De bijwerkingen van overtuigingsdrang

‘De rust is veranderd in ongerustheid.’ Achter het spreekgestoelte van de gemeenteraad De Wolden staat een inwoner. In haar dorp is de lelieteelt toegenomen. Zorgelijk, omdat de gebruikte bestrijdingsmiddelen ziektes als Parkinson en ALS zouden veroorzaken. ‘U bent in de positie lelieteelt een halt toe te roepen.’ Met een motie wil raadslid Henk van IJzendoorn het college daartoe oproepen. Maar ironisch genoeg blijken zijn interrupties vooral effectief in het verdelgen van een goed debat.

‘Stoppende veehouders verpachten hun grond aan lelietelers,’ legt Van IJzendoorn uit. Dat nog niet onomstotelijk vaststaat dat de gebruikte middelen de ziekten veroorzaken, doet er volgens hem niet toe. Een huisarts uit de gemeente had de raad al eens verteld dat het aantal zenuwziekten fors is toegenomen. ‘Het aantal Parkinsonpatiënten is het laatste jaar weer met tien procent gestegen,’ vertelt Van IJzendoorn. ‘Alleen al in zijn praktijk.’ De gemeente móet ingrijpen, vindt hij. ‘Het gaat erom dat wij onze zorgplicht kunnen garanderen.’

‘Er is inderdaad aanleiding om bezorgd te zijn,’ vindt ook Anneke Assink (PvdA). De bestaande onderzoeken zijn niet juist, weet ze. ‘Ze houden ook geen rekening met stapeleffecten.’ En nieuw onderzoek is pas in 2031 gereed. ‘De heer Van IJzendoorn vraagt terecht aandacht voor dit onderwerp.’ Ze twijfelt toch over de motie. ‘Beleid maakt op feiten,’ vindt ze. Een oorzakelijk verband tussen Parkinson en de bestrijdingsmiddelen is niet aangetoond. ‘Het onderzoek naar voren trekken is logischer.’

Van IJzendoorn weet de interruptieknop van zijn microfoon meteen te vinden. Een vraag is het niet. Het voorzorgsbeginsel van de Omgevingswet geeft voldoende aanleiding, stelt hij. ‘Het gaat om risico’s waarvoor het beschikbare bewijs indicaties geeft, maar onvoldoende wetenschappelijke onderbouwing voor aard en omvang,’ leest hij voor.

‘Natuurlijk moeten we gezondheidsrisico’s voorkomen,’ zegt Hillegonda Jansen (VVD). Maar de motie gaat haar te ver. ‘Wij willen duidelijk bewijs. En feiten,’ zegt ze. Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden – het Ctgb – voert daarvoor een beoordeling uit. Van IJzendoorn grijpt opnieuw naar zijn microfoon. ‘Het Ctgb heeft erkend dat de onderzoeken volledig foutief waren,’ zegt hij. Dat middelen nu zijn toegelaten is daarom niet zo relevant, vindt hij.

Volgens Jansen legitimeert dat niet deze, zoals ze het noemt, drastische motie. ‘Dit is nadrukkelijk een manier om de gezondheid van onze inwoners te beschermen,’ interrumpeert Van IJzendoorn weer. ‘U begint met dat u gezondheid belangrijk vindt en vervolgens komt u er niet meer op terug.’ Jansen zwijgt maar.

‘Het gevolg van de motie is dat lelieteelt wordt verboden,’ stelt Harold Benning (Gemeentebelangen). En de gemeente kan niet bepalen welke gewassen een boer verbouwt, vindt hij. ‘De gemeente gaat hier wel over,’ interrumpeert Van IJzendoorn. ‘Volgens mij niet,’ zegt Benning. ‘Er is strenge regelgeving en de bollensector zit ook niet stil,’ vindt Jan Michiel Bakker (CDA). ‘We moeten de telers de mond gunnen hun best te doen.’ En joep, Van IJzendoorn interrumpeert weer. ‘Met DDT en asbest duurde het ook heel lang. Ik stel voor nu eens op tijd in te grijpen.’

‘Kunt u met een gerust hart naar huis gaan?’ vraagt Van IJzendoorn nog in de tweede termijn. Zijn motie haalt het er niet mee. Dat wethouder Gerrie Hempen zojuist heeft uitgelegd dat zijn lezing van het voorzorgsbeginsel niet opgaat, zal niet hebben geholpen. Maar Van IJzendoorn zat ook zichzelf in de weg. Hij was juist degene die voorkwam wat deze raad nodig had: iemand die de zorgen deelt, maar ook de twijfels van anderen een plaats geeft. Want niet alleen in de politiek is luisteren naar de aarzeling van je opponenten effectiever dan opschakelen in overtuigingskracht of zelfverzekerdheid.

Deze column verscheen op 2 juni 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Dan zijn we bij agendapunt drie, het vragenhalfuurtje voor de raad,’ zegt burgemeester Evert Jan Nieuwenhuis. ‘Onze maandelijkse uitdaging het ook een halfuur te laten duren.’ De raadsleden van Waddinxveen lachen. Hopelijk schamper, want ze hebben zelf maar liefst 11 vragen ervoor ingediend. ‘Da’s een goeie tweeënhalve minuut per vraag,’ heeft Nieuwenhuis al uitgerekend.

Een hele volle agenda heeft de raad niet. De drie inhoudelijke bespreekstukken zijn wél politiek stevig: een toekomstvisie op de gemeente tot aan 2050, een aanpassing in de verordening op het sociaal domein en een fonds voor starterswoningen.

Maar eerst het vragenhalfuur.

‘Over twee maanden is het zomer,’ leest Sophie Vogelaar (D66) voor. ‘Sommige leven er naar toe, anderen zien er tegenop.’ Ze wil dat de gemeente kwetsbare gezinnen meer helpt met zomerkortingen. Gouda en Rotterdam hebben kortingen op ‘zwemmen in het zwembad, een bezoek aan een museum en een pannenkoek,’ vertelt ze. In Waddinxveen is de lijst vrij kort, vindt Vogelaar. Daar moet wat aan gebeuren. Zo kort voor de zomer kan dat niet, zegt wethouder Brigitte Leferink. Juist na de zomer gaat ze in gesprek met aanbieders. Voor het volgende jaar. Vogelaars spreektekst wordt intussen uitgedeeld aan de pers.

Pauline Schepers (VVD) zag op LinkedIn dat RES-doelen misschien niet gehaald worden. Klopt dat? De bron, een voormalig programmamanager van de regio, werkt al maanden niet meer voor de gemeente, sust Leferink. Maar tegenvallers worden besproken aan de duurzaamheidstafel, verzekert ze.

Sylvia Vink (WeWa) en Martin Kraaijestein (PCW) zijn verontrust over een rapportage van het waterschap. Daar stond dat bij één meting in één sloot een hulpstof maar liefst 720 keer had overschreden.‘Welke actie heeft ú ondernomen?!’ vraagt Kraaijestein met klem. De norm is extreem laag, legt wethouder Albert Kerssies uit — en de stof is misschien niet eens schadelijk. ‘We willen een hardere aanpak,’ zegt Vink.

Vraag 4. D66’er Juliette Brandenburg wil weten waarom Waddinxveen geen voordeliger tarief heeft voor maatschappelijke buitenreclame. Haar partij heeft met een campagneposter eindexamenkandidaten succes gewenst, maar ontdekte dat partijgenoten in buurgemeente Gouda daar veel minder voor hoefden te betalen. ‘Het contract loopt tot 1 januari’, vertelt wethouder Kerssies. ‘We nemen het dan mee.’

‘Zwemmen is gezond,’ oreert Bart Drost (PCW) bij vraag 5. Hij las dat zwembadwater landelijk slecht scoort. Hoe zit dat hier? RIVM hanteert een nieuwe meetmethode, antwoordt Leferink. Er wordt aan verbetering gewerkt. Vraag 6. ‘WMO is al een moeilijk woord,’ zegt Raiza Sattaur (onafhankelijke fractie). Het gemeentelijke zorgportaal is te ingewikkeld; kunnen de aanbieders daar niet op? ‘Dat zijn er letterlijk honderden,’ antwoordt wethouder Femke Vleij. Dan wordt het júist ingewikkeld.

Hoe staat het met het veilig maken van de Bodegraafse straat? Niels Hart (PCW) heeft er al een tijdje niets van gehoord (vraag 7). Wilt u gaan praten met het Nationaal Fonds Betaalbaar kopen? Waarom heeft Waddinxveen nog geen landelijke veteranendag?

Ruim drie kwartier later heeft ook het aantal vragen de toegestane gezondheidsnorm overschreden. De inhoudelijke besprekingen moeten dan nog beginnen. Tegen twaalven druipt het publiek af. Niet omdat de vergadering klaar is, maar omdat dan het besloten deel pas begint. De oogjes van de leden zien er na afloop vast nog kleiner uit. Hopelijk laten ze het gemopper over dit latertje achterwege. Ze hadden immers ook kunnen kiezen voor scherpere vragen zonder politieke inleiding, schríftelijke vragen — of gewoon een mailtje aan de wethouder. En minder campagnenummertjes.

Dat raadsleden zich profileren hoort in een vertegenwoordigende democratie. Maar de raadzaal is toch geen campagnepodium. Al helemaal niet als elf vragen in het vragenhalfuurtje vooral elf losse optredens opleveren. Dan wordt de profilering een karikatuur — en het vragenhalfuur voor de publieke tribune een uitputtingsslag.

Deze column verscheen op 26 mei 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘U kunt helemaal een vrije rol vervullen,’ grinnikt Frits Berben. Hij heeft zojuist het voorzitterschap van de raadsvergadering overgedragen gekregen van burgemeester Bob Vostermans. Al zal het voor de burgemeester én de plaatsvervangend raadsvoorzitter beide moeilijk zijn om bij de verbale vaardigheden van raadslid Raf Janssen het gezicht in de plooi te houden.

De raad van Peel en Maas moet deze avond nog een klap geven op het kader Integrale Veiligheid. Burgemeester Vostermans moet deze behandeling meemaken als verantwoordlijk portefeuillehouder dus neemt Berben de hamer ter hand. Het kader is dan ook geen hamerstuk. ‘Ik heb begrepen dat er een amendement is,’ legt Berben uit.

‘We zijn al best uitgebreid met elkaar in gesprek gegaan,’ zegt Omar El Khader (D66) als eerste. Maar met een amendement wil hij het kader tóch verder aanscherpen. ‘Peel en Maas is een plek waar je in vrijheid en veiligheid jezelf kan zijn,’ leest El Khader uit de notitie voor. ‘In onze huidige wereld is dat geen vanzelfsprekendheid meer,’ zegt hij. Met een amendement – samen met de fracties van Lokaal Peel en Maas en die van PvdA/GroenLinks – wil hij dat de gemeente zich expliciet uitspreekt racisme, discriminatie en extremisme. ‘We voegen dit met een bulletpoint toe aan de kaderstellende uitgangspunten,’ leest El Khader het dictum voor.

‘We kunnen de kadernotitie wel ondersteunen,’ zegt John Timmermans (CDA). Het amendement is wat hem betreft niet nodig. ‘Je kunt van alles opschrijven,’ zegt Timmermans, ‘of je er verder mee komt is dan de vraag.’ Wat Timmermans betreft staat de boodschap van El Khader al genoemd in het stuk. ‘Het is maar net hoe je het leest.’ Zomaar zou hij het amendement ‘sympathiek’ kunnen hebben genoemd. ‘Ja,’ zegt ook Paul Sanders (VVD), ‘staat het er niet al in?’ Hij pakt de kadernotitie er bij. ‘We bevorderen een samenlevingsklimaat waarin een diversiteit van meningen, inzichten en culturen vreedzaam samen kunnen gaan,’ leest hij voor.

‘Dit zou wat er in de notitie staat moeten versterken,’ vindt El Khader. ‘Helaas is het amendement hard nodig,’ meent Raf Janssen (PvdA/GroenLinks). Hij is dan ook mede-indiener van het amendement. ‘Als het CDA vindt dat het er al in staat, dan heeft de heer Timmermans er vast ook geen bezwaar tegen als het expliciet genoemd wordt.’

Timmermans gaat wat achterover zitten. Sanders kijkt om zich heen. Even lijkt het erop alsof iedereen naar hen kijkt voor een reactie, terwijl dat in een gestructureerde raadsvergadering als deze normaal toch ongebruikelijk is. Voorzitter Berben is niet de enige die erbij gniffelt.

Portefeuillehouder Vostermans vindt het amende ment ook niet bezwaarlijk. ‘Ik kan er mee leven hoor,’ zegt Vostermans. ‘Maar je kun je wel afvragen of het in deze kadernotitie hoort, of niet beter bij gemeenschapsontwikkeling past,’ denkt hij. ‘Eigenlijk hoort het in elk kader thuis.’

‘Dat klopt,’ merkt Janssen op. ‘Dus laten we met deze beginnen.’ 

Voorzitter Berben kan weer een lachje niet onderdrukken. Ook Vostermans kijkt geamuseerd hoe ook hij door Janssen verbaal schaakmat wordt gezet.

VVD’er Sanders zegt behoefte te hebben aan schorsing. ‘Het staat er wat ons betreft wel dubbelop,’ zegt hij nadien. ‘Aan de andere kant kan het geen kwaad.’ Ook Timmermans heeft nog behoefte aan het woord. ‘Meneer Janssen zegt “wat kan het dan kwaad om het te steunen” — en dat is ook zo.’

Het amendement van El Khader en de anderen haalt zonder morren unanieme stemming. Een stemming is er niet eens meer voor nodig. Sympathiek? Zeker. Overbodig? Dat is maar net hoe je het bekijkt. Maar ermee is het wél duidelijk dat met de juiste woorden kun je zelfs twijfel wegnemen vóórdat iemand besluit om tegen te stemmen.

Deze column verscheen op 19 mei 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Statenleden die veelvuldig te laat komen moeten trakteren,’ zegt Hugo de Jonge. ‘De stemming is geopend.’ Goedgemutst drukken de Zeeuwse Statenleden hun stemknopjes in. Met deze proefstemming wordt het elektronische stemsysteem getest. Voor de techniek – het systeem is al drie jaar oud – waarschijnlijk overbodig. Maar het olijke ritueel, al dan niet bewust, vervult een andere functie. Een belangrijkere.

‘De treinen gaan dwars door de bebouwde kom dus ze mogen niet lekken, niet botsen en niet ontsporen,’ zegt Trees Janssens (PvdD). Een van de Statenvoorstellen op deze lange vergaderdag is het zogeheten Ruimtelijk Arrangement voor Zeeland: een toekomstvisie op het gebruik van het land- en wateroppervlakte van de kustprovincie. Het voorstel is nog pril. Het college vraagt de Staten om ‘wensen en bedenkingen’ mee te geven.

Janssens maakt zich vooral zorgen om de gevaarlijk stoffen die in de Zeeuwse havens worden gelost en vervoerd. ‘Ammoniak is giftig en explosief. De kans dat er een ongeluk gebeurd is klein, maar altijd aanwezig,’ legt ze uit. Via het spoor wordt het giftig goedje door heel Europa uitgereden. En de transporten zullen toenemen, staat al in het Statenstuk. Bovendien wil het Rijk de regels versoepelen. Er zou geen maximum meer op het vervoer kunnen komen, waarschuwt Janssens. VNG en IPO hebben zich daar al tegen uitgesproken. Samen met SP’er Ger van Unen wil ze dat Zeeland zich er via een amendement expliciet tegen keert.

In het Statenvoorstel staat: ‘PS hebben bedenkingen bij ammoniaktreinen die door de bebouwde kom rijden. De leefkwaliteit mag niet achteruitgaan wanneer transport dwars door de kernen gaat.’ Janssens wil dat veranderen in: ‘PS hebben bedenkingen bij ammoniaktreinen die door de bebouwde kom rijden en verzetten zich tegen het plan van het kabinet om de regels voor het vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor te versoepelen.’

‘U schrapt het woord “leefkwaliteit”,’ merkt Daniëlle de Clerck (VVD) op. Ze vindt dat een stap terug. ‘Het zou voor ons een reden zijn om niet voor de motie te stemmen.’ CDA’er Rinus van ’t Westeinde heeft dezelfde zorg. Janssens twijfelt even en bestudeert haar eigen tekst. ‘Wat mij betreft stond dat al voldoende in de brief, maar heb er geen enkele moeite mee dat er terug in te zetten,’ zegt ze dan. 

‘Ik heb dat er liever niet in,’ zegt Harold van der Velde (SGP.) De leefkwaliteit is al naar beneden gegaan, vindt hij. Eerst was hij vóór het amendement, maar door de wijziging zou tegen gaan stemmen, legt Van der Velde uit. ‘Dat zijn vijf VVD-zetels tegen vier van de SGP,’ plaagt Van der Velde. ‘Dus u mag kiezen wat u liever wil.’ 

In een andere vergadering had het grapje van Van der Velde misschien tot een venijnige sneer geleid. Maar Janssens gniffelt. ‘Misschien kunnen we er uitkomen met een formulering waar iedereen zich goed bij voelt,’ zegt ze.

Dat lukt. Aan het eind van de dag stemt een ruime meerderheid, inclusief VVD en SGP, voor het amendement: ‘Vervoer van gevaarlijke stoffen over spoor dwars door de kernen gaat ten koste van de veiligheid en leefkwaliteit. PS hebben bedenkingen bij ammoniaktreinen die door de bebouwde kom rijden en verzetten zich tegen het plan van het kabinet om de regels voor het vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor te versoepelen.’ 

En het mooiste van alles is: iedere inwoner van de provincie heeft kunnen zien met welke worsteling deze frase tot stand is gekomen. Een resultaat dat nooit bereikt was als de Statenleden elkaar niet de ruimte hadden gegund om te twijfelen aan hun eigen stem — en samen te werken in een soms olijke vergadersfeer waarin dergelijke twijfel kan gedijen.

Deze column verscheen op 12 mei 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘We hebben vanavond een extra raadsvergadering,’ zegt burgemeester Paula Jorritsma bij de opening. De publieke tribune van de raadzaal van Voorst zit inmiddels ramvol. ‘Vanwege een initiatiefvoorstel,’ legt Jorritsma uit, terwijl de bode stoelen bijzet.

Nu is een initiatiefvoorstel geen reden voor een extra vergadering. Toch ligt er een voordracht van Gemeente Belangen, CDA, D66 en SGP: een reservering van 150.000 euro voor de Dorpendeal in Posterenk. Hiermee kunnen bewoners met mogelijk een provinciale subsidie een ontmoetingscentrum beginnen in een gemeentelijk monument in het buurtschap. Echt beleid is het niet. Het voorstel leest als een aan elkaar genaaide motie en amendement, zonder bijbehorend beleidsdoel. Dekking komt uit ‘de algemene reserve of door vrijgekomen middelen vanwege onderuitputting’.

Het initiatief verbaast het college. ‘Waarom niet wachten tot de voorjaarsnota?’ vraagt wethouder Rosmarijn Boender. Het college werkt aan een prioriteitennota om de schaarse middelen integraal af te wegen. Dit voorstel piept voor, meent de wethouder. ‘Basisscholen en andere dorpskernen willen ook investeringen,’ zegt ze. Bovendien wringt het voorstel inhoudelijk. De exploitatie is niet sluitend, de provincie financiert geen verbouwing van monumenten en alternatieve fondsen zijn nog onduidelijk.

Desondanks zijn de initiatiefnemers enthousiast. ‘Dit is waar een klein dorp groot in kan zijn,’ zegt Miriam Jansen (Gemeentebelangen). ‘Dit is niet op een regenachtige zaterdag in elkaar gezet,’ valt Arco Hak (SGP) bij. ‘It takes a village to raise a child,’ citeert Hak — en dus ook een buurtcentrum. Volgens Jansen doet de gemeente alleen maar moeilijk over de provinciesubsidie. ‘Het college gaat op de stoel van de provincie zitten,’ vindt Jansen— ze suggereert dat ze worden tegengewerkt. ‘De bewoners moeten zich steeds weer verdedigen.’

Danny Roelofs (Voortvarend Voorst) ziet het niet zitten. ‘Wat maakt dit voorstel urgent?’ vraagt hij. ‘Wij geven de voorkeur eraan dit bij de voorjaarsnota af te wegen,’ vindt ook Margret Suelmann (VVD-Liberaal 2000). Dan maken we een brede afweging in het algemeen belang van alle kernen, zegt Roelofs. ‘Het ravijnjaar zorgt al voor genoeg uitdagingen,’ vult Willeke Moleman (PvdA-GroenLinks) aan.

‘De urgentie zit ‘m ook in hoe serieus we deze bewoners nemen,’ vindt Jansen. ‘Eigenlijk moet ieder voorstel uit de samenleving onmiddellijk aan de raad worden voorgelegd,’ vindt Wim Vrijhoef (D66). ‘Dit dorp ís algemeen belang,’ vindt hij. Het algemeen belang zit op de volle publieke tribune. ‘Dit is een manier om iets van de OZB aan hen terug te geven,’ vindt Vrijhoef.

‘De suggestie wordt gewekt dat je wel voor moet stemmen anders neem je inwoners niet serieus,’ beklaagt Suelmann zich. De publieke tribune bromt hoorbaar. ‘Dit had helemaal niet op deze manier in de raad besproken moeten worden,’ verzucht Emiel de Weerd (VVD-Liberaal 2000). Maar hij zal voor stemmen. Het is immers een mooi plan. ‘Wij hadden liever tot de voorjaarsnota gewacht,’ herhaalt Roelofs. Hij kijkt naar de volle tribune. ’Maar we zijn niet tegen het plan,’ zegt hij. Zijn amendement om in ieder geval voorwaarden over de co-financiering te stellen trekt hij maar in.

Met alleen twee VVD’ers tegen haalt het voorstel een ruime meerderheid. Tegen begrotingsnormen in, zonder algemene afweging en zonder veel beleid. Op de publieke tribune feliciteren lachende inwoners elkaar.

‘Ik wil u complimenteren: u heeft mooie besluiten genomen, het was een constructief gesprek,’ zegt burgemeester Jorritsma bij de afsluiting. Misschien uit beleefdheid, want van beide klopt niets. Alleen al door de rommelige onderbouwing komt het besluit in aanmerking voor vernietiging door Kroon. Daarnaast mag ze de raad vragen of alle leden zich vrij voelden om écht ‘zonder last’ te stemmen, of dat de volle publieke tribune en de morele druk van collega’s hen voorzichtig richting meegaandheid – en weg van hun eigen mening hebben gemanoeuvreerd.

Deze column verscheen op 6 mei 2025 bij Binnenlands Bestuur.

Grotere kaart weergeven

‘Dit kan alleen op rrrruimtelijke gronden worden geweigerd,’ zegt wethouder Jelle Nijboer. Met nadruk. Zijn voorstel over het Fochtelooërveen lijkt het niet te halen. Maar volgens hem heeft de raad van Ooststellingwerf geen andere keus dan vóór te stemmen. Procedureel heeft hij misschien een punt. Maar hij zal merken dat bij een raadsvergadering een politieke antenne meer telt dan procedures.

‘Het ziet er uit als een hamerstuk,’ zegt Thomas Wiebe Swart (CDA) aan het begin van die eerste termijn. Natuurmonumenten wil het Fochtelooërveen graag gebruiken om het ‘terug te gegeven aan de natuur’. Een boerderij erop vervalt gecontroleerd tot een ruïne. Een mooi gebied voor flora, maar ook met plekken voor fauna, denkt Natuurmonumenten.

Swart heeft twijfels. Niet alleen de natuur heeft het moeilijk, ook ‘de boer’ heeft zwaar, vindt hij. Dit besluit zou betekenen dat er minder grond is voor landbouw, en Swart vreest precedent. ‘Hoeveel plekken gaan we nog ‘“teruggeven aan de natuur”?’ Daarnaast is het laten vervallen van een woonhuis een slecht signaal in tijden van woningnood, meent Swart. ‘Dat is maatschappelijk onverantwoord,’ zegt ook Bram van ’t Klooster (VVD). ‘Er staan daar nog een paar gebouwen op de nominatie gesloopt te worden.’

‘Wij schieten al in de stress als we ‘Natuurmonumenten’ horen,’ zegt Jan Vledder (PvdA). Onderhandelingen met Natuurmonumenten over het Fochtelooërveen waren er al in 2022, herinnert Vledder zich. ‘Het ging om een integraal plan de natuur, het water én de brede welvaart te verbeteren.’ Door elke lettergreep klemtoon te geven, komt zijn ironie goed over. Maar Natuurmonumenten liet niks meer van zich horen. ‘Tot op heden hebben we van die belofte nog geen invulling gezien,’ vindt ook Harm Betten (Ooststellingwerfs Belang). Ze vertrouwen er niet op dat het nu wel goed komt. Hij wil eerst meer perspectief van Natuurmonumenten.

Lisa Edema (GroenLinks) is wél positief over het voorstel. ‘We zijn hier om een verklaring van geen bedenkingen te geven,’ zegt ze. Zo’n verklaring is een formele stap het college de ruimte te geven nieuw beleid mogelijk te maken, geen besluit over de richting ervan. ‘De verklaring kan alleen worden afgewezen als de onderbouwing voor goede ruimtelijke ordening onjuist is,’ meent Edema. En dat is niet zo, vindt ze.

‘Misschien is de woningnood wél een goed argument tegen goede ruimtelijke ordening,’ vindt Bram van ’t Klooster (VVD). Ook Berend Leistra (ChristenUnie) voelt zich ongemakkelijk nu al een besluit te nemen. ‘Wij hebben het gevoel dat dan al een weg bepaald is,’ zegt hij. Dit is voor Leistra te veel een sprong in het duister.

Dat moet de procedure nu niet in de weg staan, vindt wethouder Nijboer. Hij spreekt met opgeheven vinger en laat veel stiltes tussen zijn woorden vallen. ‘De raad … kan de verklaring … slechts afwijzen … wanneer zij … in strijd is … met een goede … ruimtelijke … orrrdening.’ Waarmee hij vooral lijkt te zeggen: u móet wel. Gezien het non-verbale gemor neemt hij het gebrek aan vertrouwen er niet mee weg.

Zorgen over wonen en agrarisch gebruik zijn volgens de wethouder simpelweg buiten de orde. ‘Ik wil alleen over dit stukje praten,’ zegt hij nog. Maar mag je van een volksvertegenwoordiging niet verwachten dat die juist méér weegt dan alleen de vierkante meters die voorliggen? Dat doet de raad dan ook, door – procedures ten spijt – geen verklaring af te geven, maar wel zijn bedenkingen te uiten.

Misschien is het een fout in de wet, maar het is ook ondoenlijk om een politiek orgaan een louter procedurele toets op te leggen. Zeker als de wethouder nalaat richting te geven. Want zonder politieke koers is elke stap in het duister er een te veel.

Deze column verscheen op 14 april 2025 bij Binnenlands Bestuur.

De komende twee weken is het tijd voor het Meireces. De Mystery Burger gaat dan liever op zoek naar paaseitjes dan raadsvergaderingen. Op 6 mei verschijnt zijn volgende column weer, en dan met een raadsvergadering waar de raad kiest voor het piepsysteem in plaats van een zorgvuldige afweging. En nee: dat gaat niet over paaskuikentjes.

 

Grotere kaart weergeven

‘Want politiek moet ook leuk zijn,’ zegt Lianne van der Aa. De kersverse burgemeester glundert terwijl ze certificaten uitreikt aan twaalf deelnemers van de cursus gemeentepolitiek. ‘U heeft geleerd hoe de structuur van de gemeente en politieke besluitvorming werkt,’ zegt ze trots. Wat niemand nog weet: vanavond volgt een extra les. Vanaf de publieke tribune.

‘We beginnen met het vaststellen van de agenda,’ zegt Van der Aa. ‘Voorzitter?’ Linda Engels (PvdA) steekt haar hand op. ‘Wij willen onze aangehouden motie toevoegen aan de agenda.’ In een vorige vergadering was haar voorstel over het vlaggenprotocol doorgeschoven naar de commissies. Nu wil ze het alsnog in stemming brengen.

‘Wordt daar alleen over gestemd of ook nog over gediscussieerd?’ vraagt Toon Brouwers (PBL). ‘Als het dat laatste is, dan heb ik nog wel een opmerking.’ Van der Aa kijkt naar Engels. ‘Ik heb nog een paar kleine argumenten die ik zou willen mededelen, dan hoeft er wat mij betreft geen discussie plaats te vinden.’

Even wachten. Zó werkt het niet. Argumenten ‘deel je niet mede’. Niet hier. De raadzaal is geen brievenbus voor meningen, daar hoort weerwoord met kerende post retour te komen.

Ook Brouwers voelt ’t al aankomen. ‘We hebben het er in de commissie over gehad, we hebben het er in de raadsvergadering over gehad. Nu creëren we weer een platform,’ moppert hij. ‘Het is mogelijk om de motie een tweede keer in te dienen,’ meent Burgemeester Van der Aa. Al klopt dat niet helemaal: de motie was immers aangehouden. In theorie kan stemming zonder het debat opnieuw te openen. ‘Ik stel voor dat de PvdA de motie alleen toelicht,’ besluit de burgemeester toeschietelijk. ‘Dan heb ik er ook nog wel wat over te zeggen,’ zegt Rick van Bree (De Werkgroep).

‘Ik wil u vragen zich te beperken tot de aanvullende punten,’ waarschuwt de burgemeester Engels voorzichtig. Maar beperkt lijkt ze zich daardoor niet te voelen. Met de motie wil Engels het college verzoeken op het gemeentehuis op Coming Out Day de regenboogvlag te voeren. ‘De provincie doet het ook,’ zegt ze. ‘Om verbondenheid met de bevolking te tonen,’ citeert ze de provincie. ‘Vergelijkbaar met de rol van de burgemeester die meeleeft,’ vindt ze zelf.

‘Het níet hijsen van de vlag heeft immers ook betekenis,’ vindt Engels. Brouwers en Van Bree schuifelen op hun stoel. ‘Ongeacht de stemming wil ik het college vragen na te denken over het vlaggenprotocol.’ Ze haalt de installatietoespraak van Van der Aa aan: ‘U zei: “ik hecht aan een samenleving waar mensen zich welkom voelen, ongeacht religie of geaardheid”’.

Natuurlijk willen anderen reageren. ‘Ons wordt onverschilligheid verweten,’ zegt Bas van Sinten (ABL) korzelig. ‘Ik wil ons betoog uit de commissie herhalen.’ Fractiegenoot Ron Verschuren valt hem bij: ‘Er wordt ons iets heel ergs in de mond gelegd’. ‘We moeten niet de commissievergadering overdoen,’ vindt de burgemeester. ‘Dan doe ik ‘m als stemverklaring,’ antwoordt Van Sinten. ‘Er is hier niemand onverschillig,’ vindt ook Ronnie Tijssen (PBL). Waarmee Van der Aa ook de stemverklaring niet meer kan tegenhouden.

Van Sinten leest een ellenlange lijst voor van mogelijke vlagmomenten: ‘Europadag, Wereld Alzheimerdag, Dierendag…’ Dan wil Engels óók een stemverklaring. ‘Het gaat om artikel 1 van de Grondwet,’ zegt ze, recht in de richting van Van Sinten. Pas dan grijpt Van der Aa in. ‘We zijn in de ronde van stemverklaringen. Wie heeft daar nog behoefte aan?’

Gelukkig voor de burgemeester heeft niemand dat. Tot verdriet van Engels? Misschien niet. ‘Ik wil de discussie niet gaan overdoen,’ zei ze eerder. Dat klopte vast: ze zocht een podium om haar publiek te bereiken. En door het reglement een beetje haar kant op te buigen, is dat gelukt.

Deze column verscheen op 7 april 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Ik citeer,’ zegt Serkan Kilickaya (GroenLinks) plechtig. ‘De regeling zorgt dat ik vaker met mijn kleinkinderen iets leuks kan gaan doen.’ Zijn stem buigt nauwelijks mee met de gevoelswaarde van de zin. ‘Einde citaat,’ voegt hij er op dezelfde monotone toon aan toe. Maar Kilickaya krijgt vanavond niet zijn zin. Niet vanwege een gebrek aan empathie bij hem of zijn collega’s in de Schiedamse raad, maar door de manier waarop hij zijn voorstel presenteert.

‘Het zou wel eens een korte vergadering kunnen worden,’ zegt burgemeester Harald Bergmann als hij de vergadering opent. De agenda is kort, en de meeste voorstellen zijn al in de raadscommissie uitgebreid besproken. De meeste meningsverschillen zijn bekend en, om het zo maar te zeggen, bedebatteerd. Dat geldt ook voor de Verordening vrij reizen voor minima van 67 jaar en ouder, waarmee de gemeente het openbaar vervoer vergoedt voor ouderen met een inkomen op bijstandsniveau.

Maar niet als het aan Kilickaya ligt. Hij wil de inkomensgrens verhogen naar 120 procent van de bijstandsnorm en heeft samen met zijn fractie en Alles voor Schiedam een wijzigingsvoorstel ingediend. Met zo’n amendement kan een raadslid letterlijk voorstellen om de beleidsvoorstellen te wijzigen. De oorspronkelijke tekst over de bijstandsnorm eruit — ctrl-x — en de aangepaste versie van Kilickaya en zijn collega’s — ctrl-v — erin. Mits het amendement wordt aangenomen, natuurlijk.

Hoewel de nieuwe verordening vrij reizen al sinds de commissievergaderingen op brede steun kan rekenen, is dat Kilickaya’s voorstel nog niet zeker gesteld. Hij moet de raad overtuigen. ‘Door dit voorstel kunnen meer ouderen sociaal participeren,’ stelt hij. Meer grootouders die met hun kleinkinderen op stap kunnen of andere bezoekjes brengen. En het is ook goed voor hun gezondheid, betoogt hij. ‘Op de lange termijn zullen de zorgkosten dalen,’ denkt het raadslid. En duur? Dat valt volgens hem wel mee. ‘Het kost hooguit 60.000 euro, en niet iedere oudere zal er gebruik van maken.’

Beleid zonder financiering komt al snel neer op onbehoorlijk bestuur

Sterke argumenten, maar steun krijgt hij niet. ‘Wij zijn voorstander van vrij reizen,’ zegt Dick van Belle (PvdA), ‘maar we hebben het moeilijk in de begroting.’ Met de onvermijdelijke verwijzing naar het ravijnjaar. Door rijksbeleid staan volgend jaar vrijwel alle gemeentebegrotingen onder druk – ook die van Schiedam. ‘Zeer sympathiek,’ vindt ook John Maris (Progressief Schiedam), om vervolgens dezelfde maar te laten vallen: ‘We krijgen het al moeilijk genoeg.’

Ook wethouder Petra Zwang noemt het amendement ‘een sympathieke gedachte’, maar wijst op een cruciaal probleem: Kilickaya heeft niet uitgelegd waar extra geld voor zijn voorstel vandaan moet komen. Wel nieuw beleid voorstellen, maar niet aangeven hoe het betaald moet worden. ‘Er is geen dekking voor het amendement,’ legt Zwang uit. ‘Dan maken jullie maar dekking,’ pareert Kilickaya. ‘Er is geld genoeg,’ valt Maarten Reuderink (OuderenPartij) hem bij, ‘het gaat om keuzes.’ De wethouder haalt demonstratief haar schouders op.

De ironie dat Kilickaya in een debat over armoede niet uitlegt hoe de gemeente zelf de eindjes in de begroting maar aan elkaar moet knopen, ontgaat hem. Dat hij zijn eigen voorstel verprutst heeft, vermoedelijk ook. Een amendement zonder dekking – beleid zonder financiering – komt al snel neer op onbehoorlijk bestuur. Vind je het gek dat de rest van de raad er niet aan wil. Met een motie, ingediend voordat het college het beleidsvoorstel had uitgewerkt, had hij wellicht meer kans gehad. Maar tja, dan had hij eerder in actie moeten komen. Waarmee nog maar eens is aangetoond dat politiek niet alleen een kwestie van geld is, maar ook van timing.

Deze column verscheen op 31 maart 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Ik ben blij dat we hier weer zijn,’ zegt burgemeester Annemieke van de Ven opgetogen. Sinds lange tijd zijn de raadsleden van Reusel-De Mierden weer in de échte raadszaal. ‘Het is in een virtuele vergadering niet altijd makkelijk om ook de non-verbale communicatie mee te krijgen,’ weet ze, ‘en die komt de discussie in de raad ten goede.’

Zo is Peter van Gompel (VVD) zichtbaar blij met het collegevoorstel een plan een vrijliggend fietspad aan de Sleutelstraat aan te leggen. In woord – ‘ik had een een feestmuts op willen zetten,’ zegt hij – maar ook in daad. Achter een webcam hadden zijn pretoogjes vast minder goed opgevallen. PvdA’er Fiona Bijl (geen familie) deelt in die vreugde, maar is niet gelukkig met de manier waarop het college de omwonenden heeft betrokken. ‘Ik vind het te zwak voor een motie, maar ik wil wel de toezegging dat er beter gecommuniceerd gaat worden,’ zegt ze streng.

‘Dit voorstel is ontstaan uit be-le-ving’ – hij spreekt het staccato uit – ‘van verkeersonveiligheid,’ zegt Peter van Gool (CDA). Hij wijst op een uitspraak van de wethouder dat eerdere tellingen geen aanleiding waren te twijfelen aan de verkeersveiligheid. ‘We moeten beleving serieus nemen, maar er hangt wel een prijskaartje aan.’

Van Gool vraagt zich af of dat nu eerlijk is gegaan. ‘Bij de N284 komt een veelvoud aan fietsers.’ Voor een plan daar een fietstunnel aan te leggen was alleen het CDA voor. ‘Het werd door de andere fracties als minder urgent ervaren,’ zegt Van Gool.

‘Ik zal direct effe reageren op de vragen,’ zegt Marc Lauwers (Samenwerking) meteen na zijn eigen termijn. ‘Wat was dat nou van het CDA?’ Van Gool drukt zijn microfoon weer in. ‘De relatie tussen het aantal fietsbewegingen bij dit fietspad en bij de N284.’

Nu begint iedereen in zijn stoel te schuifelen. ‘En wat is dan uw vraag? Of was het gewoon een opmerking?’ vraagt burgemeester Van de Ven. ‘Nou ja,’ zegt Van Gool, ‘men trekt hier de buidel en hoe zich dat verhoudt tot de N284.’ ‘Ik dacht dat het daar niet kon,’ denkt Lauwers, maar zo te zien is het voor hem ook gissen.

‘De communicatie is inderdaad onvoldoende geweest,’ erkent wethouder Peter van de Noort. Hij belooft Bijl beterschap. Zijn collega Frank Rombouts heeft voor de opmerking van Van Gool meer woorden nodig. ‘Er is een aantal redenen geweest om geen fietstunnel bij de N284 aan te leggen.’ Uitvoerig somt hij ze op – het bleek praktisch en financieel niet haalbaar. Dat is een reactie op van Gools vergelijking, en geen antwoord op zijn vraag.

‘Het is appels met peren vergelijken,’ zegt Van Gompel in zijn tweede termijn. ‘De vergelijking met de fietstunnel gaat volledig mank,’ vindt Bijl. De tunnel was niet haalbaar, leggen ze uit. ‘Het CDA was ook eerder voorstander van het vrijliggende fietspad,’ merkt Van Gompel verontwaardigd op. Maar opmerkingen over de realiseerbaarheid van een fietstunnel aan de N284, zeggen niets over de urgentie van een vrijliggend fietspad aan de Sleutelstraat. En hoe dat bijdraagt aan de verkeersveiligheid.

Al valt dat Van Gool zelf ook niet meer op. ‘Het CDA is nog steeds voor verkeersveiligheid,’ verdedigt hij. Zijn oorspronkelijke punt – wat is nou de wenselijkheid van het vrijliggende fietspad in het kader van ons hele verkeersveiligheidsbeleid – komt in de tweede termijn helemaal niet meer aan de orde.

Jammer, want daarmee had het nog duidelijker geweest waarom het fietspad zo belangrijk is en hoe het past in het hele verkeersveiligheidsbeleid. Nu ging alle aandacht naar de haalbaarheid van Van Gools’ fietstunnelvoorbeeld in plaats van een debat over de wenselijkheid van het vrije fietspad aan de Sleutelstraat. Al heeft van Gool door knullig gekozen bewoordingen vooral zichzelf in de wielen gereden.

Deze column verscheen op 4 oktober 2021 bij Binnenlands Bestuur.