Virtueel dualisme

‘Ik dacht, ik maak u opmerkzaam op mijn handje.’ Een zin die ruim een jaar geleden in de raadzaal tot verwarde blikken had geleid maar in een virtuele vergadering doodnormaal is geworden. Dat je in het Limburgse Bergen toch onthutst bent, komt door wat er daarna gebeurt.

De raad van Bergen spreekt over de financiering van het nieuwe buurthuis in het dorp Afferden. 1,1 miljoen euro moet er voor beschikbaar worden gesteld. Volgens Jack Jennissen (VVD) is het goed dat het college dit initiatief voor de financiering neemt.

‘Voorzitter.’ Burgemeester Pelzer zoekt op haar scherm waar het geluid vandaan komt. Het is Frans Camps (KERN). ‘Sorry ik had mijn microfoon dichtgezet,’ zegt de burgemeester. ‘Sorry dat ik u zo onderbrak,’ zegt Camps op zijn beurt. ‘Ik zag dat u ijverig aan ’t schrijven was,’ verklaart Camps zijn verbale melding, terwijl het opsteken van zijn virtuele handje genoeg zou moeten zijn voor de interruptie.

‘Meneer Jennissen geeft aan dat de gemeente het initiatief heeft genomen,’ begint Camps, ‘het is me nu niet meer duidelijk of de stichting gevraagd heeft om de lening of dat de gemeente het heeft aangeboden.’ Maar dat is niet Camps’ vraag. ‘Kunt u mij zeggen hoe u aan de informatie komt dat de gemeente het initiatief nam?’

‘Ik heb dat vernomen van de collegeleden,’ antwoordt Jennissen. ‘Voorzitter,’ gaat Camps verder. ‘Wanneer heeft de heer Jennissen dat dan gehoord? Ik heb het in geen enkele commissievergadering gehoord en ook nergens in de stukken gelezen,’ meent Camps. ‘Dat was buiten een officiële vergadering om,’ verklaart Jennissen, ‘tijdens een coalitieoverleg.’

Camps stottert ervan. Dat is begrijpelijk. Voor een goed democratisch debat is het fundamenteel dat raadsleden over dezelfde informatie kunnen beschikken. In Bergen gaat men daar blijkbaar anders om met wat toch als een principe van het functioneren van de parlementaire democratie moet worden gezien.

Meestal wordt er knap schimmig gedaan over wat er tijdens coalitieoverleggen word besproken. Dat Jennissen er nu over begint is óf schaamteloos óf een inkijkje met de proporties van ‘het blaadje van Ollongren’.

‘We kennen allemaal de verhalen van achterkamertjespolitiek,’ stamelt Camps aangeslagen. ‘Het gaat goed duaal zo.’ Je hebt geen betere beeldresolutie nodig om het sarcasme van Camps op te merken. ‘We zullen wel afwachten hoe het college daar in staat,’ legt Jennissen uit. Nu schiet de cameratechniek wél te kort, want het is onmogelijk te beoordelen of hij Camps’ opmerking wegwuift of, wat gepaster zou zijn, diepe schaamte toont.

Bij die beantwoording van het college lijkt het er toch op het eerste te zijn. Slechts drie zinnen heeft wethouder Claudia Ponjee nodig, waarvan ‘ik heb geen nieuwe politieke vragen gehoord’ de enige inhoudelijke is. Hoewel het niet aan mij is om te beoordelen of haar conclusie juist is, haar beoordeling lijkt er weinig recht aan te doen aan dat de raad al haast een uur over dit punt vergadert. Of dat drie insprekers hun zorgen uitte.

‘Dan heb ik toch een vraag aan de wethouder,’ zegt Camps, maar burgemeester Pelzer kapt ‘m al af. ‘Dat bewaart u maar voor de tweede termijn,’ zegt ze. Blijkbaar meent ze ineens dat wethouders interrumperen niet mag. ‘Nee, nee, nee,’ protesteert Camps — maar de burgemeester drukt zijn microfoon al weg.

Een boze Camps vraagt later een halfuur schorsing. Erna zegt hij een motie van afkeuring tegen de burgemeester overwogen te hebben. ‘Uw manier van voorzitten beïnvloedt de besluitvorming,’ vindt Camps. Dat de motie geen meerderheid zou behalen, heeft hem weerhouden. De geïrriteerde blikken van de andere raadsleden ondersteunen die aanname. Ze vinden Camps vast ‘lastig’. Maar het lijkt het er meer op, dat wat de Bergense coalitie vooral maar lastig vindt, in feite democratie is.

Deze column verscheen op 5 april 2021 bij Binnenlands Bestuur.

‘Misschien is het goed om eerst even stil te staan bij de ontwikkelingen van vandaag,’ zegt burgemeester Karel Loohuis. Maar liefst 11 minuten – inclusief een toelichtende vraag van 33 seconden – heeft hij nodig voor zijn eigen ‘corona-journaal’. Hij gaat er eens goed voor zitten. Ellebogen comfortabel op tafel, aantekeningen voor z’n neus. Het énige dat ontbeert is een goed zicht op het publiek, maar dat heeft alles te maken met de maffe inrichting van de raadszaal van Hoogeveen.

‘Dan geef ik het voorzitterschap over,’ zegt Loohuis bij een volgend agendapunt. Daar bespreekt de raad een eventueel verbod op de verkoop van lachgas, en dat valt in de portefeuille van de burgemeester. Niet gek dat hij het voorzitterschap aan de plaatsvervangend raadsvoorzitter afstaat.

Wel gek is waar hij gaat zitten. Helemaal aan het uiteinde van de twee lange crèmekleurige raadstafels. Deze staan tegenover elkaar aan de beider zijden van de raadszaal. Niet helemaal de beste debatopstelling in een pluriform en niet te vergeten duaal systeem, maar het geeft de leden wel goed zicht op elkaar.

Behalve dat in het midden van deze plaatsen nóg een tafel staat. Aan deze lichteiken gesloten vergadertafel zitten de voorzitter, de griffier en, zo blijkt, de woordvoerders. Bij elk agendapunt wordt er gestoelendanst en nemen nieuwe raadsleden plaats aan het middenblok. Met hun ruggen naar de rest van de zaal en hun neuzen gericht op elkaar. Alsof er door deze ‘inner-circle’ vergáderd wordt in plaats van gedebatteerd.

Dat lijkt er dan ook op. ‘We hebben geen debatpunten,’ zegt Jan van der Sleen (Gemeentebelangen) in de eerste termijn. Ook Peter Scheffers (D66) is akkoord met het voorstel, al heeft hij wel een vraag. ‘Ik weet niet of het college die moet beantwoorden of dat we dat hier moeten bespreken,’ zegt hij.

Volgens Scheffers is de handhaving in dit voorstel niet geregeld. ‘Daar valt of staat het toch mee?’ vraagt hij laconiek. ‘We nemen de vraag mee naar de portefeuillehouder,’ zegt voorzitter Arend Steenbergen gemoedelijk. ‘Ook de preventie is belangrijk,’ merkt Lisa Schonewille (PvdA) op. Verder is ze wel akkoord met het voorstel. ‘Misschien is het goed om ook een evaluatiemoment in te brengen,’ vindt Roelof Bisschop (VVD) nog. Debatpunten genoeg, zou je zeggen.

Voor de beantwoording moeten de raadsleden bijkans hun nek verdraaien naar burgemeester Loohuis. Volgens deze is het logisch dat handhaving in dit voorstel ontbreekt. ’Handhaving is een kwestie van uitvoering,’ vindt Loohuis. ‘En dat ligt in handen van de burgemeester.’ De raadsleden hoeven zich geen zorgen te maken. ‘Als we een voorstel doen, kunt u ervan uitgaan dat we er over hebben nagedacht,’ stelt Loohuis.

Als dit een debat was geweest, met de burgemeester achter een spreekgestoelte, had deze gaat-u-maar-rustig-slapen toch wel de lampjes van de interruptiemicrofoons als een kerstboom doen oplichten. Maar de comfortabel zittende burgemeester mag van de omgebogen raadsleden onverstoord verder uitleggen. ‘We zullen in het begin zeer intensief handhaven,’ zegt Loohuis. ‘Ik ben blij met de toezegging,’ zegt Bisschop in de tweede termijn. Het is de enige opmerking.

Burgemeester Loohuis denkt na de stemming vast ‘ik heb het toch prima uitgelegd?’ en dat is precies het punt. Raadzalen zijn er niet om beleid uit te leggen, maar om het te verdedigen. De raadzaal is een arena waar politieke ideeën bevochten moeten worden. Om ze beter te maken. Want what doesn’t kill them, makes ‘m stronger.

Maar in een zaal als deze zullen deelnemers niet het gevoel hebben dat ze hun standpunten ten opzichte van een publiek moeten verdedigen. Terwijl juist dát een essentie is van onze parlementaire democratie.

 

Dit is voorlopig even de laatste column van de Mystery Burger.

Net als iedereen, blijft hij in tijden van corona beter even thuis. Dat raadsvergaderingen en andere politieke debatten publieke bijeenkomsten horen te zijn, heeft juist deze column hopelijk wel bewezen. De Mystery Burger hoopt daarmee dat gemeenteraden, Provinciale Staten, waterschappen en ook de beide Kamers zo verstandig zijn om hun vergaderingen zo veel mogelijk op te schorten. Zodat ook volksvertegenwoordigers kunnen doen wat alle verstandige mensen nu horen te doen: thuis blijven.

Deze column verscheen op 16 maart 2020 bij Binnenlands Bestuur.

‘Er is niet zo’n grote koersverandering,’ zegt wethouder Johan Coes. Vol glas water in de rechterhand, linkerhand rondzwaaiend om zijn woorden te onderstrepen en een afstand tot het spreekgestoelte die duidt op zelfvertrouwen. De wethouder licht vanavond zijn aanscherping van de lokale woonagenda toe. Het gaat hem goed af — maar de vraag of hij met deze lofrede op zijn eigen beleid de raad van Wierden wel bedient, mag ook wel eens worden gesteld.

Wonen, wonen, wonen. Bouwen, bouwen bouwen. Het bouwen van huizen, aanpassen van bestaande woningvoorraad en het bijkomende verduurzamen ervan ligt op iedere bestuurslip. Niet raar dus dat de gemeenteraad van Wierden een aanscherping van het huidige beleid bespreekt. 

Die gaat voor niet iedereen ver genoeg. ‘Er verandert niks,’ vindt Jan-Willem Timmerman (ChristenUnie). ‘Inzetten van onderzoek, beleid opstellen, nadere verkenning en eind van dit jaar wordt de woonagenda opnieuw herijkt,’ leest hij de maatregelen voor. ‘Dat geeft niet echt het idee van daadkrachtig doorpakken.’

Rita Ekkelenkamp (VVD) maakt zich zorgen hoe vraag en mogelijk aanbod op elkaar aan te passen. ‘Het wordt een uitdaging,’ denkt ze. Het grote verschil tussen de vraag naar goedkope woningen voor bijvoorbeeld starters en het aanbod van vooral dure bouw baart ook Martin Braamhaar (CDA) zorgen. ’Hoeveel woningen staan er gepland om de onbalans in balans te krijgen?’ vraagt hij. Alfons Woolderink (Nieuw Enter Wierden) is het er mee eens. ‘We moeten goedkopere woningen bouwen.’ Met een motie wil hij de raad beter geïnformeerd krijgen over welke woningen er nodig zijn.

‘Als het moet zal ik lagere overheden dwingen zei minister Van Veldhoven,’ begint Roselien Slagers (Platform Progressief Wierden). ‘En dan begrijp ik niet waarom het hier nog zo lang moet duren.’ Ze vraagt zich hardop af of er nu wel gebouwd gaat worden. Ook met haar motie wil ze de woningbehoefte beter in kaart brengen.

In een krap halfuurtje heeft de gehele raad een duidelijk zetje gegeven. Men wil weten hoe deze aanscherping gaat helpen huizen te bouwen. Maar wethouder Coes lijkt het niet te deren. ‘In 2017 zijn er 15 woningen gerealiseerd, in 2018 67 en in 2019 zijn het er 133 geweest,’ somt de wethouder op. ‘Als u dat geen daadkracht noemt, waar hebt u dan de ogen zitten?’ vraagt hij. Ook de interruptie dat die woningen voortvloeien uit eerder beleid brengt Coes niet van zijn stuk. Gedetailleerd brengt hij in kaart wat hij wél heeft gedaan. ‘Gaat u mij nou niet vertellen dat we ondernemers niet gefaciliteerd hebben.’

Rijksbeleid, PFAS en alle andere belemmeringen liggen volgens de wethouder aan de vertraging ten grondslag. Vlot en zelfverzekerd rijgt hij het ene beleidsstukje aan het andere waarbij hij geen partner, ondernemer en initiatiefnemer onbenoemd laat. Ook over de inmiddels drie moties die de raad heeft ingediend heeft de wethouder geen goed woord over. Die zijn overbodig. ‘Als u ze aanneemt komen we bij u terug wat het kost aan ambtelijke capaciteit,’ waarschuwt de wethouder, al zou je dit ook als een dreigement kunnen vatten.

Maar liefst driekwartier heeft Coes nodig voor zijn toelichting. Eigenlijk alleen het gevoel van urgentie dat de raad uit, slaat hij over. En daarmee hun roep om gevoel grip op het beleid te krijgen.

Wellicht doet deze raad er goed aan ook artikel 169 van de Gemeentewet erbij te halen. ‘Het college geeft de raad alle inlichtingen die hij voor de uitoefening van zijn taak nodig heeft.’ Om tot de ontdekking te komen dat het ook wel eens een goed idee is de raad vóóraf mee te nemen in je denkwijze. En dat het niet betekent dat je elk gevoel van de raad zijn werk te willen doen moet doodmeppen met details.

Deze column verscheen op 8 maart 2020 bij Binnenlands Bestuur.

‘En dan zijn er nog drie moties die eerder behandeld zijn in de commissie’, zegt burgemeester Bouke Arends bij het vaststellen van de agenda. ‘De motie Oud papier hebben we van een andere inhoud voorzien,’ licht indiener Peter Duijsens (Westland Verstandig) toe.

Die motie wil Duijsens eerst in de commissie bespreken. De andere voorstellen wil de politicus wel graag vanavond behandeld zien. Daarmee bespreekt de raad van Westland vanavond naast negen hamerstukken maar liefst twee initiatiefvoorstellen en vijf moties zonder collegevoorstel. Nee, het gangbare verwijt dat de gemeenteraad geen initiatief neemt, zul je in Westland niet horen.

‘De arbeidsmigrantenhuisvesting levert een onaanvaardbare inbreuk op’, licht Duijsens het eerste initiatiefvoorstel toe. Duijsens stelde een huisvestingsverordening voor waarmee het onmogelijk moet worden om in een straat of buurt te veel arbeidsmigranten in kamers te laten verblijven. Zijn voorstel is op een flink aantal punten beter dan het huidige beleid, denkt Duijsens. ‘In dit voorstel staan duidelijkere weigeringsgronden’, legt hij uit.

Want over het huidige beleid is Duijsens niet te spreken. ‘We zijn ernstig in twijfel of het college het allemaal wel goed begrijpt. We denken van niet.’

Dat is wel heel erg met het gestrekt been. Ík ben erdoor ernstig in twijfel of het de haalbaarheid van Duijsens’ voorstel gaat helpen. Hij probeert op te sommen hoe het college zichzelf tegenspreekt, maar kan het klaarblijkelijk niet laten zijn spreektekst met verwijten en beschuldigingen te infuseren. ‘Dit is een college onwaardig.’

‘Het college heeft in december al aangekondigd met beleid te komen’, zegt Jan van Rossum (CDA) in de eerste termijn. ‘Dan zou er dubbel beleid komen’, denkt hij, en dat is onwenselijk. ‘Bovendien heeft de wethouder al aangegeven dat de regels snel aan te passen zijn’, zegt Van Rossum. Als er nou geen beleid was, had het een goed voorstel geweest, vindt hij. Waarmee Van Rossum dus ingaat op het instrument én niet op wat het beleidsvoorstel beoogt.

‘De Huisvestingsverordening geeft ons het instrument het goed te reguleren’, valt André van den Berg (Gemeentebelangen) nog bij. ‘Dit initiatiefvoorstel biedt ook geen voldoende soelaas’, denkt Benjamin Hofland (D66). Hij ziet liever een zogenaamd paraplubestemmingsplan. Nico de Gier (PvdA) vindt het plan van Duijsens zelfs nog niet ver genoeg gaan, maar zal toch voor stemmen.

Wethouder Ben van der Stee denkt dat Duijsens en Van den Berg toch wat meer geduld moet hebben. ‘We denken dat we het met het paraplubestemmingsplan juridisch beter geregeld hebben,’ meent Van der Stee.

Aan zijn houding te zien is Duijsens niet tevreden gesteld; hij hangt bijkans ín zijn microfoon. ‘Als oppositiepartij is het moeilijk om steeds te horen dat het college er al mee aan de slag is’, zegt hij met zware stem. Duijsens meent dat het college pas in beweging is gekomen nadat zijn fractie het aan de orde heeft gesteld.

Waarmee hij tegelijkertijd de tekortkoming van ook zijn eigen strategie bloot legt. Het lijkt erop alsof Duijsens het liefst zijn eigen plannen bespreekt in plaats van die van het college. En het raadsdebat niet alleen gebruikt om misstanden aan de kaak te stellen maar ook sneren en verwijten voor het college te uiten.

Jammer.

Met een betoog op hoofdlijnen had Duijsens meer kans gehad een probleem – wat zo te merken iedereen op wil lossen – op de agenda te krijgen. Al doet het gebrek aan bijdrage van wat toch de coalitiepartijen genoemd moeten worden, het niet vermoeden dat men aan de andere kant van de vergadertafel meteen open staat voor een optreden als gezamenlijke volksvertegenwoordiging. Het zou tijd worden dat deze raad gaat stoppen met het schaduwcollege spelen van het monisme en eens politiek gaat bedrijven.

Deze column verscheen op 24 februari 2020 bij Binnenlands Bestuur.

‘Dames en heren wilt u gaan zitten,’ zegt Gouverneur Theo Bovens op zachte toon door de microfoon. Het lijkt weinig indruk te maken. Statenleden blijven ongeroerd met elkaar en met de gedeputeerden kwebbelen, de handen nog in de zakken. Je zou zeggen dat na een twee uur durende behandeling van slechts de éérste termijn van het éérste agendapunt de Limburgse volksvertegenwoordigers meer haast zouden maken.

Het is niet de eerste keer dat de Limburgse Staten spreken over de zogeheten sociale agenda. In de commissievergadering duurde het overleg al enige uren. Daarbij is het nu te bespreken stuk ook nog eens een uitwerking van al eerder, zelfs al voor de verkiezingen, vastgesteld beleid.

Op zich is het al een opvallend stuk. Provincies hebben niet zo veel sociaal beleid. Er is dan ook jaarlijks maar zo’n 6 miljoen euro gemoeid, nog geen anderhalf procent van de totale provinciebegroting. ‘Wat ons betreft had het een hamerstuk kunnen zijn,’ zegt Roel van Bijnen (PVV) dan ook, al heeft hij wel iets te mopperen over het gebrek aan kader voor het integratiebeleid van de sociale agenda.

Zo heeft iedereen z’n stokpaardje. ‘De ruimte moet zo optimaal worden ingezet,’ vindt Leon Vaessen (D66). Pascale Plusquin (PVDD) hoopt dat de dierenvoedselbank en het huiselijk geweld ook aan bod komen. ‘Er zijn sterke verbanden nodig om zelfredzaam te zijn,’ stelt Marlou Absil (CDA). Thea Jetten (GroenLinks) vindt het programma vaag, maar zegt wel in te stemmen. Henk van der Linden (Lokaal Limburg) wil dat de provincie zijn rol goed communiceert. Anne Marie Fischer (50Plus) is blij dat op haar verzoek het woord ‘ouderen’ door ‘senioren’ is vervangen. ‘Er moet ook aandacht zijn voor de grotere groep die nog net het hoofd boven het water houden,’ meent Marcel Thewissen (Forum voor Democratie).

Niet dat er helemaal geen meningsverschil is. D66’er Vaessen zegt geen geld uit te willen geven om stenen te stapelen, terwijl Absil meent dat ‘geld in stenen mag als dat voor duurzame verandering kan zorgen.’ Jasper Kuntzelaers (PvdA) vindt taal het belangrijkste is bij integratie en wederom Absil meent dat een baan voor gaat. ‘De taal leren ze wel op hun werk,’ zegt ze in een interruptie op de PvdA’er. Marc van Caldenberg (SP) stelt zelfs voor het budget voor de sociale agenda te verdubbelen, maar door het gelach lijkt het of niemand dat voorstel serieus neemt.

In een uitvoerige beantwoording door gedeputeerden Housmans en Koopmans vallen vooral complimenten. ‘U heeft het uitstekend uitgelegd,’ complimenteert Robert Housmans CDA’er Absil. ‘Er wordt natuurlijk geen euro aan integratie uitgegeven voor u de beleidsbrief heeft,’ vleit Ger Koopmans.

Na de lunchpauze nemen de Statenleden de tijd om hun standpunten nogmaals te herhalen. ‘Iedereen is gelijk,’ zegt Van Bijnen. Jetten legt haar verzoek tot rapportage in een motie vast. ‘We kijken wel hoe we daarop kunnen bijsturen,’ zegt Vaessen waarmee maar duidelijk wordt dat na drie uur vergaderen men nóg niet weet welke sturing dit beleid nou moet hebben.

De meningsverschillen over taal, prioritering van groepen en of bakstenen komen niet meer aan bod. Terwijl juist daar deze volksvertegenwoordigers de gevraagde scherpte hadden kunnen geven. En eigenlijk hadden deze verschillen al in een eerdere vergadering moeten worden geconstateerd. En hier moeten worden bedebateerd. In plaats van ze als voetnoot te plaatsen in het zoveelste profilerende lippenservicebetoog, waarmee je dus al snel drie uur verder bent.

Misschien helpt het als gouverneur Bovens bij de statige ingang van de Statenzaal een paraplubak zet, waar de Statenleden in het vervolg hun stokpaardjes kunnen plaatsen. En de leden bij een volgende vergadering eens ingaan op waar ze met elkaar verschillen. Ze zouden er de besluitvorming én het publiek een groot plezier mee doen.

Deze column verscheen op 10 februari 2020 bij Binnenlands Bestuur.

‘Ik had het bijzonder op prijs gesteld als we de informatie een week eerder hadden,’ moppert Wim Lobs (IBGB) tegen een inspreker. Deze vertegenwoordiger van de wijkraad had pas vandaag via de mail extra informatie gestuurd. Wrang, want het was juist deze gemeenteraad die welbewust stukken voor deze vergadering achterhield. Waarmee de gemeenteraad van Brielle de fatsoensregels voor de openbaarheid van bestuur, het eigen Reglement van Orde én de Gemeentewet overtreedt.

‘We hebben onze inwoners en ondernemers uitgebreid bevraagd,’ opent burgemeester Gregor Rensen. Een werkgroep van vier raadsleden, een commissielid en twee wethouders leverden een zestig pagina’s tellend en solide ogend rapport op over de bestuurlijke toekomst van Brielle.

Een delicaat onderwerp. Al sinds 2013 probeert Brielle zich in te laten lijven met de buurgemeenten. Een poging tot een ambtelijke fusie ontplofte toen pas vrij laat bleek dat de culturele verschillen ervoor te groot waren. Ook van een herindeling met Nissewaard was al gauw geen sprake meer. Een briefje erover van Brielse burgemeester Rensen aan zijn collega van Nissewaard werd met kerende post teruggestuurd.

Dus ging de Brielse raad maar zélf op onderzoek uit. ‘We hebben iedereen gevraagd wat ze verwachten van de voorzieningen,’ legt burgemeester Rensen uit. En nu, voorafgaand aan de vergadering, ligt er een rapport op tafel.

Dat is overigens een verrassing. Het stond namelijk niet op de agenda. Zelfs het agendapunt wordt niet vermeld op de website van de gemeenteraad, maar pas in een achterliggende pdf staat ‘verdiepende verkenning bestuurlijke toekomst Brielle’. Waarmee het ook niet duidelijk is welk besluit de gemeenteraad neemt.

Pas precies bij aanvang van de vergadering komt het rapport online. Mét daarin de gevraagde beslissing een voorkeur uit te spreken: herindelen of niet. Alleen de leden van de raad hebben het rapport al iets eerder gehad. Ook lokale verslaggevers hebben het om 16:15 ‘onder embargo’ gemaild gekregen. Terwijl de Gemeentewet (met artikel 19) toch echt verplicht de agenda en de stukken bij de oproep van de vergadering bekend te maken.

Hoewel het besluit dat ze nemen erdoor weleens niet rechtsgeldig kan zijn, lijkt die blatante overtreding van recht en regels de raadsleden niets te deren. ‘Het is nu aan de raad om deze reis af te maken en het juiste vervolg te kiezen,’ legt werkgroepvoorzitter Henk Abrahams (CDA) kalmpjes uit.

‘Hulde voor het rapport,’ vindt Wim Smit (D66). ‘Politieke voorkeuren zijn opzij gezet,’ zegt hij. Smit is voor een fusie. Haast heeft hij niet. ’Als het langer duurt omwille van de zorgvuldigheid, dan doe je dat,’ zegt hij.

Ook voor Frits de Reus (IBGB) is het een uitgemaakte zaak. ’We kunnen het niet zelfstandig het hoofd bieden,’ meent hij. Ook Jan Wolters (CDA) is voor. ‘Een historisch besluit,’ vindt hij. Net als Smit doen De Reus en Wolters de waarschuwing om naar financiën en bestuurscultuur te kijken. ‘De VVD hecht er aan aandacht te vragen energie te steken in de kernwaarden,’ waarschuwt ook Arie van Gorsel (VVD).

‘Ik hoor veel overeenstemming,’ merkt burgemeester Rensen enthousiast op. ‘Het wordt een transparant proces waar de gemeenteraden worden betrokken,’ denkt hij. ‘In de loop van dit jaar kan het herindelingsvoorstel aan de provincie worden voorgelegd,’ meent de burgemeester, ondanks de oproep zorgvuldig te kijken naar financiën en cultuur.

In de tweede termijn kan iedereen zich daar in vinden. ‘Bij het maken van het rapport is politieke kleur buiten beschouwing gebleven; het is nu aan de raad er politiek kleur aan te geven,’ sprak werkgroepvoorzitter Abrahams eerder. Maar dát is niet het debat dat vanavond heeft plaatsgevonden. En door het rapport én de gevraagde beslissing achter te houden, heeft het ook buiten de raadszaal niet plaats gevonden. Waarmee de technocraten een debat hebben gewonnen wat goed-en-wel niet eens is gevoerd.

Deze column verscheen op 3 februari 2020 bij Binnenlands Bestuur.

Eerlijk is eerlijk, echt druk bezet zijn raadsvergaderingen doorgaans niet. In Westerwolde zijn er vanavond wél veel mensen. Zó veel dat de bode zelfs klapstoeltjes in de deuropening van de raadzaal moet zetten om de laatste mensen nog een plekje te geven.

Het is dan ook een tot de verbeelding sprekend onderwerp. Op de agenda staat het voorgenomen plan zonnepanelen te plaatsen op de zandplassen bij Sellingerbeetse. De plaats van de panelen bevalt Pieter Dinkla (VVD) prima. ‘Er gaat geen hectare landbouwgrond verloren,’ zegt hij.

Andere fracties reageren gereserveerder. ’Veel onderzoek lopen nog,’ zegt Edith van der Horst (Partij voor de Dieren). Waaronder een ecologisch onderzoek voor de toendragans die op de Beetse Poelen, zoals de plassen in de volksmond heten, hun leefgebied hebben.

Ook de veiligheid baart zorgen. De plassen worden inmiddels niet alleen voor zandwinning, maar ook voor recreatie gebruikt. Dan loop je het risico dat kinderen de panelen gaan beklimmen, meent Herma Hemmen (CDA). ‘Kinderen kunnen er op of onder komen,’ vreest René Kriek (GroenLinks).

Verder wijst Kriek op de petitie die op het internet rondgaat. ‘Daar is 904 keer op gereageerd,’ weet hij. ‘Eenderde daarvan is uit de directe omgeving.’ De andere reacties zijn net zo belangrijk, meent Kriek; de recreatieplas trekt vooral mensen van buiten de gemeente. PvdA’er Stienus Melis wijst op de bezwaren die al zijn binnengekomen. ‘Worden die straks wel meegenomen?’ vraagt hij. Ook die bezwaren komen vaak van over de gemeentegrens.

‘Ik merk bij iedereen wat voorbehoud,’ constateert wethouder Bart Huizing. De veiligheid houdt het college goed in de gaten, legt hij uit. ‘Maar alle risico’s uitsluiten kan nooit,’ meent hij. Ook over de ganzen hoeft niemand zich zorgen te maken, denkt Huizing. ‘De grootste toendragans-expert is aanwezig bij de expertbijeenkomsten,’ legt hij uit.

Wethouder Henk van der Goot denkt dat men bij inspraakavonden tevreden was. ‘Er waren 125 omwonenden en op een iemand na was iedereen positief,’ zegt de wethouder. Van de bezwaren is hij niet zo onder de indruk. ‘Ik heb ze allemaal gelezen en sommige komen uit Hoorn en Enschede,’ weet hij. Hij denkt dat er verwarring is met de poelen bij Beerta. ‘Die hebben bijna dezelfde naam.’

‘Ik ga ervan uit dat u ons over de veiligheid op de hoogte blijft stellen,’ zegt Hemmen in tweede termijn. ‘Het blijft lastig of er voldoende aan draagvlak is gewerkt,’ meent ze. Gek genoeg vraagt niemand wat ze daarmee bedoelt. ‘Ik ben voor nu gerustgesteld,’ meent Kriek. De vraag waarom of waardoor komt ook hierop niet.

Zo te merken zijn alle vragen van de fracties beantwoord en was dat de enige doelstelling waar ze voor naar deze raadsvergadering zijn gekomen. Samen vergaderen over het belang van veiligheid, de waarde van bezwaren van bezoekers of wanneer een ecologisch onderzoek af moet zijn zat er blijkbaar niet in. Waarmee ook de afweging van de héle raad ontbreekt.

Als ze in Westerwolde zó vergaderen, is het ruimteprobleem in de zaal gelukkig ook makkelijk te verhelpen. Gewoon elke fractie om de beurt uitnodigen voor hun vragen aan de wethouder en de lege stoelen beschikbaar stellen voor het publiek. Er is immers geen enkele reden waarom alle raadsfracties tegelijk in de zaal moeten zijn.

Een bétere oplossing zou zijn dat de gemeenteraad van Westerwolde de vergaderzaal gaat gebruiken om met elkáár het debat aan te gaan over onder welke omstandigheden zonnepanelen op de poelen worden toegestaan. Daar heeft de inwoner én bezoeker van de gemeente tenslotte meer aan. En ik denk dat de democratie dat beetje ruimtegebrek in de raadzaal dan al gauw op de koop toe neemt.

Deze column verscheen op 27 januari 2020 bij Binnenlands Bestuur.

Al achttien jaar staat de huisvesting van turnclub SGS op de agenda van de raad van Lingewaard. En eerlijk gezegd, echt hun best om dit complexe en ingewikkelde dossier nu eens tot een goed einde te brengen, doen de raadsleden niet.

‘Kinderen kunnen in de bebouwde kom nu eenmaal veiliger naar een sportvoorziening,’ zegt Margareth Bouwmeister (LBL). De turners sporten sinds jaar en dag op de zogeheten Aloysiuslocatie. Daar moeten ze – het gebouw wordt gesloopt – per 1 januari 2021 uit. En in de tussentijd moeten de sporters ergens tijdelijk terecht.

Op papier zijn de opties eenvoudig. Óf het wordt de bijna geheel functionele locatie op het bedrijventerrein Van Dalen aan de Karstraat, óf in een tijdelijke gymzaal in Park Rosendael. Deze laatste plek is dichterbij, maar moet nog worden verbouwd, waardoor de club er wellicht niet op 1 januari 2021 in kan.

Het college stelt daarom het bedrijventerrein voor. Toch is Bouwmeister, net als de club zelf, voor Park Rosendael. ‘Volgens mij kunnen we een heel eind mee,’ zegt Maarten van den Bos (PvdA). Alleen over de mogelijke vertraging maakt hij zich zorgen. ‘Is het voor LBL bespreekbaar dat SGS nog drie maanden op de Aloysiuslocatie blijft?’ vraagt hij.

‘Enige weken of twee maanden moet dat kunnen,’ vindt Bouwmeister. ‘Maar dat hoor ik graag van de wethouder,’ zegt ze. Je zou zeggen dat zoiets een toenadering is, maar Van den Bos lijkt het niet zo op te vatten. ‘Dat zijn de verhoudingen toch niet?!’ roept hij. De raad, niet het college, moet een uitspraak doen over het risico dat SGS niet op tijd de nieuwe locatie in kan. ‘Vertraging van de sloop van de Aloysiuslocatie is onbespreekbaar!’ roept Bouwmeister terug.

Voor Freek den Houting (Lingewaard.nu) is juist locatie Van Dalen geen probleem. ‘Het is veilig en er zijn al nutsvoorzieningen,’ legt hij uit. En om er te komen, kunnen de ouders ook gaan carpoolen, vindt hij. ‘Wij vinden het echt niet aangenaam om op een industrieterrein gym te lokaliseren,’ meent Corrie Dolmans (D66) zonder dat iemand haar vraagt wát daar dan mis mee is.

‘SGS heeft aangegeven het risico te accepteren als er niks is,’ zegt wethouder Theo Janssen over de verhuizing naar Park Rosendael. Volgens de wethouder gaat de turnclub dan de reserves aanspreken of zelf alternatieven zoeken. 

Daarmee is het klaar, zou je zeggen. Maar nee. ‘Deelt de wethouder dat het risico heel groot is?’ vraagt Boukje Raes (CDA). ‘Dat is voor SGS,’ herhaalt Janssen. ‘Dus ik hoor de wethouder eigenlijk zeggen dat de turnsters weleens een aantal maanden in de kou kunnen staan,’ zegt Raes (CDA) terwijl SGS zelf zei het risico te accepteren. ‘Dat is uw beleving,’ zegt wethouder Janssen mat, waarmee hij – helaas – vooral op de verwarrende verontwaardiging reageert, en niet op de inhoud. ‘Het college heeft geen behoefte het risico van SGS te dragen.’ Waarmee dit debat wéér geen steek verder komt.

‘De verantwoordelijkheden gaan nu toch door elkaar lopen,’ interrumpeert Van den Bos dan. ‘De vraag is in hoeverre de ráád dat risico wil dragen, wij stellen de kaders!’ zegt Van den Bos. ‘We laten toch geen vereniging omvallen?’ vraagt ook Bouwmeister verhit — over wat ze zelf heeft voorgesteld.

Er is een lange schorsing nodig om tot elkaar te komen. Waarna er zelfs geen tweede termijn nodig is voor college én raad om het voorstel voor Park Rosendael te steunen. Blijkbaar lukt het de politici in Lingewaard buiten de openbaarheid wél te luisteren naar waar hun standpunten overlappen — en niet eens alleen te luisteren naar waar ze in het debat bovenop kunnen springen. Want hoe zeer het uitdiepen van een meningsverschil bij politieke besluitvorming ook belangrijk is, áls je het een keer met elkaar eens bent, moet je dat ook kunnen accepteren.

‘Ik geloof dat ik mag constateren…’ Burgemeester Sander Schelberg laat even een stilte vallen om verbaasd op de klok te kijken. ‘…dat we alle agendapunten gehad hebben.’ In nog geen halfuur heeft de gemeenteraad van Hengelo álles dat op de agenda staat behandeld.

Even terug in de tijd. ‘Ik wil de fracties vragen in hun bijdrage in te gaan op de gevraagde beslissing,’ zei voorzitter Herbert Capelle tijdens de Politieke Markt van 20 november. ‘En niet hun spreektijd te gebruiken voor een spervuur van vragen aan het college,’ maande hij.

Dat is geen overbodige opmerking. Gemeenteraden maken nogal eens een potje van hun politieke besluitvormingsproces door het te vervangen voor een overhoring van de wethouders. Het Hengeloos vergadermodel moet deze bestuurlijke onzedigheid voorkomen.

Wanneer een gemeenteraad een besluit neemt over horecatijden, een subsidiekader of, zoals de gemeenteraad van Hengelo nog moet doen, het participatieproces bij de herinrichting van het marktplein, gaat hij niet over een nacht ijs.

‘Voor de zomer besloot de raad dat er een nieuw bouwplan moest komen,’ memoreerde voorzitter Capelle. De raad besloot toen dat men éérst wilde besluiten over het te volgen participatieproces. Na beeldvormende presentaties op 2 oktober, en een uitgebreide vragenronde, staat bij de vergadering van 20 november de oordeelsvorming op de agenda. Pas in een komende vergadering zal de gemeenteraad een ‘besluit vormen’ over de aanpak.

Daarmee doet de gemeenteraad van Hengelo daar niets vreemds. In de meeste gemeenten wordt de organisatie van gemeenteraadsvergaderingen met de termen ‘beeldvormen’, ‘oordeelvormen’ en ‘besluitvormen’ in mootjes gehakt. 

Eigenlijk neemt een gemeenteraad daarmee een besluit in precies dezelfde stappen zoals iedereen dat doet: eerst de opties verkennen, dan de argumenten afwegen en uiteindelijk een knoop doorhakken. Een winterjas uitzoeken of een wasmachine kopen gaat niet anders, behalve dan dat de  gemeenteraad van Hengelo met z’n zevenendertigen een besluit erover moet nemen. En dat de afwegingen door alle tachtigduizend inwoners te begrijpen moeten zijn.

Met andere woorden, de gemeenteraad vergadert tenminste drie keer over een onderwerp. Eerst om te verkennen, zodat het in een tweede ronde kan worden bedebatteerd en er voor de besluitenvergadering eigenlijk alleen maar een stemming over blijft.

Nu zijn er van die onderwerpen die helemaal niet zo’n opgetuigd vergaderproces behoeven. ‘Stukken zonder tussenkomst van de politieke markt’ noemt Hengelo ze. Naast de hamerstukken, en enkele benoemingen heeft de gemeenteraad van Hengelo er vanavond drie. 

Bij het vaststellen van het bestemmingsplan Medaillon heeft alléén Han Daals (Burgerbelangen) een vraag. ‘Is er een achterliggende visie voor het plaatsen bij zonnepanelen?’ wil hij weten. Het proces ervoor is in gang gezet, legt wethouder Gerard Gerrits uit. Bij de technische begrotingswijzingen heeft geen zelfs niemand iets te zeggen.

Slechts de raadsbijdragen voor de Special Olympics zijn uitvoeriger. ‘Je zet mensen én de regio mee in de kracht,’ vindt Marie-José Luttikholt (PvdA). ‘We laten zien waarde te hechten aan een inclusieve samenleving,’ zegt Marcel Elferink (CDA). Wel wil hij weten wat er gebeurt als niet alle gemeenten meebetalen aan het evenement. Maar volgens wethouder Claudio Bruggink zou één gemeente terughoudend zijn en is hij positief dat het wel goed komt. ‘Het is geen hoog bedrag.’

En dat is het. Natuurlijk is er niets op tegen dat de gemeenteraad vond dat deze onderwerpen geen grote behandeling volgens het vergadermodel behoeven. Net zo goed als dat er niets mis is met een kassakoopje.

Maar wat ik nu mis is waarom de gemeenteraad die keuze voor het korte traject genoeg vindt. Een korte schets, bijvoorbeeld door de voorzitter, zou toch zorgvuldiger zijn. Al is het maar dat de gemeenteraad dan ook uitleg geeft aan zijn bevolking. Net zo goed als dat ik mijn impulsaankoop soms ook thuis moet verdedigen.

Deze column verscheen op 9 december 2019 bij Binnenlands Bestuur.

‘Er worden u twee agendapunten voorgelegd,’ zegt burgemeester Nanning Mol. Het eerste vraagt de gemeenteraad van Laren ‘gevoelens en meningen te geven’ over het laten uitrekenen of de belastingtaken van de gemeente niet bij buurgemeente Baarn kunnen worden ondergebracht. Het tweede ligt lastiger. ‘Het is u inmiddels bekend dat dit beslispunt niet kan. Ik stel het u voor het van de agenda te halen.’

Met dat punt zou de raad een door het college opgelegde geheimhouding bekrachtigen. Dat moet ook van de Gemeentewet – anders is er geen geheimhouding meer – maar wel in de eerst volgende raadsvergadering. En in die vergadering besloot de raad niet die geheimhouding te onderschrijven. ‘Inmiddels is u duidelijk dat het niet een tweede keer kan worden voorgelegd,’ legt burgemeester Mol uit.

Met een korte knik van de hoofden gaat het bekrachtingsbesluit van de agenda. ‘We betreuren dat het een tweede keer aan u is voorgelegd,’ zegt de burgemeester monotoon. ‘Ik neem aan dat u in uw inbreng er nog wel iets van gaat zeggen.’

Nu valt dat wel mee. ‘Ik ben blij dat het punt geschrapt is,’ zegt alleen Nico Wegter (D66). Verder heeft de raad vooral inhoudelijk commentaar. De belastingtaken worden nu samen met Blaricum en Eemnes uitgevoerd, maar de gezamenlijke colleges stellen voor uit te rekenen of Baarn dat niet kan doen. ‘De argumenten voor Baarn zijn me niet helemaal bekend,’ stelt Wegter. Er moet ook naar andere gemeenten gekeken worden, vindt hij. ‘Er zijn ook particuliere organisaties die dit voor vele gemeenten en waterschappen doen,’ voegt Johan de Bondt (VVD) toe.

‘Het is een logische stap om naar anderen te kijken,’ vindt ook Karel Loeff (Larens Behoud). Ook over de aanpak een businesscase op te stellen, twijfelt hij. ’Het is de vraag of je een businesscase moet opmaken of niet gewoon een offerte moet opvragen,’ zegt Loeff — zijn voorkeur met het woordje ‘gewoon’ verklappend. ‘Voor Baarn kiezen is geen professionele afweging,’ vindt Erwin van den Berg (CDA). ‘Het zijn ook afwegingen die aan deze tafel gemaakt hadden moeten worden,’ meent hij.

‘Laat ik beginnen met de geheimhouding,’ begint wethouder Peter Calis zijn reactie streng. ‘De informatie die voor u is opgesteld kan ambtenaren beschadigen of bevat risicovolle gegevens,’ legt Calis uit. ‘Nu u er geen geheimhouding over op heeft gelegd, is het niet meteen openbaar.’

Dat is wel erg straf gesteld. Door de geheimhouding niet te bekrachtigen, kan men deze informatie eruit betrekken in een openbare vergadering. ‘U bent door uw eed gehouden deze stukken niet openbaar te maken,’ meent Calis. Niet alleen zegt die ambtseed daar niets over, ook stelde niemand voor de stukken een-op-een te delen. ‘Als u ze openbaar maakt, pleegt u geen misdrijf maar wel een overtreding,’ zegt de wethouder. Zo’n ongefundeerd dreigement is op z’n zachts gezegd niet netjes.

‘En ik raad ten sterkste af een businesscase met drie partijen te maken,’ dreint Calis verder. Het is namelijk heel wat werk, zo’n businesscase. ‘Dat moet perifere omstandigheden in aanmerking nemen,’ legt Calis uit, met details die duizelen. Het voorstel ‘gewoon’ offertes op te vragen, heeft hij klaarblijkelijk niet opgepikt. Dat de raad bij de keuze betrokken moest worden, vindt hij onzin. ‘Dit is een kwestie van uitvoering, niet van beleid,’ zegt Calis bemeten.

‘Dat juridisch advies over de geheimhouding is van een bijzonder gehalte,’ zegt Nico Wegter wat geschrokken. Hij herhaalt zijn zorgen over het kijken naar slechts één uitvoerder. ‘Ik ben bang dat wanneer we één businesscase met Baarn gaan maken er geen weg terug is,’ denkt Wegter. ‘Het is tekenen bij het kruisje,’ vindt Van den Berg. ‘Er zijn bedrijven die dit snel en waterdicht doen,’ pleit Jacqueline Timmerman (Liberaal Laren) nog eens.

Daarmee heeft de raad wel voldaan aan de opdracht ‘gevoelens en meningen te geven’ over de belastingplannen. Calis heeft dat ook. Maar dan over de raad. En ik heb ook gevoelens over Calis’ optreden gekregen. Maar die deel ik maar niet hier.

Deze column verscheen op 2 december 2019 bij Binnenlands Bestuur.