectief van Natuurmonumenten.

Lisa Edema (GroenLinks) is wél positief over het voorstel. ‘We zijn hier om een verklaring van geen bedenkingen te geven,’ zegt ze. Zo’n verklaring is een formele stap het college de ruimte te geven nieuw beleid mogelijk te maken, geen besluit over de richting ervan. ‘De verklaring kan alleen worden afgewezen als de onderbouwing voor goede ruimtelijke ordening onjuist is,’ meent Edema. En dat is niet zo, vindt ze.

‘Misschien is de woningnood wél een goed argument tegen goede ruimtelijke ordening,’ vindt Bram van ’t Klooster (VVD). Ook Berend Leistra (ChristenUnie) voelt zich ongemakkelijk nu al een besluit te nemen. ‘Wij hebben het gevoel dat dan al een weg bepaald is,’ zegt hij. Dit is voor Leistra te veel een sprong in het duister.

Dat moet de procedure nu niet in de weg staan, vindt wethouder Nijboer. Hij spreekt met opgeheven vinger en laat veel stiltes tussen zijn woorden vallen. ‘De raad … kan de verklaring … slechts afwijzen … wanneer zij … in strijd is … met een goede … ruimtelijke … orrrdening.’ Waarmee hij vooral lijkt te zeggen: u móet wel. Gezien het non-verbale gemor neemt hij het gebrek aan vertrouwen er niet mee weg.

Zorgen over wonen en agrarisch gebruik zijn volgens de wethouder simpelweg buiten de orde. ‘Ik wil alleen over dit stukje praten,’ zegt hij nog. Maar mag je van een volksvertegenwoordiging niet verwachten dat die juist méér weegt dan alleen de vierkante meters die voorliggen? Dat doet de raad dan ook, door – procedures ten spijt – geen verklaring af te geven, maar wel zijn bedenkingen te uiten.

Misschien is het een fout in de wet, maar het is ook ondoenlijk om een politiek orgaan een louter procedurele toets op te leggen. Zeker als de wethouder nalaat richting te geven. Want zonder politieke koers is elke stap in het duister er een te veel.

Deze column verscheen op 14 april 2025 bij Binnenlands Bestuur.

De komende twee weken is het tijd voor het Meireces. De Mystery Burger gaat dan liever op zoek naar paaseitjes dan raadsvergaderingen. Op 6 mei verschijnt zijn volgende column weer, en dan met een raadsvergadering waar de raad kiest voor het piepsysteem in plaats van een zorgvuldige afweging. En nee: dat gaat niet over paaskuikentjes.

 

Onder de titel De belofte van representatie – wat lokale partijen ons leren over democratische besluitvorming onderzoekt Bijl aan de hand van de opmars van lokale partijen wat hun succes ons vertelt over de staat van onze representatieve democratie. Lokale partijen spreken vaak een andere taal dan we gewend zijn in de raadszaal – minder procedure, meer praktijk – maar raken daarmee wel een snaar. Wat betekent dat voor hoe belangen samenkomen, hoe besluiten worden genomen en hoe volwassen onze lokale democratie is? Een lezing met observaties uit de raadzaal, scherpte en een pleidooi om opnieuw te kijken naar wat politieke volwassenheid betekent – en wat het inhoudt om lekenbestuurder te zijn.

De dag wordt geopend door VNG vice-voorzitter en Doetichems burgemeester Mark Boumans en bevat naast de lezing een panelgesprek met Tweede Kamerleden over het (gelijke) speelveld van lokale en landelijke partijen. Daarnaast zijn er diverse workshops over onder meer het betrekken van jongeren in de (lokale) politiek, lobbyen voor de gemeente in Den Haag, en de Wet op de politieke partijen. De dag wordt afgesloten met een netwerkborrel.

Aanmelden kan op https://vng.nl/aanmelden-jan-van-zanen-lezing-2025. Voor meer informatie en het volledige programma: https://vng.nl/agenda/jan-van-zanen-lezing en www.lokalepolitiekepartijen.nl. 

Deze extra beschouwingen geven lezers praktische handvatten en inzichten bij de waarnemingen uit de raadzaal. Wat ging hier mis — of juist goed? Wat kun je hiervan leren als raadslid, griffier of burgemeester?

De tips komen letterlijk vanaf de publieke tribune: de Mystery Burger heeft in de afgelopen tien jaar honderden raads- en Statenvergaderingen bijgewoond en van dichtbij geobserveerd. Die unieke praktijkervaring wordt nu vertaald naar concrete adviezen — over het voeren van het debat, het bewaken van de orde, het benutten van je rol als volksvertegenwoordiger, en het herkennen van subtiele maar bepalende dynamieken in de vergadering.

Met de Mystery Burger krijg je dus niet alleen een scherpe observatie, maar ook een spiegel én een gids.

Meer weten of abonneren?

Abonneer je hier en ontvang wekelijks de nieuwste Mystery Burger — mét verdieping.

‘Want politiek moet ook leuk zijn,’ zegt Lianne van der Aa. De kersverse burgemeester glundert terwijl ze certificaten uitreikt aan twaalf deelnemers van de cursus gemeentepolitiek. ‘U heeft geleerd hoe de structuur van de gemeente en politieke besluitvorming werkt,’ zegt ze trots. Wat niemand nog weet: vanavond volgt een extra les. Vanaf de publieke tribune.

‘We beginnen met het vaststellen van de agenda,’ zegt Van der Aa. ‘Voorzitter?’ Linda Engels (PvdA) steekt haar hand op. ‘Wij willen onze aangehouden motie toevoegen aan de agenda.’ In een vorige vergadering was haar voorstel over het vlaggenprotocol doorgeschoven naar de commissies. Nu wil ze het alsnog in stemming brengen.

‘Wordt daar alleen over gestemd of ook nog over gediscussieerd?’ vraagt Toon Brouwers (PBL). ‘Als het dat laatste is, dan heb ik nog wel een opmerking.’ Van der Aa kijkt naar Engels. ‘Ik heb nog een paar kleine argumenten die ik zou willen mededelen, dan hoeft er wat mij betreft geen discussie plaats te vinden.’

Even wachten. Zó werkt het niet. Argumenten ‘deel je niet mede’. Niet hier. De raadzaal is geen brievenbus voor meningen, daar hoort weerwoord met kerende post retour te komen.

Ook Brouwers voelt ’t al aankomen. ‘We hebben het er in de commissie over gehad, we hebben het er in de raadsvergadering over gehad. Nu creëren we weer een platform,’ moppert hij. ‘Het is mogelijk om de motie een tweede keer in te dienen,’ meent Burgemeester Van der Aa. Al klopt dat niet helemaal: de motie was immers aangehouden. In theorie kan stemming zonder het debat opnieuw te openen. ‘Ik stel voor dat de PvdA de motie alleen toelicht,’ besluit de burgemeester toeschietelijk. ‘Dan heb ik er ook nog wel wat over te zeggen,’ zegt Rick van Bree (De Werkgroep).

‘Ik wil u vragen zich te beperken tot de aanvullende punten,’ waarschuwt de burgemeester Engels voorzichtig. Maar beperkt lijkt ze zich daardoor niet te voelen. Met de motie wil Engels het college verzoeken op het gemeentehuis op Coming Out Day de regenboogvlag te voeren. ‘De provincie doet het ook,’ zegt ze. ‘Om verbondenheid met de bevolking te tonen,’ citeert ze de provincie. ‘Vergelijkbaar met de rol van de burgemeester die meeleeft,’ vindt ze zelf.

‘Het níet hijsen van de vlag heeft immers ook betekenis,’ vindt Engels. Brouwers en Van Bree schuifelen op hun stoel. ‘Ongeacht de stemming wil ik het college vragen na te denken over het vlaggenprotocol.’ Ze haalt de installatietoespraak van Van der Aa aan: ‘U zei: “ik hecht aan een samenleving waar mensen zich welkom voelen, ongeacht religie of geaardheid”’.

Natuurlijk willen anderen reageren. ‘Ons wordt onverschilligheid verweten,’ zegt Bas van Sinten (ABL) korzelig. ‘Ik wil ons betoog uit de commissie herhalen.’ Fractiegenoot Ron Verschuren valt hem bij: ‘Er wordt ons iets heel ergs in de mond gelegd’. ‘We moeten niet de commissievergadering overdoen,’ vindt de burgemeester. ‘Dan doe ik ‘m als stemverklaring,’ antwoordt Van Sinten. ‘Er is hier niemand onverschillig,’ vindt ook Ronnie Tijssen (PBL). Waarmee Van der Aa ook de stemverklaring niet meer kan tegenhouden.

Van Sinten leest een ellenlange lijst voor van mogelijke vlagmomenten: ‘Europadag, Wereld Alzheimerdag, Dierendag…’ Dan wil Engels óók een stemverklaring. ‘Het gaat om artikel 1 van de Grondwet,’ zegt ze, recht in de richting van Van Sinten. Pas dan grijpt Van der Aa in. ‘We zijn in de ronde van stemverklaringen. Wie heeft daar nog behoefte aan?’

Gelukkig voor de burgemeester heeft niemand dat. Tot verdriet van Engels? Misschien niet. ‘Ik wil de discussie niet gaan overdoen,’ zei ze eerder. Dat klopte vast: ze zocht een podium om haar publiek te bereiken. En door het reglement een beetje haar kant op te buigen, is dat gelukt.

Deze column verscheen op 7 april 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Neem dan maar eens een goed afgewogen besluit, los van alle emoties’, zegt John Bijl van het Periklesinstituut. Hij begeleidt gemeenteraden in hun functioneren en ziet met lede ogen aan hoe het lokale debat in Bedum verhardt. ‘Op het moment dat je alleen bezig bent met het verwerken van deze schrik, is het moeilijk om boven de materie te hangen en het over het algemeen belang van de hele gemeente te hebben.’

Het spoeddebat volgt op een reeks incidenten. Fractievoorzitter Rolf van Bruggen van Hogeland Lokaal wordt beveiligd nadat hij met de dood is bedreigd en zelfs fysiek is aangevallen. ‘Tegen een motorkap duwen; waar hebben we het over?’ zegt Bijl. ‘Het is echt bizar dat mensen zich op deze manier tegen hun volksvertegenwoordigers opstellen.’

Het Periklesinstituut ziet een bredere trend: vier op de tien raadsleden krijgen te maken met agressie, onder wethouders is dat zelfs de helft. Voor burgemeesters loopt dat op tot zestig procent. ‘De toename hiervan zorgt ervoor dat het steeds moeilijker wordt hier nog verbaasd over te zijn’, zegt Bijl.

Hij maakt zich zorgen over het effect van intimidatie op de besluitvorming. ‘Raadsleden moeten kunnen stemmen zonder last. Op het moment dat er sprake is van intimidatie en angst voor eigen lijf en leden, voelen raadsleden zich daar niet prettig bij. Je moet dan gewoonweg constateren dat de democratie op een bepaald moment niet meer functioneert.’

De situatie in Het Hogeland staat niet op zichzelf. Ook elders in het land, zoals in Sint-Michielsgestel, is het debat over opvanglocaties ontspoord. De vraag is hoe gemeenteraden zich daartegen kunnen wapenen.

Bijl heeft daar een duidelijk antwoord op: ‘Houd elkaar vast. Sta voor het vrije woord. Verwerp iedere inzet van buitenaf om mensen te beïnvloeden, zeker wanneer dat met geweld en intimidatie gepaard gaat.’

Toch heeft hij vertrouwen in de raad van Het Hogeland. ‘Het zijn allemaal nuchtere Grunnegers. Dat scheelt een boel.’

‘Ik citeer,’ zegt Serkan Kilickaya (GroenLinks) plechtig. ‘De regeling zorgt dat ik vaker met mijn kleinkinderen iets leuks kan gaan doen.’ Zijn stem buigt nauwelijks mee met de gevoelswaarde van de zin. ‘Einde citaat,’ voegt hij er op dezelfde monotone toon aan toe. Maar Kilickaya krijgt vanavond niet zijn zin. Niet vanwege een gebrek aan empathie bij hem of zijn collega’s in de Schiedamse raad, maar door de manier waarop hij zijn voorstel presenteert.

‘Het zou wel eens een korte vergadering kunnen worden,’ zegt burgemeester Harald Bergmann als hij de vergadering opent. De agenda is kort, en de meeste voorstellen zijn al in de raadscommissie uitgebreid besproken. De meeste meningsverschillen zijn bekend en, om het zo maar te zeggen, bedebatteerd. Dat geldt ook voor de Verordening vrij reizen voor minima van 67 jaar en ouder, waarmee de gemeente het openbaar vervoer vergoedt voor ouderen met een inkomen op bijstandsniveau.

Maar niet als het aan Kilickaya ligt. Hij wil de inkomensgrens verhogen naar 120 procent van de bijstandsnorm en heeft samen met zijn fractie en Alles voor Schiedam een wijzigingsvoorstel ingediend. Met zo’n amendement kan een raadslid letterlijk voorstellen om de beleidsvoorstellen te wijzigen. De oorspronkelijke tekst over de bijstandsnorm eruit — ctrl-x — en de aangepaste versie van Kilickaya en zijn collega’s — ctrl-v — erin. Mits het amendement wordt aangenomen, natuurlijk.

Hoewel de nieuwe verordening vrij reizen al sinds de commissievergaderingen op brede steun kan rekenen, is dat Kilickaya’s voorstel nog niet zeker gesteld. Hij moet de raad overtuigen. ‘Door dit voorstel kunnen meer ouderen sociaal participeren,’ stelt hij. Meer grootouders die met hun kleinkinderen op stap kunnen of andere bezoekjes brengen. En het is ook goed voor hun gezondheid, betoogt hij. ‘Op de lange termijn zullen de zorgkosten dalen,’ denkt het raadslid. En duur? Dat valt volgens hem wel mee. ‘Het kost hooguit 60.000 euro, en niet iedere oudere zal er gebruik van maken.’

Beleid zonder financiering komt al snel neer op onbehoorlijk bestuur

Sterke argumenten, maar steun krijgt hij niet. ‘Wij zijn voorstander van vrij reizen,’ zegt Dick van Belle (PvdA), ‘maar we hebben het moeilijk in de begroting.’ Met de onvermijdelijke verwijzing naar het ravijnjaar. Door rijksbeleid staan volgend jaar vrijwel alle gemeentebegrotingen onder druk – ook die van Schiedam. ‘Zeer sympathiek,’ vindt ook John Maris (Progressief Schiedam), om vervolgens dezelfde maar te laten vallen: ‘We krijgen het al moeilijk genoeg.’

Ook wethouder Petra Zwang noemt het amendement ‘een sympathieke gedachte’, maar wijst op een cruciaal probleem: Kilickaya heeft niet uitgelegd waar extra geld voor zijn voorstel vandaan moet komen. Wel nieuw beleid voorstellen, maar niet aangeven hoe het betaald moet worden. ‘Er is geen dekking voor het amendement,’ legt Zwang uit. ‘Dan maken jullie maar dekking,’ pareert Kilickaya. ‘Er is geld genoeg,’ valt Maarten Reuderink (OuderenPartij) hem bij, ‘het gaat om keuzes.’ De wethouder haalt demonstratief haar schouders op.

De ironie dat Kilickaya in een debat over armoede niet uitlegt hoe de gemeente zelf de eindjes in de begroting maar aan elkaar moet knopen, ontgaat hem. Dat hij zijn eigen voorstel verprutst heeft, vermoedelijk ook. Een amendement zonder dekking – beleid zonder financiering – komt al snel neer op onbehoorlijk bestuur. Vind je het gek dat de rest van de raad er niet aan wil. Met een motie, ingediend voordat het college het beleidsvoorstel had uitgewerkt, had hij wellicht meer kans gehad. Maar tja, dan had hij eerder in actie moeten komen. Waarmee nog maar eens is aangetoond dat politiek niet alleen een kwestie van geld is, maar ook van timing.

Deze column verscheen op 31 maart 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Ik ben blij dat we hier weer zijn,’ zegt burgemeester Annemieke van de Ven opgetogen. Sinds lange tijd zijn de raadsleden van Reusel-De Mierden weer in de échte raadszaal. ‘Het is in een virtuele vergadering niet altijd makkelijk om ook de non-verbale communicatie mee te krijgen,’ weet ze, ‘en die komt de discussie in de raad ten goede.’

Zo is Peter van Gompel (VVD) zichtbaar blij met het collegevoorstel een plan een vrijliggend fietspad aan de Sleutelstraat aan te leggen. In woord – ‘ik had een een feestmuts op willen zetten,’ zegt hij – maar ook in daad. Achter een webcam hadden zijn pretoogjes vast minder goed opgevallen. PvdA’er Fiona Bijl (geen familie) deelt in die vreugde, maar is niet gelukkig met de manier waarop het college de omwonenden heeft betrokken. ‘Ik vind het te zwak voor een motie, maar ik wil wel de toezegging dat er beter gecommuniceerd gaat worden,’ zegt ze streng.

‘Dit voorstel is ontstaan uit be-le-ving’ – hij spreekt het staccato uit – ‘van verkeersonveiligheid,’ zegt Peter van Gool (CDA). Hij wijst op een uitspraak van de wethouder dat eerdere tellingen geen aanleiding waren te twijfelen aan de verkeersveiligheid. ‘We moeten beleving serieus nemen, maar er hangt wel een prijskaartje aan.’

Van Gool vraagt zich af of dat nu eerlijk is gegaan. ‘Bij de N284 komt een veelvoud aan fietsers.’ Voor een plan daar een fietstunnel aan te leggen was alleen het CDA voor. ‘Het werd door de andere fracties als minder urgent ervaren,’ zegt Van Gool.

‘Ik zal direct effe reageren op de vragen,’ zegt Marc Lauwers (Samenwerking) meteen na zijn eigen termijn. ‘Wat was dat nou van het CDA?’ Van Gool drukt zijn microfoon weer in. ‘De relatie tussen het aantal fietsbewegingen bij dit fietspad en bij de N284.’

Nu begint iedereen in zijn stoel te schuifelen. ‘En wat is dan uw vraag? Of was het gewoon een opmerking?’ vraagt burgemeester Van de Ven. ‘Nou ja,’ zegt Van Gool, ‘men trekt hier de buidel en hoe zich dat verhoudt tot de N284.’ ‘Ik dacht dat het daar niet kon,’ denkt Lauwers, maar zo te zien is het voor hem ook gissen.

‘De communicatie is inderdaad onvoldoende geweest,’ erkent wethouder Peter van de Noort. Hij belooft Bijl beterschap. Zijn collega Frank Rombouts heeft voor de opmerking van Van Gool meer woorden nodig. ‘Er is een aantal redenen geweest om geen fietstunnel bij de N284 aan te leggen.’ Uitvoerig somt hij ze op – het bleek praktisch en financieel niet haalbaar. Dat is een reactie op van Gools vergelijking, en geen antwoord op zijn vraag.

‘Het is appels met peren vergelijken,’ zegt Van Gompel in zijn tweede termijn. ‘De vergelijking met de fietstunnel gaat volledig mank,’ vindt Bijl. De tunnel was niet haalbaar, leggen ze uit. ‘Het CDA was ook eerder voorstander van het vrijliggende fietspad,’ merkt Van Gompel verontwaardigd op. Maar opmerkingen over de realiseerbaarheid van een fietstunnel aan de N284, zeggen niets over de urgentie van een vrijliggend fietspad aan de Sleutelstraat. En hoe dat bijdraagt aan de verkeersveiligheid.

Al valt dat Van Gool zelf ook niet meer op. ‘Het CDA is nog steeds voor verkeersveiligheid,’ verdedigt hij. Zijn oorspronkelijke punt – wat is nou de wenselijkheid van het vrijliggende fietspad in het kader van ons hele verkeersveiligheidsbeleid – komt in de tweede termijn helemaal niet meer aan de orde.

Jammer, want daarmee had het nog duidelijker geweest waarom het fietspad zo belangrijk is en hoe het past in het hele verkeersveiligheidsbeleid. Nu ging alle aandacht naar de haalbaarheid van Van Gools’ fietstunnelvoorbeeld in plaats van een debat over de wenselijkheid van het vrije fietspad aan de Sleutelstraat. Al heeft van Gool door knullig gekozen bewoordingen vooral zichzelf in de wielen gereden.

Deze column verscheen op 4 oktober 2021 bij Binnenlands Bestuur.

‘Door het digitaal vergaderen moet ik het samenvatten iets langer voorbereiden’, zegt burgemeester Rob Metz. In de eerste termijn heeft de gemeenteraad van Soest gesproken over de bestuurlijke visie op grondstoffeninzameling. Dat de voorzitter even de tijd neemt, is geen slecht idee. En niet alleen, zo blijkt bij deze vergadering, voor bijeenkomsten in een virtuele omgeving.

‘Meneer De Wolf heeft als eerste zijn handje opgestoken’, opent Metz de eerste termijn. ‘Vermindering van kosten, minder restafval, meer grondstof’, zegt Tim de Wolf (GGS). De afvalvisie moet ervoor zorgen dat het samenwerkingsverband Reinigingsbedrijf Midden Nederland (RMN) meer gezamenlijk naar één doelstelling toe werkt. ‘Er is winst te halen voor zowel het milieu als de inwoners’, vindt De Wolf.

‘Het CDA kan de doelen onderschrijven’, zegt Peter Lucas (CDA), ‘de vraag hoe je die gestalte geeft, komt daarna.’ Het ergert Lucas dat de visie al een uitvoeringsprogramma heeft. Ook het politiek gevoelige gedifferentieerd afvalkosten heffen – DIFTAR – staat daar in. ‘De breed aangenomen motie onderzoek te doen naar DIFTAR is nog niet eens uitgevoerd’, benadrukt Lucas. ‘De notitie lijkt zelfs voor te sorteren op DIFTAR’, meent ook Yolande Gastelaars (DSN).

Wellicht hadden ze het liefst het uitvoeringsdeel uit het visiedocument geamendeerd. Aangezien alleen de hele visie ter besluitvorming voorligt, wordt dat ingewikkeld. Tijdens een vergadering een hele nota aanpassen, om het bijvoorbeeld als initiatiefvoorstel weer in te dienen, is praktisch onmogelijk. Nu zeggen Lucas en Gastelaars tegen te stemmen.

Hans Boks (LAS) doet toch een poging. Met een motie vraagt hij de raad zich uit te spreken ‘de volledige keuzevrijheid te behouden’. De raad is wel vaker geconfronteerd met besluiten van het bestuur van het samenwerkingsverband, waar de beleidsruimte van de raad feitelijk nihil was. ‘We wensen niet in een fuik getrokken te worden zonder de onderzoeken waar we om hebben gevraagd’, stelt Boks.

‘We willen ons nadrukkelijk niet vast laten leggen’, zegt ook Peter van der Torre (VVD), maar wil zich nog niet uitspreken over Boks’ motie. ‘Dan zou ik ‘m eerst moeten zien’, legt hij uit. ‘Ik zou ‘m ook graag eerst op de mail krijgen’, zegt Elske ter Beek (GroenLinks). Blijkbaar heeft Boks zijn motie pas net kenbaar gemaakt en niet bijvoorbeeld al een week eerder. Om er even over na te denken. ‘Wellicht kunt u de motie bespreken via de WhatsApp-groep van uw fractie’, suggereert burgemeester Metz nog, terwijl de griffier z’n uiterste best doen om Boks’ motie alsnog bij alle raadsleden te krijgen.

Hoe dan ook lijkt wethouder Nermina Kundic de bezwaren te begrijpen. ‘Ik hoor enkele fracties twijfelen over de opgenomen mogelijkheden’, zegt ze. Maar volgens haar is het overbodig er een motie voor in te dienen. ‘De raad gaat straks over de uitvoeringsmogelijkheden’, belooft ze.

Na een lees- en vermoedelijk ook denkpauze is Boks in ieder geval niet overtuigd van Kundic’ geruststelling. Hij wil z’n motie graag in stemming brengen. Met weinig soelaas; de woordvoerders van GGS, D66, ChristenUnie/SGP, GroenLinks, Burgerbelangen en PvdA zeggen tegen Boks’ motie te zullen stemmen.

‘Dat betekent dat er 13 leden vóór en 16 tégen zijn’, zegt Metz na zijn bedenktijd. Maar dat betekent dat helemaal niet. Stemmen kunnen gemeenteraden alleen wanneer ieder raadslid zich uitspreekt. Het zou ook raar zijn wanneer de woordvoeders bij het ‘stemmen zonder last’ andere raadsleden vertegenwoordigen.

Metz is misschien geïnspireerd geraakt door de manier waarop de Tweede Kamer momenteel stemt, maar zelfs dat is juridisch dubieus. Feitelijk betekent Metz oplossing dat Boks’ motie nu niet in stemming is gebracht en, omdat niemand daartegen bezwaar maakte, dat-ie is aangenomen.

Gelukkig oordeelden zelfs de tegenstemmers dat de motie overbodig was, en verandert er niets mee in het beleid van de gemeente. Helaas verandert er ook niets aan de manier waarop deze raad zich voorbereidt op een vergadering. Want de échte winst valt toch te behalen bij amendeerbare raadsbesluiten, meer voorbereidingstijd voor de moties en, uiteraard, een juridisch houdbare procedure voor de stemopneming. Ook wanneer de vergaderingen weer in fysieke omgeving mogen.

Deze column verscheen op 12 april 2021 bij Binnenlands Bestuur.