Energieke raadsleden

‘U bent blij elkaar weer te zien,’ constateert burgemeester Vincent van Neerbos blijmoedig. Na maanden virtueel vergaderen treft de gemeenteraad van West Maas en Waal elkaar in anderhalve meteropstelling. ‘Het presidium heeft besloten dat de agendapunten dat vragen,’ legt de raadsvoorzitter uit. Het is namelijk een nogal een persoonlijk besluit wat de raadsleden voorligt. En het gaat niet eens over de gevraagde beslissing.

Het agendapunt blijkt de RES te zijn, de Regionale Energie Strategie. Een akkoord waar de gemeente zich in regionaal verband verbindt aan een vermindering van uitstoot door energieopwekking op andere wijze mogelijk te maken.

‘Er is me deze week ter ore gekomen dat meerdere raadsleden lid zijn van de lokale energie coöperatie,’ begint burgemeester Van Neerbos. Een organisatie van burgers die zelf duurzaam energie opwekken. ‘Is er dan geen belang?’ vraagt Van Neerbos. ‘Moet je als raadslid dan wel meedoen aan de beraadslaging?

Nu zegt de Gemeentewet dat een raadslid belangenverstrengeling moet vermijden. Als lid van een energiecoöperatie zou er ‘rechtstreeks en middelijk’ persoonlijk belang kunnen zijn wanneer de raad mogelijke verruiming van de energiemogelijkheden bespreekt. ‘Ik vind wel dat we daar transparant over van gedachten moeten wisselen,’ denkt de burgemeester.

‘Ja, ik ben lid van de coöperatie,’ bekent Frans van Gelder (CDA). Maar hij is ook van plan zijn lidmaatschap weer op te zeggen. ‘Het bestuur doet heel veel dingen zonder eerst de leden te consulteren,’ meent Van Gelder. Zo maakte de organisatie gisteren een plan voor de bouw van zes windturbines bekend. De leden zijn kort voor het krantenbericht per e-mail geïnformeerd. Dus zegt Van Gelder op. ‘En kan ik lekker meedebatteren.’

‘Ook ik ben lid,’ gniffelt Ronald Oerlemans (FD Beneden-Leeuwen). ‘Maar ik ben niet lid geworden uit geldelijk belang, ik was gewoon nieuwsgierig hoe zoiets werkt.’ Net als Van Gelder voelde Oerlemans zich overvallen door het windturbineplan. ‘Ze hadden al eens gezegd bezig te zijn.’ Maar doorat het nét voor het vaststellen van de RES naar buiten komt, komt hij in een lastig pakket, vindt Oerlemans. Hij zal zijn lidmaatschap ook op zeggen.

Cees Roffelsen (FD Maasdorpen) heeft dat zelfs al eerder gedaan. ‘Ik voorzag dit al,’ zegt hij. ‘Het is voor mij niet alleen interesse maar ook belang,’ zegt Frans van Echteld (FD Wamel) erna. ‘Ik ben niet alleen al jaren lid maar zat ook in het bestuur.’ Van Echteld zal daarom niet meedoen aan het debat. ‘Maar wij zijn ook bedrijfsmatig lid,’ gaat Van Echteld verder, ‘in hoeverre is dat dan een probleem? Of waneer een echtgenoot of een partner in het bedrijf lid is?’

Frans van Gelder fronst. ’Meer mensen in onze raad hebben bedrijven of kennen mensen,’ zegt hij. ‘Als je dat mee moet nemen krijgen we onze raad niet meer vol.’ Hij ziet er geen probleem in. ‘Een goed politicus heeft nou eenmaal een netwerk,’ valt Geert de Jong (SP) hem bij. Dus kent hij ook leden van de coöperatie. ‘Daar krijg ik juist mijn informatie van.’

‘Ik ben lid geworden om iets te doen met de duurzaamheid,’ legt Conny van Coolwijk (FD Dreumel) uit. ‘Nog niet eens om het geldelijk belang.’ Ze vond de coöperatie juist voortvarend en wilde het initiatief steunen. ‘We zien allemaal dat een persoonlijk lidmaatschap schuurt,’ meent Ellen Jagtenberg (VVD).

Maar wanneer het debat aanvangt, blijven meerdere coöperatieleden toch zitten. Blijkbaar wordt Jagtenbergs conclusie niet gedeeld. Al is de coöperatie na vanavond wel een paar actieve burgers kwijt. En waar wet- en regelgeving – zoals de komende Wet Versterking Participatie – op meerdere manieren burgers dwingt zelf meer verantwoordelijkheid te nemen, is het toch jammer te constateren dat dit pad voor juist raadsleden vol doornstruiken en valkuilen zit.

Deze column verscheen op 31 maart 2025 bij Binnenlands Bestuur.

Het was even schrikken. Nu de meeste gemeenteraden via een videovergaderprogramma vergaderen kan je altijd terugkijken. Met als bijkomstigheid dat de vergaderduur vooraf is te zien. Voor de vergadering van de gemeenteraad van Waadhoeke bleek dat op drie minuten na 5 uur lang te zijn. Zelfs voor een fysieke vergadering al veel te lang. Was dat nou nodig?

‘We zitten opnieuw met een goed gevulde agenda, zegt burgemeester Marga Waanders tegen haar monitor. Er zijn maar liefst elf inhoudelijke agendapunten. ‘Ik denk dat u er ook op bent ingesteld dat we er op een goede manier doorheenkomen’, hoopt ze. Want van de volgende vergadering op 20 mei zit de agenda ook al vol.

‘Ik zou agendapunt 17 graag doorschuiven naar een andere vergadering’, zegt Haaye Hoekstra (Gemeentebelangen) bij de opening van de agenda. ‘Niet alle bijlagen zitten er bij.’
Volgens wethouder Caroline de Pee zouden die bijlages nu niet nodig moeten zijn. Het agendapunt gaat om het afgeven van een verklaring van geen bedenkingen om een bestemmingsplan aan te passen. Pas bij de planwijziging zelf zijn de technische stukken nodig. Hoekstra is het er niet mee eens. Maar de rest steunt zijn voorstel niet, en het punt blijft op de agenda. Het kost slechts vier minuten.

Een ingewikkelde vraag over een woningbouwproject neemt al gauw negen minuten in beslag. De ingekomen stukken – er is altijd wel iemand die iets voor een volgende vergadering wil agenderen – kost een kwartiertje. ‘Ik mis de toezegging dat de wethouder zou reageren op de mail van de intergemeentelijke werkgroep’, zegt Anita Mast (Gemeentebelangen) bij de toezeggingenlijst. De burgemeester zegt toe het na te kijken. Snel geregeld. Na drie minuten zijn drie besluitenlijsten vastgesteld.

‘Een duidelijk stuk’, vindt Dit Bloem (ChristenUnie). Het is het eerste inhoudelijke bespreekpunt. Net als andere woordvoerders legt ze aan de hand van haar eigen politieke overtuiging uit waarom dit beleid volgens haar noodzakelijk is. Bert Vollema (FNP) heeft nog wel een vraag. ‘In paragraaf drie wordt de missie en de visie genoemd, maar wat is deze dan?’ Daar moet wethouder Boukje Tol inderdaad iets over uitleggen.

Bij het volgende agendapunt steunt de raad het voorstel de leges voor ligplaatsen van bijvoorbeeld de skûtsje-verhuurders kwijt te schelden. ‘We moeten onze ondernemers steunen’, zegt Sjoerd Kuipers (SAM). Met tien minuten maakt iedere fractie een vergelijkbaar standpunt helder — en weet ook de achterban van deze politici wat de bijdrage van hun vertegenwoordigers is geweest.

Raadsvoorstel 18 is het laatste. Om bij de Zwarte Haan later trekkershutten en een sterrenobservatorium te bouwen, moet de raad éérst besluiten dat het bestemmingplan gewijzigd mag worden. Maar de raad maakt zich nou al zorgen over het aantal verkeersbewegingen en wil een verkeersplan zien.

Wethouder De Pee stelde al voor dat later te maken, maar niet iedereen in de raad deelt haar ongeduld. Na een schorsing van enkele minuten ligt er een amendement dat de wethouder de opdracht geeft éérst het onderzoek te doen. Het wordt aangenomen — en de verklaring van geen bedenkingen komt later terug. Voor bewoners geruststellend, een ondernemer teleurstellend, maar met deze inhoudelijke vergadering voor iedereen onderbouwd.

Het is precies waar raadsvergaderingen voor zijn bedoeld. Al kostte het wel een uur. Nu pas zit deze behemoth van een vergadering er op. En moet je toch concluderen dat deze raad nou niet echt heeft zitten lantefanteren, maar gewoon zijn volksvertegenwoordende werk heeft gedaan.

Dit is wat het is. Dit is ook waarom gemeenteraadsleden – net als hun begrotingen – aan het einde van hun kunnen zijn. En het beste bewijs dat er flinke veranderingen en forse investeringen nodig zijn om gemeenten nog als een democratie te laten functioneren.

Deze column verscheen op 3 mei 2021 bij Binnenlands Bestuur.

‘Ik had van de griffier begrepen dat we wel ons stuk voor konden voorlezen,’ zegt Inge Oort (Burgerforum) als eerste. ‘Dan kunnen we onze moties toelichten. De gemeenteraad van Losser bespreekt vanavond het concept van de Regionale Energie Strategie, de RES. Waarbij vooral blijkt dat de Losserse raad ook maar eens energie in samenwerking moet steken.

Oort heeft bij de RES maar liefst vier moties ingediend. Ze is niet de enige, in totaal liggen vijftien moties en één amendement. Al zijn die overige voorstellen voorzien van alle logo’s van de vijf Losserse fracties. Ze hebben ze gezamenlijk ingediend.

Met die moties roepen de raadsleden bijvoorbeeld op ‘besparingen op Twentse schaal met
Twentse campagnes’ of ‘rekenmodellen als advies in plaats van verplichtend’ te zien. Allemaal steekhoudend, al vraag je je toch af of de raadsleden niet eerder bij het RES-proces betrokken zijn geweest. De Regionale Energie Strategie is tenslotte ook van de raad — en al sinds eind 2018 overleggen gemeenten, de provincie én de waterschappen met elkaar.

En dan zijn er de moties van Oorts fractie Burgerforum. ‘De vraag is of de RES het juiste middel is om het doel te bereiken,’ zegt Oort. Volgens Oort zijn de grootschalige projecten uit de RES niet meer nodig. Vooral de windmolens moeten het ontgelden. ‘Hoe CO2-neutraal zijn die eigenlijk?’ vraagt ze. ‘De grote rotorbladen kunnen worden beschouwd als chemisch afval.’

‘Wilt u zich beperken tot de punten gerelateerd aan uw moties?’ vraagt burgemeester Cia Kroon dan. Blijkbaar heeft men via de presidium-app afgesproken de bijdragen in deze vergadering te beperken tot de moties. Vandaar wellicht Oorts eerdere opmerking over het voorlezen van ‘het hele stuk’.

‘Ehmmm,’ zegt Oort, ‘als ik die punten er zo uit moet halen, ben ik een beetje van mijn apropos natuurlijk.’ Dus leest ze maar verder. ‘Wilt u nu dan uw moties en het amendement indienen,’ roept de burgemeester een paar zinnen later alweer. ‘Ons amendement is raadsbreed ondersteund,’ legt Oort uit. Met het wijzigingsvoorstel stelt ze voor de concept-RES slechts ‘voor kennisgeving aan te nemen’ in plaats van akkoord te gaan.

 

Voor een document waar juist de raden bij het ontwerp betrokken zouden moeten zijn is dat een behoorlijke uitspraak. Nóg vreemder is dat Oorts moties steevast dezelfde twee argumenten noemen: de ‘constatering’ dat de RES ‘zoals dat nu voorligt niet onze steun kan krijgen’ en de overweging dat ‘een aantal zaken in het document onvoldoende is uitgewerkt.’

Jimme Nordkamp (PvdA) vindt Burgerforum niet constructief. Het verhaal van de fractie is anders dan in de oordeelsvormende vergadering. ‘Dat is niet betrouwbaar,’ oordeelt Nordkamp. ‘We hebben onze moties vorige week woensdag naar alle fracties op de mail gezet,’ zegt Oort, duidelijk gepikeerd. ‘We hebben tot vandaag niets gehoord.’

‘Van uw moties kun je ook geen kaas maken,’ reageert Nordkamp. Vooral de argumentatie ontbreekt erin, vindt hij. ‘Het zijn vodjes,’ zegt hij — al verklaart het niet waarom hij er niet eerder op reageerde. ‘Ik heb gewoon niets met onbetrouwbare politiek.’

‘Mocht Nordkamp ons op onbetrouwbare politiek betrappen, gaan we graag in gesprek,’ antwoordt Oort. ‘Die uitnodiging waardeer ik zeer,’ reageert Nordkamp.

Waarmee de lucht tussen de twee weer wat geklaard lijkt. Voor Oorts moties maakt het niet veel uit. Alleen PvdA’er Nordkamp zal bij een van de moties ‘voor’ stemmen. Het amendement om de gezamenlijke energiestrategie maar voor kennisgeving aan te nemen wordt, met een waslijst van de 11 andere moties wél aangenomen.

Voor een gezamenlijk opgestelde strategie blijft dat tóch een rare conclusie. En daarmee ook de vraag of de 13 andere gemeenten in de Twentse RES-regio de Losser politici nou wél constructief vinden.

Deze column verscheen op 31 maart 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Veel fracties hebben in de commissie al aangegeven dat dit een hamerstuk kan zijn,’ waarschuwt burgemeester Wendy Verkleij. ‘Wees zuinig met de tijd van de raad.’ Toch zal de raad nog aardig wat woorden wijden aan het verwerven van het politiebureau. De gemeenteraad van Noordwijk is namelijk nog niet klaar met dit onderwerp, maar vooral nog niet met zichzelf.

‘Staat voor u onomstotelijk vast dat de politie eigenaar is van het bureau?’ vraagt Taetske Visser-Danser (Puur) als eerste. Uit documenten blijkt het niet, zegt ze. Visser-Danser denkt dat het te kopen politiepand al van de gemeente ís. Terwijl de gemeente op het punt staat 1,2 miljoen euro voor de aanschaf te reserveren.

‘Die overdracht is in 1993 bij wet geregeld,’ stelt Dick Gutlich (D66). Volgens hem is alleen niet duidelijk of er ook een som geld voor is betaald. ‘Waar leest u in de wet dat het eigendom is overgedragen?’ interrumpeert Visser-Danser. ‘Dat leidden we af uit de raadsstukken,’ zegt Gutlich. ‘Maar het kan ook alleen het recht van opstal zijn,’ pareert Visser-Danser. ‘Ja maar dan zou ook het eigendomsrecht overgedragen moeten zijn,’ komt Gutlich terug. ‘Recht van opstal gaat alleen over de grond.’

‘Het wordt een beetje een juridische discussie,’ merkt ook Gutlich op, om nog maar eens in technische termen uit te leggen waarom hij denkt dat Visser-Danser er naast zit. Waarop deze nog maar eens benadrukt dat de taxatie niet klopt. ‘De prijs is ook niet marktconform,’ gaat Astrid Warmerdam (Doen!) verder. ‘En we willen ook graag weten of ook de grond in 1993 aan de politie is overgedragen.’

‘Als er is betaald dan heeft de bank nog wel die gegevens,’ weet Wim van Haaster (CDA). ‘Het is triest dat je als wethouder met dit voorstel naar de raad wordt gestuurd,’ vindt Peter van Bockhove (Lijst Salman). ‘Ik wil ook nog wel hulp verlenen in het opsporen van de bankgegevens,’ zegt hij. ‘Het is niet belangrijk of er is betaald,’ vindt Jaap de Moor (Bruisend Noordwijk). ‘Geldvorderingen verjaren na vijf jaar.’ Lichtelijk vermoeid vraag ik me af of dit forensisch werk onder de kaderstellende, controlerende of vertegenwoordigende taak van het raadslid moet worden geschaard.

‘We hebben er in de commissies al veel over gesproken en doen dat nu opnieuw,’ verzucht wethouder Sjaak van den Berg. Juristen van de gemeenten én van de politie hebben er ook lang naar gekeken, volgens de wethouder. Ook de bank heeft gezocht. ‘Dat er geen duidelijkheid is over het eigenaarschap, frustreert ons ook.’

‘Maar is de taxatiewaarde dan wel reëel?’ wil Warmerdam nog weten. ‘Als er een professionele taxatie ligt past het niet dat een raadslid dat daar totaal niet voor is opgeleid daar nog vragen bij stelt,’ interrumpeert Michael van Dormolen (VVD). ‘Ik vind het redelijk vervelend dat u mij even neer zet als een dom blondje,’ zegt Warmerdam terug. ‘Dat heb ik niet gezegd,’ vindt Van Dormolen. ‘Het maakt toch wel uit of de grond mee is getaxeerd,’ valt Rommie van Dokkum (PvdA) nog bij. ‘Alle grond onder de stenen is meegetaxeerd,’ legt wethouder Van den Berg uit. ‘De rest is eigendom van de gemeente.’

Maar nóg meer details gaan dit agendapunt sowieso niet meer redden. Sterker, bij elk detail zal de feitenhonger van de raadsleden groter worden — en er steeds een nieuwe stok in zien om het college mee te slaan. Na de stemming blijkt de uitslag dan ook voorspelbaar en heeft dit technisch verhoor vrijwel niets aan het politieke besluit bijgedragen. En is de echte taxatiefout, dat dit debat over de inhoud zou gaan — terwijl de enige gevraagde beslissing wederzijds vertrouwen was.

Deze column verscheen op 31 maart 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Door het digitaal vergaderen moet ik het samenvatten iets langer voorbereiden’, zegt burgemeester Rob Metz. In de eerste termijn heeft de gemeenteraad van Soest gesproken over de bestuurlijke visie op grondstoffeninzameling. Dat de voorzitter even de tijd neemt, is geen slecht idee. En niet alleen, zo blijkt bij deze vergadering, voor bijeenkomsten in een virtuele omgeving.

‘Meneer De Wolf heeft als eerste zijn handje opgestoken’, opent Metz de eerste termijn. ‘Vermindering van kosten, minder restafval, meer grondstof’, zegt Tim de Wolf (GGS). De afvalvisie moet ervoor zorgen dat het samenwerkingsverband Reinigingsbedrijf Midden Nederland (RMN) meer gezamenlijk naar één doelstelling toe werkt. ‘Er is winst te halen voor zowel het milieu als de inwoners’, vindt De Wolf.

‘Het CDA kan de doelen onderschrijven’, zegt Peter Lucas (CDA), ‘de vraag hoe je die gestalte geeft, komt daarna.’ Het ergert Lucas dat de visie al een uitvoeringsprogramma heeft. Ook het politiek gevoelige gedifferentieerd afvalkosten heffen – DIFTAR – staat daar in. ‘De breed aangenomen motie onderzoek te doen naar DIFTAR is nog niet eens uitgevoerd’, benadrukt Lucas. ‘De notitie lijkt zelfs voor te sorteren op DIFTAR’, meent ook Yolande Gastelaars (DSN).

Wellicht hadden ze het liefst het uitvoeringsdeel uit het visiedocument geamendeerd. Aangezien alleen de hele visie ter besluitvorming voorligt, wordt dat ingewikkeld. Tijdens een vergadering een hele nota aanpassen, om het bijvoorbeeld als initiatiefvoorstel weer in te dienen, is praktisch onmogelijk. Nu zeggen Lucas en Gastelaars tegen te stemmen.

Hans Boks (LAS) doet toch een poging. Met een motie vraagt hij de raad zich uit te spreken ‘de volledige keuzevrijheid te behouden’. De raad is wel vaker geconfronteerd met besluiten van het bestuur van het samenwerkingsverband, waar de beleidsruimte van de raad feitelijk nihil was. ‘We wensen niet in een fuik getrokken te worden zonder de onderzoeken waar we om hebben gevraagd’, stelt Boks.

‘We willen ons nadrukkelijk niet vast laten leggen’, zegt ook Peter van der Torre (VVD), maar wil zich nog niet uitspreken over Boks’ motie. ‘Dan zou ik ‘m eerst moeten zien’, legt hij uit. ‘Ik zou ‘m ook graag eerst op de mail krijgen’, zegt Elske ter Beek (GroenLinks). Blijkbaar heeft Boks zijn motie pas net kenbaar gemaakt en niet bijvoorbeeld al een week eerder. Om er even over na te denken. ‘Wellicht kunt u de motie bespreken via de WhatsApp-groep van uw fractie’, suggereert burgemeester Metz nog, terwijl de griffier z’n uiterste best doen om Boks’ motie alsnog bij alle raadsleden te krijgen.

Hoe dan ook lijkt wethouder Nermina Kundic de bezwaren te begrijpen. ‘Ik hoor enkele fracties twijfelen over de opgenomen mogelijkheden’, zegt ze. Maar volgens haar is het overbodig er een motie voor in te dienen. ‘De raad gaat straks over de uitvoeringsmogelijkheden’, belooft ze.

Na een lees- en vermoedelijk ook denkpauze is Boks in ieder geval niet overtuigd van Kundic’ geruststelling. Hij wil z’n motie graag in stemming brengen. Met weinig soelaas; de woordvoerders van GGS, D66, ChristenUnie/SGP, GroenLinks, Burgerbelangen en PvdA zeggen tegen Boks’ motie te zullen stemmen.

‘Dat betekent dat er 13 leden vóór en 16 tégen zijn’, zegt Metz na zijn bedenktijd. Maar dat betekent dat helemaal niet. Stemmen kunnen gemeenteraden alleen wanneer ieder raadslid zich uitspreekt. Het zou ook raar zijn wanneer de woordvoeders bij het ‘stemmen zonder last’ andere raadsleden vertegenwoordigen.

Metz is misschien geïnspireerd geraakt door de manier waarop de Tweede Kamer momenteel stemt, maar zelfs dat is juridisch dubieus. Feitelijk betekent Metz oplossing dat Boks’ motie nu niet in stemming is gebracht en, omdat niemand daartegen bezwaar maakte, dat-ie is aangenomen.

Gelukkig oordeelden zelfs de tegenstemmers dat de motie overbodig was, en verandert er niets mee in het beleid van de gemeente. Helaas verandert er ook niets aan de manier waarop deze raad zich voorbereidt op een vergadering. Want de échte winst valt toch te behalen bij amendeerbare raadsbesluiten, meer voorbereidingstijd voor de moties en, uiteraard, een juridisch houdbare procedure voor de stemopneming. Ook wanneer de vergaderingen weer in fysieke omgeving mogen.

Deze column verscheen op 12 april 2021 bij Binnenlands Bestuur.

‘Ik dacht, ik maak u opmerkzaam op mijn handje.’ Een zin die ruim een jaar geleden in de raadzaal tot verwarde blikken had geleid maar in een virtuele vergadering doodnormaal is geworden. Dat je in het Limburgse Bergen toch onthutst bent, komt door wat er daarna gebeurt.

De raad van Bergen spreekt over de financiering van het nieuwe buurthuis in het dorp Afferden. 1,1 miljoen euro moet er voor beschikbaar worden gesteld. Volgens Jack Jennissen (VVD) is het goed dat het college dit initiatief voor de financiering neemt.

‘Voorzitter.’ Burgemeester Pelzer zoekt op haar scherm waar het geluid vandaan komt. Het is Frans Camps (KERN). ‘Sorry ik had mijn microfoon dichtgezet,’ zegt de burgemeester. ‘Sorry dat ik u zo onderbrak,’ zegt Camps op zijn beurt. ‘Ik zag dat u ijverig aan ’t schrijven was,’ verklaart Camps zijn verbale melding, terwijl het opsteken van zijn virtuele handje genoeg zou moeten zijn voor de interruptie.

‘Meneer Jennissen geeft aan dat de gemeente het initiatief heeft genomen,’ begint Camps, ‘het is me nu niet meer duidelijk of de stichting gevraagd heeft om de lening of dat de gemeente het heeft aangeboden.’ Maar dat is niet Camps’ vraag. ‘Kunt u mij zeggen hoe u aan de informatie komt dat de gemeente het initiatief nam?’

‘Ik heb dat vernomen van de collegeleden,’ antwoordt Jennissen. ‘Voorzitter,’ gaat Camps verder. ‘Wanneer heeft de heer Jennissen dat dan gehoord? Ik heb het in geen enkele commissievergadering gehoord en ook nergens in de stukken gelezen,’ meent Camps. ‘Dat was buiten een officiële vergadering om,’ verklaart Jennissen, ‘tijdens een coalitieoverleg.’

Camps stottert ervan. Dat is begrijpelijk. Voor een goed democratisch debat is het fundamenteel dat raadsleden over dezelfde informatie kunnen beschikken. In Bergen gaat men daar blijkbaar anders om met wat toch als een principe van het functioneren van de parlementaire democratie moet worden gezien.

Meestal wordt er knap schimmig gedaan over wat er tijdens coalitieoverleggen word besproken. Dat Jennissen er nu over begint is óf schaamteloos óf een inkijkje met de proporties van ‘het blaadje van Ollongren’.

‘We kennen allemaal de verhalen van achterkamertjespolitiek,’ stamelt Camps aangeslagen. ‘Het gaat goed duaal zo.’ Je hebt geen betere beeldresolutie nodig om het sarcasme van Camps op te merken. ‘We zullen wel afwachten hoe het college daar in staat,’ legt Jennissen uit. Nu schiet de cameratechniek wél te kort, want het is onmogelijk te beoordelen of hij Camps’ opmerking wegwuift of, wat gepaster zou zijn, diepe schaamte toont.

Bij die beantwoording van het college lijkt het er toch op het eerste te zijn. Slechts drie zinnen heeft wethouder Claudia Ponjee nodig, waarvan ‘ik heb geen nieuwe politieke vragen gehoord’ de enige inhoudelijke is. Hoewel het niet aan mij is om te beoordelen of haar conclusie juist is, haar beoordeling lijkt er weinig recht aan te doen aan dat de raad al haast een uur over dit punt vergadert. Of dat drie insprekers hun zorgen uitte.

‘Dan heb ik toch een vraag aan de wethouder,’ zegt Camps, maar burgemeester Pelzer kapt ‘m al af. ‘Dat bewaart u maar voor de tweede termijn,’ zegt ze. Blijkbaar meent ze ineens dat wethouders interrumperen niet mag. ‘Nee, nee, nee,’ protesteert Camps — maar de burgemeester drukt zijn microfoon al weg.

Een boze Camps vraagt later een halfuur schorsing. Erna zegt hij een motie van afkeuring tegen de burgemeester overwogen te hebben. ‘Uw manier van voorzitten beïnvloedt de besluitvorming,’ vindt Camps. Dat de motie geen meerderheid zou behalen, heeft hem weerhouden. De geïrriteerde blikken van de andere raadsleden ondersteunen die aanname. Ze vinden Camps vast ‘lastig’. Maar het lijkt het er meer op, dat wat de Bergense coalitie vooral maar lastig vindt, in feite democratie is.

Deze column verscheen op 5 april 2021 bij Binnenlands Bestuur.

‘Misschien is het goed om eerst even stil te staan bij de ontwikkelingen van vandaag,’ zegt burgemeester Karel Loohuis. Maar liefst 11 minuten – inclusief een toelichtende vraag van 33 seconden – heeft hij nodig voor zijn eigen ‘corona-journaal’. Hij gaat er eens goed voor zitten. Ellebogen comfortabel op tafel, aantekeningen voor z’n neus. Het énige dat ontbeert is een goed zicht op het publiek, maar dat heeft alles te maken met de maffe inrichting van de raadszaal van Hoogeveen.

‘Dan geef ik het voorzitterschap over,’ zegt Loohuis bij een volgend agendapunt. Daar bespreekt de raad een eventueel verbod op de verkoop van lachgas, en dat valt in de portefeuille van de burgemeester. Niet gek dat hij het voorzitterschap aan de plaatsvervangend raadsvoorzitter afstaat.

Wel gek is waar hij gaat zitten. Helemaal aan het uiteinde van de twee lange crèmekleurige raadstafels. Deze staan tegenover elkaar aan de beider zijden van de raadszaal. Niet helemaal de beste debatopstelling in een pluriform en niet te vergeten duaal systeem, maar het geeft de leden wel goed zicht op elkaar.

Behalve dat in het midden van deze plaatsen nóg een tafel staat. Aan deze lichteiken gesloten vergadertafel zitten de voorzitter, de griffier en, zo blijkt, de woordvoerders. Bij elk agendapunt wordt er gestoelendanst en nemen nieuwe raadsleden plaats aan het middenblok. Met hun ruggen naar de rest van de zaal en hun neuzen gericht op elkaar. Alsof er door deze ‘inner-circle’ vergáderd wordt in plaats van gedebatteerd.

Dat lijkt er dan ook op. ‘We hebben geen debatpunten,’ zegt Jan van der Sleen (Gemeentebelangen) in de eerste termijn. Ook Peter Scheffers (D66) is akkoord met het voorstel, al heeft hij wel een vraag. ‘Ik weet niet of het college die moet beantwoorden of dat we dat hier moeten bespreken,’ zegt hij.

Volgens Scheffers is de handhaving in dit voorstel niet geregeld. ‘Daar valt of staat het toch mee?’ vraagt hij laconiek. ‘We nemen de vraag mee naar de portefeuillehouder,’ zegt voorzitter Arend Steenbergen gemoedelijk. ‘Ook de preventie is belangrijk,’ merkt Lisa Schonewille (PvdA) op. Verder is ze wel akkoord met het voorstel. ‘Misschien is het goed om ook een evaluatiemoment in te brengen,’ vindt Roelof Bisschop (VVD) nog. Debatpunten genoeg, zou je zeggen.

Voor de beantwoording moeten de raadsleden bijkans hun nek verdraaien naar burgemeester Loohuis. Volgens deze is het logisch dat handhaving in dit voorstel ontbreekt. ’Handhaving is een kwestie van uitvoering,’ vindt Loohuis. ‘En dat ligt in handen van de burgemeester.’ De raadsleden hoeven zich geen zorgen te maken. ‘Als we een voorstel doen, kunt u ervan uitgaan dat we er over hebben nagedacht,’ stelt Loohuis.

Als dit een debat was geweest, met de burgemeester achter een spreekgestoelte, had deze gaat-u-maar-rustig-slapen toch wel de lampjes van de interruptiemicrofoons als een kerstboom doen oplichten. Maar de comfortabel zittende burgemeester mag van de omgebogen raadsleden onverstoord verder uitleggen. ‘We zullen in het begin zeer intensief handhaven,’ zegt Loohuis. ‘Ik ben blij met de toezegging,’ zegt Bisschop in de tweede termijn. Het is de enige opmerking.

Burgemeester Loohuis denkt na de stemming vast ‘ik heb het toch prima uitgelegd?’ en dat is precies het punt. Raadzalen zijn er niet om beleid uit te leggen, maar om het te verdedigen. De raadzaal is een arena waar politieke ideeën bevochten moeten worden. Om ze beter te maken. Want what doesn’t kill them, makes ‘m stronger.

Maar in een zaal als deze zullen deelnemers niet het gevoel hebben dat ze hun standpunten ten opzichte van een publiek moeten verdedigen. Terwijl juist dát een essentie is van onze parlementaire democratie.

 

Dit is voorlopig even de laatste column van de Mystery Burger.

Net als iedereen, blijft hij in tijden van corona beter even thuis. Dat raadsvergaderingen en andere politieke debatten publieke bijeenkomsten horen te zijn, heeft juist deze column hopelijk wel bewezen. De Mystery Burger hoopt daarmee dat gemeenteraden, Provinciale Staten, waterschappen en ook de beide Kamers zo verstandig zijn om hun vergaderingen zo veel mogelijk op te schorten. Zodat ook volksvertegenwoordigers kunnen doen wat alle verstandige mensen nu horen te doen: thuis blijven.

Deze column verscheen op 16 maart 2020 bij Binnenlands Bestuur.

‘Er is niet zo’n grote koersverandering,’ zegt wethouder Johan Coes. Vol glas water in de rechterhand, linkerhand rondzwaaiend om zijn woorden te onderstrepen en een afstand tot het spreekgestoelte die duidt op zelfvertrouwen. De wethouder licht vanavond zijn aanscherping van de lokale woonagenda toe. Het gaat hem goed af — maar de vraag of hij met deze lofrede op zijn eigen beleid de raad van Wierden wel bedient, mag ook wel eens worden gesteld.

Wonen, wonen, wonen. Bouwen, bouwen bouwen. Het bouwen van huizen, aanpassen van bestaande woningvoorraad en het bijkomende verduurzamen ervan ligt op iedere bestuurslip. Niet raar dus dat de gemeenteraad van Wierden een aanscherping van het huidige beleid bespreekt. 

Die gaat voor niet iedereen ver genoeg. ‘Er verandert niks,’ vindt Jan-Willem Timmerman (ChristenUnie). ‘Inzetten van onderzoek, beleid opstellen, nadere verkenning en eind van dit jaar wordt de woonagenda opnieuw herijkt,’ leest hij de maatregelen voor. ‘Dat geeft niet echt het idee van daadkrachtig doorpakken.’

Rita Ekkelenkamp (VVD) maakt zich zorgen hoe vraag en mogelijk aanbod op elkaar aan te passen. ‘Het wordt een uitdaging,’ denkt ze. Het grote verschil tussen de vraag naar goedkope woningen voor bijvoorbeeld starters en het aanbod van vooral dure bouw baart ook Martin Braamhaar (CDA) zorgen. ’Hoeveel woningen staan er gepland om de onbalans in balans te krijgen?’ vraagt hij. Alfons Woolderink (Nieuw Enter Wierden) is het er mee eens. ‘We moeten goedkopere woningen bouwen.’ Met een motie wil hij de raad beter geïnformeerd krijgen over welke woningen er nodig zijn.

‘Als het moet zal ik lagere overheden dwingen zei minister Van Veldhoven,’ begint Roselien Slagers (Platform Progressief Wierden). ‘En dan begrijp ik niet waarom het hier nog zo lang moet duren.’ Ze vraagt zich hardop af of er nu wel gebouwd gaat worden. Ook met haar motie wil ze de woningbehoefte beter in kaart brengen.

In een krap halfuurtje heeft de gehele raad een duidelijk zetje gegeven. Men wil weten hoe deze aanscherping gaat helpen huizen te bouwen. Maar wethouder Coes lijkt het niet te deren. ‘In 2017 zijn er 15 woningen gerealiseerd, in 2018 67 en in 2019 zijn het er 133 geweest,’ somt de wethouder op. ‘Als u dat geen daadkracht noemt, waar hebt u dan de ogen zitten?’ vraagt hij. Ook de interruptie dat die woningen voortvloeien uit eerder beleid brengt Coes niet van zijn stuk. Gedetailleerd brengt hij in kaart wat hij wél heeft gedaan. ‘Gaat u mij nou niet vertellen dat we ondernemers niet gefaciliteerd hebben.’

Rijksbeleid, PFAS en alle andere belemmeringen liggen volgens de wethouder aan de vertraging ten grondslag. Vlot en zelfverzekerd rijgt hij het ene beleidsstukje aan het andere waarbij hij geen partner, ondernemer en initiatiefnemer onbenoemd laat. Ook over de inmiddels drie moties die de raad heeft ingediend heeft de wethouder geen goed woord over. Die zijn overbodig. ‘Als u ze aanneemt komen we bij u terug wat het kost aan ambtelijke capaciteit,’ waarschuwt de wethouder, al zou je dit ook als een dreigement kunnen vatten.

Maar liefst driekwartier heeft Coes nodig voor zijn toelichting. Eigenlijk alleen het gevoel van urgentie dat de raad uit, slaat hij over. En daarmee hun roep om gevoel grip op het beleid te krijgen.

Wellicht doet deze raad er goed aan ook artikel 169 van de Gemeentewet erbij te halen. ‘Het college geeft de raad alle inlichtingen die hij voor de uitoefening van zijn taak nodig heeft.’ Om tot de ontdekking te komen dat het ook wel eens een goed idee is de raad vóóraf mee te nemen in je denkwijze. En dat het niet betekent dat je elk gevoel van de raad zijn werk te willen doen moet doodmeppen met details.

Deze column verscheen op 8 maart 2020 bij Binnenlands Bestuur.

‘En dan zijn er nog drie moties die eerder behandeld zijn in de commissie’, zegt burgemeester Bouke Arends bij het vaststellen van de agenda. ‘De motie Oud papier hebben we van een andere inhoud voorzien,’ licht indiener Peter Duijsens (Westland Verstandig) toe.

Die motie wil Duijsens eerst in de commissie bespreken. De andere voorstellen wil de politicus wel graag vanavond behandeld zien. Daarmee bespreekt de raad van Westland vanavond naast negen hamerstukken maar liefst twee initiatiefvoorstellen en vijf moties zonder collegevoorstel. Nee, het gangbare verwijt dat de gemeenteraad geen initiatief neemt, zul je in Westland niet horen.

‘De arbeidsmigrantenhuisvesting levert een onaanvaardbare inbreuk op’, licht Duijsens het eerste initiatiefvoorstel toe. Duijsens stelde een huisvestingsverordening voor waarmee het onmogelijk moet worden om in een straat of buurt te veel arbeidsmigranten in kamers te laten verblijven. Zijn voorstel is op een flink aantal punten beter dan het huidige beleid, denkt Duijsens. ‘In dit voorstel staan duidelijkere weigeringsgronden’, legt hij uit.

Want over het huidige beleid is Duijsens niet te spreken. ‘We zijn ernstig in twijfel of het college het allemaal wel goed begrijpt. We denken van niet.’

Dat is wel heel erg met het gestrekt been. Ík ben erdoor ernstig in twijfel of het de haalbaarheid van Duijsens’ voorstel gaat helpen. Hij probeert op te sommen hoe het college zichzelf tegenspreekt, maar kan het klaarblijkelijk niet laten zijn spreektekst met verwijten en beschuldigingen te infuseren. ‘Dit is een college onwaardig.’

‘Het college heeft in december al aangekondigd met beleid te komen’, zegt Jan van Rossum (CDA) in de eerste termijn. ‘Dan zou er dubbel beleid komen’, denkt hij, en dat is onwenselijk. ‘Bovendien heeft de wethouder al aangegeven dat de regels snel aan te passen zijn’, zegt Van Rossum. Als er nou geen beleid was, had het een goed voorstel geweest, vindt hij. Waarmee Van Rossum dus ingaat op het instrument én niet op wat het beleidsvoorstel beoogt.

‘De Huisvestingsverordening geeft ons het instrument het goed te reguleren’, valt André van den Berg (Gemeentebelangen) nog bij. ‘Dit initiatiefvoorstel biedt ook geen voldoende soelaas’, denkt Benjamin Hofland (D66). Hij ziet liever een zogenaamd paraplubestemmingsplan. Nico de Gier (PvdA) vindt het plan van Duijsens zelfs nog niet ver genoeg gaan, maar zal toch voor stemmen.

Wethouder Ben van der Stee denkt dat Duijsens en Van den Berg toch wat meer geduld moet hebben. ‘We denken dat we het met het paraplubestemmingsplan juridisch beter geregeld hebben,’ meent Van der Stee.

Aan zijn houding te zien is Duijsens niet tevreden gesteld; hij hangt bijkans ín zijn microfoon. ‘Als oppositiepartij is het moeilijk om steeds te horen dat het college er al mee aan de slag is’, zegt hij met zware stem. Duijsens meent dat het college pas in beweging is gekomen nadat zijn fractie het aan de orde heeft gesteld.

Waarmee hij tegelijkertijd de tekortkoming van ook zijn eigen strategie bloot legt. Het lijkt erop alsof Duijsens het liefst zijn eigen plannen bespreekt in plaats van die van het college. En het raadsdebat niet alleen gebruikt om misstanden aan de kaak te stellen maar ook sneren en verwijten voor het college te uiten.

Jammer.

Met een betoog op hoofdlijnen had Duijsens meer kans gehad een probleem – wat zo te merken iedereen op wil lossen – op de agenda te krijgen. Al doet het gebrek aan bijdrage van wat toch de coalitiepartijen genoemd moeten worden, het niet vermoeden dat men aan de andere kant van de vergadertafel meteen open staat voor een optreden als gezamenlijke volksvertegenwoordiging. Het zou tijd worden dat deze raad gaat stoppen met het schaduwcollege spelen van het monisme en eens politiek gaat bedrijven.

Deze column verscheen op 24 februari 2020 bij Binnenlands Bestuur.

‘Dames en heren wilt u gaan zitten,’ zegt Gouverneur Theo Bovens op zachte toon door de microfoon. Het lijkt weinig indruk te maken. Statenleden blijven ongeroerd met elkaar en met de gedeputeerden kwebbelen, de handen nog in de zakken. Je zou zeggen dat na een twee uur durende behandeling van slechts de éérste termijn van het éérste agendapunt de Limburgse volksvertegenwoordigers meer haast zouden maken.

Het is niet de eerste keer dat de Limburgse Staten spreken over de zogeheten sociale agenda. In de commissievergadering duurde het overleg al enige uren. Daarbij is het nu te bespreken stuk ook nog eens een uitwerking van al eerder, zelfs al voor de verkiezingen, vastgesteld beleid.

Op zich is het al een opvallend stuk. Provincies hebben niet zo veel sociaal beleid. Er is dan ook jaarlijks maar zo’n 6 miljoen euro gemoeid, nog geen anderhalf procent van de totale provinciebegroting. ‘Wat ons betreft had het een hamerstuk kunnen zijn,’ zegt Roel van Bijnen (PVV) dan ook, al heeft hij wel iets te mopperen over het gebrek aan kader voor het integratiebeleid van de sociale agenda.

Zo heeft iedereen z’n stokpaardje. ‘De ruimte moet zo optimaal worden ingezet,’ vindt Leon Vaessen (D66). Pascale Plusquin (PVDD) hoopt dat de dierenvoedselbank en het huiselijk geweld ook aan bod komen. ‘Er zijn sterke verbanden nodig om zelfredzaam te zijn,’ stelt Marlou Absil (CDA). Thea Jetten (GroenLinks) vindt het programma vaag, maar zegt wel in te stemmen. Henk van der Linden (Lokaal Limburg) wil dat de provincie zijn rol goed communiceert. Anne Marie Fischer (50Plus) is blij dat op haar verzoek het woord ‘ouderen’ door ‘senioren’ is vervangen. ‘Er moet ook aandacht zijn voor de grotere groep die nog net het hoofd boven het water houden,’ meent Marcel Thewissen (Forum voor Democratie).

Niet dat er helemaal geen meningsverschil is. D66’er Vaessen zegt geen geld uit te willen geven om stenen te stapelen, terwijl Absil meent dat ‘geld in stenen mag als dat voor duurzame verandering kan zorgen.’ Jasper Kuntzelaers (PvdA) vindt taal het belangrijkste is bij integratie en wederom Absil meent dat een baan voor gaat. ‘De taal leren ze wel op hun werk,’ zegt ze in een interruptie op de PvdA’er. Marc van Caldenberg (SP) stelt zelfs voor het budget voor de sociale agenda te verdubbelen, maar door het gelach lijkt het of niemand dat voorstel serieus neemt.

In een uitvoerige beantwoording door gedeputeerden Housmans en Koopmans vallen vooral complimenten. ‘U heeft het uitstekend uitgelegd,’ complimenteert Robert Housmans CDA’er Absil. ‘Er wordt natuurlijk geen euro aan integratie uitgegeven voor u de beleidsbrief heeft,’ vleit Ger Koopmans.

Na de lunchpauze nemen de Statenleden de tijd om hun standpunten nogmaals te herhalen. ‘Iedereen is gelijk,’ zegt Van Bijnen. Jetten legt haar verzoek tot rapportage in een motie vast. ‘We kijken wel hoe we daarop kunnen bijsturen,’ zegt Vaessen waarmee maar duidelijk wordt dat na drie uur vergaderen men nóg niet weet welke sturing dit beleid nou moet hebben.

De meningsverschillen over taal, prioritering van groepen en of bakstenen komen niet meer aan bod. Terwijl juist daar deze volksvertegenwoordigers de gevraagde scherpte hadden kunnen geven. En eigenlijk hadden deze verschillen al in een eerdere vergadering moeten worden geconstateerd. En hier moeten worden bedebateerd. In plaats van ze als voetnoot te plaatsen in het zoveelste profilerende lippenservicebetoog, waarmee je dus al snel drie uur verder bent.

Misschien helpt het als gouverneur Bovens bij de statige ingang van de Statenzaal een paraplubak zet, waar de Statenleden in het vervolg hun stokpaardjes kunnen plaatsen. En de leden bij een volgende vergadering eens ingaan op waar ze met elkaar verschillen. Ze zouden er de besluitvorming én het publiek een groot plezier mee doen.

Deze column verscheen op 10 februari 2020 bij Binnenlands Bestuur.