Techniek staat voor niets, maar niet voor alles

‘We hebben nieuwe geluidspostjes!’ kondigt voorzitter Marieke Gondrie enthousiast aan. Burgemeester Rianne Donders is verhinderd, dus mag zij het technische hoogstandje van de raadzaal van Best presenteren. ‘Hopelijk een verbetering, want de vorige lieten het nogal eens afweten.’Maar bij deze vergadering is het niet de techniek die de raad in de steek laat.

De raad besluit vanavond over de verordening voor startersleningen. In de oordeelvormende sessie is het voorstel al uitgebreid bedebatteerd. Van die vergadering is een nette notie bij de stukken toegevoegd, met de belangrijkste discussiepunten: differentiatie nieuwbouw en bestaande bouw, en of het budget toereikend is. Maar ook over het maximum leenbedrag was twijfel. ‘Naar aanleiding van de oordeelvormende sessie is de verordening met het bedrag voor de starterslening aangepast,’ legt Gondrie uit. 39.000 euro, staat er nu als maximaal leenbedrag.

Dat is eigenlijk al gek. Voorstellen die door het college aan de raad zijn overgedragen, kunnen eigenlijk niet meer door hen worden aangepast. Wethouders kunnen geen stukken amenderen, ook al hebben ze deze zelf ingediend. Goed, soms gaat het om minuscule kwesties waar het nodeloze vertraging oplevert wanneer de raad zou vragen om een heel nieuwe voordracht. Maar een bedrag toevoegen dat essentieel is voor het functioneren van een regeling?

Volgens Joost Snellen (Best-Anders) moet dat bedrag al anders. ‘In Best ligt de huizenprijs veel hoger dan landelijk,’ legt hij uit. ‘Meerdere gemeenten gebruiken andere bedragen.’ Hij stelt voor het maximum op te hogen naar 50.000, met ook een verhoging van het budget van een naar anderhalf miljoen euro. ‘Ik hoop dat ik jullie steun ervoor kan krijgen.’

‘Met dit geld kunnen we nu mínder mensen helpen,’ vraagt Steven van der Heijden (PvdA/GroenLinks). ‘Of heeft u daar niet over nagedacht?’ Al klinkt dat eerder offensief dan nieuwsgierig. Met de oude regeling heeft de gemeente 21 mensen kunnen helpen, legt Snellen kalmpjes uit. ‘Maar ook heel veel mensen niet,’ vertelt hij. ‘Omdat het bedrag te laag was.’

‘Hebben we dan morgen een vergadering over 60? Of over 70?’ vraagt D66’er Marius Ekamp. Vijftigduizend euro is juist het wettelijk toegestane maximum, zegt Snellen schouderophalend. ‘50 duizend is geen bedrag van de Rijksoverheid,’ zegt Leon Kennis (Best Open) beslist. ‘Heeft u wel goed geluisterd bij de oordeelvormende sessie?!’ Met een ruk buigt hij zijn nieuwe microfoon van zich af. ‘Huizenprijzen liggen in Best gemiddeld hoger dan in Tytsjerksteradiel.’ Hij lacht er wat ongemakkelijk bij. ‘Ik denk dat ik een redelijke vraag stel.’

Het kost wethouder Stan van der Heijden alle moeite om de ingewikkelde technische mogelijkheden en wettelijke kaders uit te leggen. ‘Er zijn gemeenten die een percentage hanteren,’ zegt Jo van den Boogaard (Jongerenpartij JO) nog. Dat lijkt op een poging mondeling nóg een amendement aan het debat toe te voegen. ‘Daar hebben we het in de oordeelvorming ook over gehad,’ zegt Kennis, nu knorriger dan eerst. ‘We moeten niet meer toestaan dat er na een oordeelvormende vergadering nog amendementen worden ingediend,’ moppert hij later.

Begrijpelijk, maar wel wat misplaatst. Amendementen laten juist zien waar de politieke verschillen nog zitten; daar is de besluitvorming voor. Oordeelvorming is om die verschillen zichtbaar te maken, en van een afwegingskader te voorzien, en dan is het prima om te constateren dat ook daarna politiek afwijkende visies blijven bestaan. Maar ja, als je nieuwe informatie zonder zo’n afwegingskader op de agenda toelaat, is het niet zo gek dat voor sommigen de oordeel- of zelfs de beeldvorming opnieuw begint. Dan zit de ruis niet in de vergaderelectronica of het vergadermodel, maar in de vergadertechniek.

Deze column verscheen op 10 november 2025 bij Binnenlands Bestuur.

Dat is nog nooit op deze manier gebeurd zoals u het nu zegt.’ Frank Evers (BBH) kijkt even afgeleid. Zojuist onderbrak burgemeester Roberto ter Hark zijn eerste termijn. ‘Het is de bedoeling dat u eerst een korte toelichting geeft op het amendement.’ Pas daarna wil de burgemeester de eerste termijnen laten beginnen. Helemaal onnodig is die vergadernoviteit niet; op het Ontwerp-programma Landelijk Gebied en Duurzame Greenport Duin- en Bollenstreek, het LDGD, heeft de gemeenteraad van Hillegom maar liefst zeven amendementen ingediend.

‘U heeft er al meerdere malen over gesproken,’ legt burgemeester Ter Hark uit. ‘In commissies, in dialoogsessies en in regioverband.’ Het programmaontwerp is er gemaakt met de ambtelijke organisaties van buurgemeenten van Hillegom. Met blijkbaar nogal wat opmerkingen van deze raad. ‘Wij vinden twee locaties niet geschikt om daar te gaan bouwen,’ legt Evers het amendement uit. ‘En hebben daar een alternatief voor.’

In het ontwerp worden meerdere plekken aangewezen om te onderzoeken of er woningen gebouwd kunnen worden. Maar liefst drie andere amendementen zijn kritisch op enkele locaties. Daarnaast is er een over bedrijfslocaties, uitbreiding van bollengrond, milieueffecten en de financiering van sociale woningen. Ze zijn snel toegelicht. ‘Dan kom ik u straks weer tegen in de eerste termijn,’ zegt Ter Hark opgewekt.

Nu helder is wát iedere fractie een stuk duidelijker is, lijkt het haast vanzelf alsof de betogen nog maar gaan over het waarom. ‘We zien de noodzaak om verder te kijken dan binnenstedelijke locaties,’ zegt Evers nu eindelijk zijn eerste termijn is aangevangen. ‘Maar niet ten koste van wat onze streek uniek maakt.’ Wat hem betreft moet er niet gebouwd worden op de landerij en Pastoorslaan Zuid in de gemeente. ‘Levend cultureel erfgoed,’ vindt Hans Cornet (Hart voor Hillegom). Evers’ amendement stelt een alternatief voor. 

‘Voor de Zanderij wordt al dertig jaar politiek gestreden,’ zegt Robbert Janssen (Bloeiend Hillegom). Ook zijn amendement schrapt deze locaties, maar stelt geen alternatief voor. Ze samenvoegen ziet hij daarom niet zitten ‘Mocht het amendement van BBH het niet halen,’ gniffelt Janssen, ‘hebben we wel de kans om de locaties eruit te halen.’

‘Een zoekgebied betekent niet dat er ook gebouwd wordt,’ zegt Kees Langeveld (CDA). ’De onderzoeken moeten laten zien waar en waar niet bouwen verantwoord is,’ vindt ook Rory Semrek (D66). Nu al locaties uitsluiten is ‘de kop in het zand steken’, meent hij. Eerst onderzoek doen biedt een veel zekere mogelijkheid de locaties voorgoed te schrappen, denkt Hilde de Hoog (GroenLinks).

In het ontwerp-programma staan zoekgebieden geen zoeklocaties, legt wethouder Karin Hoekstra uit. ‘Locatie klinkt alsof je er gaat bouwen, zegt de wethouder, ‘en we zijn echt nog aan het zoeken.’ Dat zoeken betekent ook kijken naar de criteria — zoals historische waarde en draagvlak. De raad besluit uiteindelijk toch of er wel of niet gebouwd wordt.

Maar het criterium erfgoed zou dan ook voor elke bollengrond kunnen gelden, denkt Janssen. ’In 2007 hebben we ook allerlei criteria meegegeven,’ weet hij nog. Toch kwam er een locatie uit waar de raad niet op zat te wachten. ‘Dan kun je beter nu duidelijk zijn.’ In de tweede termijn wijst ook Evers op de behoefte aan rust. De schijn dat onwenselijke locaties tóch bebouwd kunnen gaan worden, moet je de kop in drukken, vindt Semrek.

Het amendement haalt het dus. Na een ordentelijk debat, waarin verschil van inzicht niet botste maar juist een bewijs was van politiek vakmanschap. Een raad die verantwoordelijkheid neemt in plaats van te wachten op een onderzoek waarvan de bestuurlijke output onvoorspelbaar is, maar de politieke outcome toch al vaststond. Dan kun je inderdaad beter meteen een streep in de zandgrond trekken.

Deze column verscheen op 3 november 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Ik zou graag de laatste raadsleden willen verzoeken te gaan zitten,’ zegt voorzitter Jim Lo-A-Njoe. Na een reeks commissievergaderingen met informerende sessies en vragen aan het college volgt de raadsvergadering van Groningen. Door afwezigheid van burgemeester Kamminga zit Lo-A-Njoe voor. ‘We gaan voor zover ik weet de kortste vergadering ooit houden,’ zegt hij met pretoogjes. En inderdaad zijn de zeven besluiten op de agenda verdwenen nog voor je met je eigen ogen hebt geknipperd.

Eerst even iets anders. In beeld staat Ben Strik, antiekhandelaar te Deventer. Tv-maker Maxim Hartman vroeg hem voor zijn programma een artikel uit zijn winkel aan te prijzen. Trots houdt hij iets omhoog. ‘Dit is een heel mooi mandje, gemaakt door de firma Tigelaar, gebruikt als versiering of fruitmandje.’

‘Veel te lang,’ zegt Hartman afgemeten. ‘Korter.’

Zo’n commentaar hoor je ook wel in een raadzaal. Raadsleden zelf klagen al te vaak dat vergaderingen te lang duren. Pogingen met spreektijd, een kwantitatieve beperking op het aantal interrupties of minder moties helpen maar beperkt.

Ben Strik kijkt wat verdwaasd. ‘Mandje. Van Tigelaar. Gemaakt in Makkum.’ Nog voor de handelaar adem kan halen, hengelt Hartman de microfoon weer naar zichzelf. ‘Nog korter,’ zegt Hartman. ‘Dan zou ik de agenda willen vaststellen,’ zegt Lo-A-Njoe. Na afwezigheidmeldingen en een korte felicitatie is het tijd voor het eerste agendapunt. ‘Dat kan door knikken.’

‘We hebben een hele lijst met conformstukken,’ legt Lo-A-Njoe uit. Hamerstukken, zou men elders zeggen: onderwerpen waar in commissievergaderingen al over is gesproken en men tot de conclusie kwam dat bij de besluitvorming geen inhoudelijke behandeling nodig is. ‘Die wil ik graag in één keer afhameren,’ vindt de voorzitter. ‘Zijn er nog stemverklaringen?’ — om er snel aan toe te voegen: ‘Ik verwacht het eigenlijk niet!’

Verbaasd ziet Lo-A-Njoe Hans Moerkerk (Stadspartij) zijn hand opsteken. ‘Toch nog!’ roept Lo-A-Njoe. Helemaal geamuseerd kijkt-ie er niet bij; hij vergeet zelfs de naam van Moerkerk te noemen. ‘U gaat zo snel dat ik mijn verklaring niet eens kon vinden,’ zegt deze. ‘We zijn bang dat door deze wijziging de kleinere projecten onder druk komen te staan,’ legt Moerkerk uit.

Voor de camera houdt Ben Strik het mandje nog naast z’n gezicht. Zijn verbaasde blik is niet verdwenen. ‘Mandje van Tigelaar!’ zegt hij zonder een hap adem te nemen. ‘Nee,’ zegt Hartman, ‘Nog korter. Kort.’ En duwt meteen de microfoon weer onder de neus van de antiekhandelaar.

‘Dan wil ik met uw goedkeuring alle conformstukken aannemen,’ zegt Lo-A-Njoe. ‘Weer met een knik.’ Een kans om tegen te stemmen krijgen Moerkerk en zijn fractiegenoten niet. ‘En dan sluit ik deze vergadering,’ roept Lo-A-Njoe enthousiast. Bij elkaar heeft deze vergadering 4 minuten en 57 seconden geduurd. ‘Dankuwel!’ juicht de voorzitter — alsof hij een spelshow afsluit.

‘Mand!’ roept Ben Strik tegen Maxim Hartman, in een fragment waarmee hij viral ging.

De grap van het filmpje is natuurlijk dat door de antiekhandelaar op te jutten zijn aanprijzing zo kort mogelijk te maken, niet alleen de kraak en smaak uit de verkooptekst verdwijnt. 

Eigenlijk is de tekst ontdaan van álle relevante informatie. Het is misschien juridisch correct, maar voor raadsvergaderingen — waar over het lot van inwoners wordt besloten — is dat slechts de onderste streep op de meetlat.

Zoals Lo-A-Njoe de publieke tribune niet eens heeft laten weten over welke voorstellen de raad van Groningen nu besloot, laat staan met welke afweging van voors en tegens. Dat had wél gemoeten, bijvoorbeeld met een kort overzicht van de overwegingen in de commissies, en door tegenstemmen toe te staan ook echt raadsleden de kans te geven zich uit te spreken.

Zoals eigenlijk altijd bij hamerstukken het hoort. Dat is misschien niet korter, maar wel democratischer.

Deze column verscheen op 27 oktober 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘We nemen er vanavond geen besluit over,’ zegt voorzitter Petra Koekkoek. De raad van Olst-Wijhe bespreekt in een oordeelvormende vergadering een plan voor een leefbaarheidsfonds. Een nobel initiatief, maar vanavond blijkt dat goede bedoelingen je maar zover brengen.

Het fonds is een idee van de lokale ondernemerskring. Zij stellen voor de OZB te gebruiken. Door belasting voor niet-woningen te verhogen moet het geld voor het fonds worden opgehaald. Daarmee wordt het initiatief algemeen bindend én een overheidstaak. De gemeente krijgt echter geen zeggenschap over de besteding; dat blijft bij de stichting die het fonds beheert. Bij deze vergadering moet blijken of de raad het voorstel besluitrijp vindt.

‘Het is niet duidelijk hoe de plannen vallen bij ondernemers die gaan meebetalen,’ denkt Ronnie Niemeijer (Gemeentebelangen). Volgens hem is niet iedereen duidelijk dat de bijdrage voor iedere overnemer verplicht wordt. Hij vreest gebrek aan draagvlak. ‘En het vertrouwen in de overheid ís al laag.’

Niemeijer staat niet alleen in zijn kritiek. ‘Het inzetten van het belastinginstrument is geen lichtvaardige keuze,’ zegt Thijs Mulder (D66). ‘Het fonds heeft eerlijke toewijzingscriteria nodig,’ vult Jolande Olthof (CDA) aan. ‘Misschien via een stappenplan,’ suggereert Wilfred Vruggink (GroenLinks). Jan Willem Wunderink (VVD) wijst erop dat agrarische ondernemers zich onvoldoende vertegenwoordigd voelen, terwijl ze relatief veel bijdragen. Ook de kosten voor bijvoorbeeld bezwaarschriften zijn niet uitgewerkt. Eigenlijk vindt niemand het plan goed uitgewerkt. ‘Het idee kan mooie projecten opleveren,’ zegt Michel Vierwind (Partij voor de Sport). ‘Maar ga terug naar de tekentafel.’

‘Ik kan niet alle vragen beantwoorden,’ begint wethouder Hans Olthof. Volgens hem is dit niet het voorstel van het college. ‘Dat is aan de ondernemerskring.’

‘Ik raak een beetje in de war,’ reageert André Smit (PvdA). Dit agendapunt komt toch echt van het college, merkt hij op. ‘We hebben er als college best over gedibdabd of we dit moesten voorleggen,’ legt Olthof uit. ‘Maar we nemen voorstellen vanuit de samenleving serieus.’

De vraag is hóe serieus. ‘Is het juridisch houdbaar?’ vraagt de wethouder zelf, hoewel tot nu toe niemand daarover twijfel had geuit. Maar de Raad van State moet zich nog uitspreken over een het gebruik van de OZB in een vergelijkbare kwestie in een andere gemeente. ‘Gaan we daar dan op wachten?’ vraagt Smit. ‘Dat is niet aan mij,’ meent de wethouder. ‘Daar moet u toch over adviseren,’ vindt Smit.

Daar heeft-ie een punt. Het college is er immers om besluiten van de raad voor te bereiden. ‘Dat gaat deze wethouder niet doen,’ zegt Olthof, ‘ik ben niet juridisch onderlegd.’ En het is een voorstel van de ondernemers, vindt de wethouder. ‘Ook als u doorgeefluik bent, verwacht ik toch een oordeel over de risico’s,’ meent Mulder. ‘Ik zie dat niet als mijn taak,’ vindt Olthof. ‘Sorry dat ik niet aan de hoge verwachtingen van de heer Mulder voldoe.’

Die houding is niet alleen afkeurenswaardig — ze is in strijd met de kern van de democratische verhoudingen. Een wethouder die een raadsvoorstel op de agenda zet maar weigert de juridische risico’s te duiden of de raad erover te adviseren, laat de raad stuurloos achter.

De Gemeentewet schrijft toch voor dat het college de raad alle inlichtingen moet geven die hij voor zijn taak nodig heeft. Dat principe is de ruggengraat van het lokaal bestuur, onafhankelijk van wie het plan bedacht heeft.

Uiteindelijk besluit de raad het plan aan te houden tot de uitspraak van de Raad van State. Iets wat het college zelf al had moeten adviseren, in plaats van de raad laten worstelen met slechts een idee. Goede bedoelingen zijn mooi, maar zonder bestuurlijke verantwoordelijkheid vormen ze vooral plaveisel naar ellende.

Deze column verscheen op 6 oktober 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Ik open de vergadering.’ Aan de voorzitterstafel zit raadslid Mariëtte Nooijens en niet burgemeester Starmans. Die moet samen met het college toezien hoe de gemeenteraad van Etten-Leur een verwoede poging doet verantwoordelijkheid voor democratie naar zich toe trekken. En merkt dat – hoe zeg je dat? – tussen die droom en daad ook hier wetten en praktische bezwaren in de weg staan.

Dat burgemeester Marina Starmans de vergadering niet voorzit heeft een eenvoudige oorzaak: ze mag het niet. Het vergadermodel van Etten-Leur organiseert op de raadsavond eigenlijk twee vergaderingen op één avond. De eerste, om half acht, is een commissievergadering waar ook burgerleden aan meedoen. Verwarrend genoeg heet deze vergadering ‘De raad debatteert’, maar formeel is het géén raadsvergadering. Die zou volgens de agenda om negen uur moeten beginnen. ‘De raad besluit’ heet dat hier.

Een van de agendapunten gaat over de gemeenschappelijke regeling Belastingsamenwerking West-Brabant. Deze BWB heeft voorgesteld de regeling op een paar punten aan te passen. ‘De raad ontving op 10 juni een raadsbrief met bijlage,’ zegt voorzitter Nooijens. ‘De gemeenteraad kon binnen acht weken reageren.’

Die deadline – 8 augustus – is dus verstreken. Toch heeft Hans Wiersma (Groenlinks-PvdA) een voorstel voor een zienswijze. ‘We realiseren ons dat de termijn is overschreden,’ zegt Wieringa vol berouw. ‘Het zomerreces en andere onderwerpen hebben dit agendapunt naar achteren doen schuiven,’ legt hij uit.

Dat snap ik. Het zomerreces ging voor de regio zuid in op 8 juli. Dat had de raad drie weken gegeven om het te lezen, vragen over te stellen, standpunten formuleren, een amendement te formuleren, debat te voeren, én een besluit te nemen. Laat staan een overleg met de ándere raden van deze samenwerking te organiseren. Dus dan maar zo. ’Bij een volgende wijzing kunnen ze er rekening mee houden,’ denkt Wiersma.

Wiersma’s opmerkingen zijn alleszins redelijk. Het woord ‘tijdig’ moet worden vervangen door een concrete termijn van dertig dagen; een geschrapte passage over zienswijzen bij verhoging van de bijdrage moet maar opnieuw opgenomen. En er zijn wat taalfouten. ‘Naast inhoudelijke worden er ook taalkundige en redactionele wijzingen doorgevoerd,’ licht Wiersma toe, ‘zoals het dubbele spaties.’

Je kunt je voorstellen dat Wiersma niet het gevoel heeft door de BWB serieus te worden genomen. Waren tijd en taalfouten maar de enige aanleiding. ‘We vragen ons af waarom we nu al een paar keer een zienswijze moeten indienen omdat er wordt afgeweken van de Nota Verbonden partijen,’ vertelt Wiersma. Met die nota heeft de raad juist kaders gesteld voor samenwerkingen, en blijkbaar houdt men zich er niet aan.

Wiersma’s voorstel kan op brede steun van de andere fracties rekenen. ‘Het is een gedegen stuk,’ vindt ook wethouder Ger de Weert. ‘Ik zal deze aanvullingen meenemen in de eerstkomende algemeen-bestuursvergadering,’ zegt De Weert. Helaas interrumpeert niemand hem wanneer dat dan is, of wanneer deze redelijke wijzingen worden doorgevoerd.

Met zoveel overeenstemming is de vergadering snel afgelopen; het is nauwelijks half negen als voorzitter Nooijens de commissievergadering sluit. Hoewel de raadsvergadering pas om negen uur is aangekondigd, besluit men gewoon door te gaan met de raadsvergadering. Met inmiddels burgemeester Starmans als voorzitter wordt Wiersma’s voorstel bij hamerslag aangenomen — en al voor de oorspronkelijke starttijd van negen uur is de raadsvergadering klaar.

Dat is niet helemaal hoe het hoort. Niet dat er drommen mensen op de stoep stonden om het besluit bij te wonen, of om in te spreken op de twee moties vreemd. Maar de raad die eerder nog vermanende woorden sprak over bestuurlijke degelijkheid, moet toch zich zelf ook aan de bestuurlijke normen houden. Je mag best spaties corrigeren in een verordening, maar hou wel spelregels die de democratie nu eenmaal heeft.

Deze column verscheen op 29 september 2025 bij Binnenlands Bestuur.

Een paar woorden wil hij eraan wijden. Burgemeester Huub Hieltjes heeft zojuist van de gemeenteraad gehoord dat ze hem graag voordragen voor herbenoeming. ‘Debat en verschil van inzicht horen bij een levende democratie,’ citeert hij de troonrede. Met de verkiezingen in aantocht hoopt hij dat raadsleden ‘constructief van mening kunnen verschillen’. Die aansporing blijkt in Duiven hard nodig – maar niet om de reden die u denkt.

De griffier deelt – uitstekende – petitfours uit, de burgemeester opent de vergadering met de vaste blokjes raadsvragen, de toezeggingenlijst en mededelingen. ‘De wethouder heeft toegezegd voor 1 juli 2025 de raad te informeren over precariorecht,’ vraagt Marco Holtus (VVD). Wethouder Marieke Overduin dankt voor de reminder. Het komt in de begroting, zegt ze. De toezeggingenlijst is ook erg lang, vindt Holtus. Het college zal die opschonen, zegt de burgemeester. Wethouder Geert-Jan Schrijner kan al een mededeling doen waardoor er twee toezeggingen af kunnen. ‘Drie,’ zegt Schrijner. ‘Over 22TZ223 heeft u een e-mail gehad. Dat gaat over de opslagruimte van de carnavalsvereniging.’

‘Dan de heer Benter,’ zegt Hieltjes. Benter – zijn voornaam is op de websites van gemeente of partij niet te vinden – is geen raadslid, maar burgercommissielid van D66. Blijkbaar kunnen deze  fractieassistenten tijdens raadsvergaderingen hier vragen stellen. ‘Wat zijn de passende en technische mogelijkheden om een datalek te voorkomen?’ vraagt Benter. ‘Het was een betreurenswaardige fout,’ zegt Hieltjes, maar technisch blijft het lastig. ‘Zijn de mensen inmiddels geïnformeerd?’ vraagt Karin Bouwmeister (DOED). De burgemeester legt de gevolgde procedure uit. Elf mensen kregen een brief.

‘Hoe kijkt het college aan tegen een jaarlijkse toets op seniorvriendelijkheid?’ vraagt Eva van der Mast (GroenLinks), naar aanleiding van een oproep van de landelijke ouderenbond. ‘Dank voor de aandacht hiervoor,’ zegt Overduin, en somt op wat de gemeente al doet. ‘Welke inspanningen worden geleverd voor suïcidepreventie?’ vraagt D66-fractieassistent Ruiter. Er is een gatekeeper-training, legt Overduin in een lang en technisch antwoord uit.

Vooral de vragenstellers luisteren naar de beantwoording. Of de kostenstijging in het stationsgebied nog te verhalen valt, wil fractieassistent Peter Meijer (Pro Duiven) weten. Waarom er gekozen is voor kabelmatten in plaats van tegelgoten, vraagt Henk Albers (CDA). Of de gemeente meedoet aan de campagne tegen geweld tegen vrouwen, zegt fractieassistent Mathieu Maanders (BurgerBelangen).

Na drie kwartier is men toe aan de mededelingen. Albers wijst op een passage in de miljoenennota over werkvoorziening. En op de belangstelling voor de kinderraad. Wouter Smit (Pro Duiven) heeft een uitnodiging. Wethouder Schrijner vertelt iets over damwandproeven. Het lijkt inmiddels alsof men om beurten iets uit de nieuwsbrief voorleest. ‘Kan de wethouder ook een mededeling doen over de oliebollenkraam?’ vraagt Holtus om half tien. Dat blijkt te kunnen. Jasper Walraven (BurgerBelangen) wil stuk A053C agenderen voor een volgende vergadering.

Na vijf kwartier beleidsweetjes gaan de drie agendapunten af met een hamerslag. Een motie van DOED, CDA, D66 en GroenLinks over een reizende tentoonstelling over femicide hoeft na een toezegging van de wethouder niet in stemming te worden gebracht. Een motie van Erik van den IJssel (VVD) stelt dat de gemeente vrouwen moet vragen naar onveilige plekken. De jaarlijkse enquête veiligheidsonderzoek vraagt dat al, legt Hieltjes uit. Misschien beter om het aan álle inwoners te vragen, vinden enkele fracties. Na een veel te lange schorsing van twintig minuten wordt de motie aangepast zodat het dictum precies beschrijft wat er al gebeurt. Waarmee ze net zo overbodig is geworden als de rest van deze vergadering. De raad stemt unaniem voor.

Voor Hieltjes’ herbenoeming is er nog een drankje. ‘Helaas lijken mensen in Nederland steeds vaker tegenover elkaar te staan,’ zei hij aan het begin. Na deze vergadering denk ik: deden ze dat maar eens. Dan deden ze tenminste iets waarvoor ze gekozen zijn.

Deze column verscheen op 22 september 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Wat heeft het college precies anders gedaan op de momenten dat het beter ging?’ Het is inmiddels al ruim in een tweede termijn wanneer Nathalie Rozendaal (Hart voor Horst aan de Maas) deze behoorlijk reflectieve vraag stelt. De raad van Horst aan de Maas bespreekt naast de gebruikelijke agenda ook een best kritisch rekenkamerrapport over de bestuurlijke samenwerking in de Limburgse gemeente. 

Vooral de kaderstellende rol van de raad komt niet uit de verf, al zijn er ook voorbeelden waar het wél lukte. ‘Wat doen wij als raadsleden anders als het beter gaat?’ mijmert Rozendaal. Zoals dat gaat met reflectieve vragen blijft een direct antwoord uit. Maar gek genoeg kreeg ze het al een agendapunt eerder.

Kort ervoor spreekt de raad over het werkbedrijf. Die gemeenschappelijke regeling wordt opgeheven; er moet dus in Horst aan de Maas een nieuwe organisatie komen die mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een dagbesteding biedt. Over de contouren van die nieuwe organisatie zijn de fracties het wel eens. ‘De opzet sluit aan bij onze beleidslijnen,’ vindt Sjaak Jenniskens (Vur iedereen). ‘Over het overgrote deel wat in de contourennota staat zijn we het helemaal eens,’ meent raadslid Rozendaal. Het is de manier waarop die organisatie moet worden opgericht waar ze wél kritisch op is. 

‘Taken, bevoegdheden, rollen en sturing moeten nog worden ingevuld,’ zegt ze. Toch ligt er nu al een raadsbesluit voor een BV op te gaan richten. Daar zou de raad nu ook al bij uitspreken ‘geen wensen en bedenkingen’ ervoor mee te geven. Dat is Rozendaal te gortig. ‘Er zijn voorbeelden in het verleden waar de rol van de raad als opdrachtgever en eigenaar niet goed was geregeld.’ Samen met VVD, DOEN! en Perspectief dient ze een amendement in om passage over de ‘wensen en bedenkingen’ te schrappen. 

Nu komt de frase ‘wensen en bedenkingen’ niet uit de lucht vallen. De Gemeentewet verplicht een college zelfs de raad ernaar te vragen voordat het overgaat tot zoiets als een BV oprichten. Het is dus een formele stap, legt wethouder Roy Bouten uit. Het raadsvoorstel had ook kunnen aangeven dat de raad wél wensen en bedenkingen heeft. ‘Dan hadden we die vanavond genotuleerd,’ zegt Bouten. Maar dit is nu eenmaal makkelijker, vindt hij. De BV wordt toch niet voor januari opgericht. In november wil Bouten dan wel graag met de raad praten over de juridische structuur van de BV. Een toezegging dus, in plaats van dit amendement.

Na een schorsing stelt Rozendaal maar voor het hele beslispunt over de BV te schrappen. ‘Wij willen wel de regie behouden,’ vindt Ton Wismans (Perspectief). ‘We moeten extra scherp zijn op onze rol als raad,’ zegt Peter Lalieu (VVD).

Voor het amendement is niet eens een stemming nodig. De raad kiest voor formele borging, in plaats van erop vertrouwen dat afspraken nog achteraf kunnen worden gemaakt, zoals de wethouder het voorstelde. Daarmee regelt de raad precies wat in het rekenkamerrapport als verbeterpunt was opgenomen: het inrichten van het samenspel tussen raad en college én het organiseren van het opdrachtgeverschap van de raad. 

Wat de gemeentebestuurders dan anders doen als het wel goed gaat in Horst aan de Maas? Rozendaal krijgt al antwoord op haar twee reflectieve vragen voordat ze stelde: een raad die helder is over hoe hij z’n verantwoordelijkheid wenst in te richten, en een college dat een proces begint met een open vraag, in plaats van met een raadsvoorstel.

‘Misschien moeten we een casus nemen om te zien wat er gebeurde wanneer het goed ging,’ zal Rozendaal later bij de behandeling van het rekenkamerrapport nog zeggen. Nou. Ik weet er wel een.

Deze column verscheen op 15 september bij Binnenlands Bestuur.

‘We hebben vorig jaar natuurlijk al uitgebreid uitgelegd waarom we een uitbreiding van de varkenshouderij niet zien zitten,’ zegt Niels Folgers (D66). Ondanks dat werd er toen tóch een verklaring van geen bedenkingen afgegeven. De kwestie is nu de omgevingsvergunning, en in Raalte levert dit verzoek opnieuw een hele nieuwe discussie op.

Folgers ziet het nog steeds niet zitten. ‘De balans tussen mens en dier wordt ernstig verstoord,’ vindt hij. ‘Het zijn serieuze risico’s voor zoönose en andere ziekten,’ zegt ook Ralph Mulders (GroenLinks). Met een motie wil Folgers dat de gemeente intensieve veehouderij ontmoedigt, in ruil voor biologisch boeren. Door ietwat knullige omstandigheden kon hij de motie pas vanmiddag rondmailen. Hij werd zaterdag door vrienden ‘ontvoerd’ voor een bachelorfeest. ‘En zondag was ik te brak.’

‘Ik raad de heer Folgers aan met de motie bij de supermarkt te gaan staan,’ reageert Jan Schokker (Lokaal Belang). Voorlopig is er nog te veel vraag naar niet-biologisch vlees. ‘Maar vijf procent van de consument koopt biologisch,’ weet hij. ‘Om ondernemers te dwingen producten te produceren waar geen vraag naar is, lijkt me niet reëel.’ Schokker ziet juist voordelen. ‘U ziet hier een voorbeeld van zon op dak.’ Met zonnepanelen wordt het bedrijf zelfs energieneutraal, legt hij uit.

‘Plat gezegd gaat het erom of we het goed vinden dat er twee schuren bij komen,’ vindt Jeroen Neimeijer (CDA). ‘De gemeente gaat niet over de ammoniakuitstoot en fijnstof.’ Die vergunning geeft de provincie af. ‘Al is emissie voor ons wel een belangrijke afweging,’ zegt hij. Door de uitbreiding verhuizen varkens naar Raalte, en neemt het aantal elders af. ‘Deze locatie levert een flinke verbetering van stikstofdepositie op.’ Vooral in andere gemeenten. Met nieuwe luchtwassers en een gesloten bedrijfsvoering zijn de stallen een stuk milieuvriendelijker. ‘Meer varkens en toch minder uitstoot.’

Folgers’ motie zal hij niet steunen. ‘Ik heb ‘m niet voor kunnen bereiden; jammer; want er staan punten in waar we over verder moeten praten.’ Maar niet nu. ‘Ik gun de heer Folgers zijn feest,’ zegt ook Jos Westenenk (Gemeentebelangen). ‘Ik vind de motie voor de bühne.’ Het late tijdstip van indienen zal best hebben bijgedragen aan dat oordeel. Folgers gaf zijn collega’s weinig tijd om de inhoud tot zich te nemen. En ja: dan richten mensen zich op de vorm. ‘Ik denk dat we van mening verschillen of we bij dit agendapunt daarover het debat moeten voeren,’ meent Michel Brinkhuis (BurgerBelangen). Misschien hoort dit bij de gebiedsgerichte aanpak, denkt Dennis Melenhorst (VVD).

Veel vragen heeft wethouder Roelof Bisschop niet te beantwoorden. Slechts een paar praktische toelichtingen over geluidoverlast nemen de meest urgente bezwaren snel weg. De belangrijkste vraag herhaalt hij nog: ‘Waar kan landbouw gedijen ten opzichte van natuur?’ Al lijkt ook hij niet op een antwoord te rekenen.

Folgers besluit zijn motie maar aan te houden. In de tweede termijn is er nauwelijks nog een woord nodig. Het voorstel voor de staluitbreiding wordt aangenomen, nu de praktische bezwaren zijn verdwenen. Maar het fundamentele gesprek blijft uit. Moet een gemeente de productie – en indirect de consumptie – van biologisch vlees stimuleren? Is stikstofverplaatsing tussen gemeenten een lokale verantwoordelijkheid? En mag een raad breder kijken dan alleen naar de fysieke ruimte, of is ook een moreel debat op zijn plaats?

Drie legitieme en heel politieke vragen, die het verdienen om besproken te worden. Maar met een te late motie, een vergadering die door vorm en volgorde van behandeling weinig ruimte liet voor verdieping, én een actueel voorstel dat geen omwegen duldde, kwam het er niet meer van. Hopelijk de volgende keer. Tenzij een ander feestje of een nieuwe kater dat in de weg zit, natuurlijk.

Deze column verscheen op 8 september 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Ik twijfel bij dit punt,’ zegt Arie van der Wilt (PvdA). Hij is niet de enige met reserves. Niet zo raar. Twijfel bij de afwegingen men moet maken is juist core business van een gemeenteraad. Helaas denkt de wethouder waar de raad van Raalte mee te dealen heeft daar anders over.

‘In de commissie kwamen twee thema’s terug,’ legt Van der Wilt uit. De vraag is of de bestemming van recreatiepark Old Heino moet worden gewijzigd naar ‘wonen’. Permanente bewoning is nu niet toegestaan, al wonen er al mensen het hele jaar door.

Maar als het terrein een woonbestemming krijgt, moet de gemeente het inrichten en onderhouden als openbare ruimte. ‘De openbare ruimte moet van gelijkwaardige kwaliteit zijn,’ zegt Ralph Mulders (GroenLinks). Volgens Van der Wilt mogen de kosten daarvoor niet volledig bij de gemeente terechtkomen. ‘De huizen stijgen gemiddeld 138 duizend euro in waarde,’ heeft hij onderzocht.

‘Het tweede is sociale huurwoningen,’ zegt Van der Wilt. In de gemeente moet een kwart van nieuwe woningen sociale huur zijn, maar dat is met een voormalig vakantiepark onmogelijk. In het voorstel staat dat er later afspraken worden gemaakt of die woningen niet op een andere manier te realiseren zijn. ‘Dit is een slimme wethouder die ruimte creëert,’ denkt Jan Schokker (Lokaal Belang). ‘Nou heb ik niks tegen slimme wethouders,’ grapt-ie, ‘maar de norm moet wel gehaald worden.’ Dat vindt Bert Terlouw (BurgerBelangen) ook. ‘Wij zouden graag ieder halfjaar worden bijgepraat.’

‘We zóuden dit als hamerstuk doen, maar zoals u weet ben ik altijd bereid uw vragen te beantwoorden,’ zegt wethouder Alexander Kreule. Zijn monotone uitspraak verraadt weinig enthousiasme. ‘Ook als we dat vorige week al gedaan hebben.’

‘Die wens over de kosten was er vorige week ook al,’ memoreert Kreule. ‘Lantaarnpalen, riolering, stoepranden; alle kosten worden gedragen door de huiseigenaren,’ bevestigtde wethouder. ‘Uw technische vragen daarover hadden vorige week beter gepast,’ moppert hij. En uiteindelijk wordt de wijk hetzelfde als de andere. ‘Nu zegt u eigenlijk: leuk dat u als college er al lang mee bezig bent, maar wij geven u nu hoog over de kaders mee — en als het aan dit pakketje voldoet, mag u ermee terugkomen.’

De raad elk halfjaar bijpraten ziet de wethouder niet zitten. ‘Wij weten ook niet of er iets relevants is. Dus laten we afspreken dat we, vóór we grote stappen zetten, eerst met uw raad in gesprek gaan.’

‘Voorzitter?’ interrumpeert Terlouw. ‘Het gaat mij niet om relevantie, het gaat erom dat het geborgd wordt.’ Net als zijn mederaadsleden zoekt hij zekerheid. ‘Als er niks is, zeg je dat gewoon.’

‘Nou, ik laat het aan de raad,’ zegt Kreule zonder op te kijken. ‘Als die het willen plannen, kunnen ze dat.’ Kreules zelfbenoemde bereidwilligheid lijkt inmiddels ver weg.

En de sociale woningen? ‘We hebben nu eenmaal geen beleid voor transitie,’ zegt Kreule. De beleidsruimte moet het mogelijk maken op een andere manier sociale woningbouw te realiseren. ‘Ik wil toch een toezegging,’ zegt Schokker. ‘Het is een principieel punt waar we nu geen afspraken over maken,’ vindt Van der Wilt.

Wachten tot hij het woord krijgt doet Kreule inmiddels niet meer. ‘U kunt van mij de toezegging krijgen dat we het maximale proberen,’ zegt hij kortaf. ‘Ik ga u geen rekenkundige beloftes doen.’

‘Ik kijk vol verwachting uit naar de halfjaarlijkse rapportage,’ zegt Schokker. De rest lacht. Kreule lacht ook — al lijkt het meer omdat het voorbij is. Het raadsvoorstel wordt later die avond unaniem aangenomen. ‘Hoewel de toezegging minder duidelijk is dan we hadden gewild,’ zegt Van der Wilt nog. Maar de wethouder heeft z’n ruimte. Al is dat meer ondanks dan dankzij zijn optreden.

Deze column verscheen op 21 juni 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Welkom voor de mensen die de moeite hebben genomen hier naar toe te komen,’ zegt burgemeester Ilona Jense. En inderdaad, het is flink vol op de kleine publieke tribune van Hulst. Een warm welkom is wel fijn, want als het deze inwoners om de inhoud te doen was, hadden ze beter iets anders kunnen gaan doen.

‘Voorzittter?’ vraagt Pieter de Bruijn (D66) bij aanvang van de vergadering. ‘Ik zie dat ik van partij gewisseld ben,’ roept hij uit. Op zijn naambordje staat Forum voor Democratie in plaats van D66. ‘Meneer De Bruin heeft een verkeerd bordje,’ constateert ook burgemeester Jense verrast. ‘Hoe dan?!’ roept ze, lichtjes geamuseerd. ‘Iemand moet dat hebben uitgeprint,’ deduceert ze, al zullen we er deze vergadering niet achter komen door wie. ‘Wat een chaos!’ roept Jense vrolijk.

Snel wisselt een bode het foutieve bordje om, en kan de burgemeester door met het vaststellen van de agenda. ‘U komt vast voor de motie over de school in Nieuw Namen’, constateert ze. Het geknik op de publieke tribune bevestigd dat. ‘Zullen we die dan eerder behandelen?’ Het voorstel schuift naar voren in de agenda.

‘Er is een motie ingediend over de kinderopvang bij de St. Jozefschool in Nieuw Namen,’ zegt de burgemeester. ‘Door ongeveer iedereen,’ zegt Jense al bladerend. ‘Moeten we het hier dan nog over hebben?’ De raadsleden kijken wat verbaasd. ‘Dan gaan we er een klap op geven.’ Jense slaat met haar voorzittershamer. Ook op de publieke tribune is verwarring merkbaar. ‘Gefeliciteerd,’ zegt Jense, ‘jullie mogen hier blijven maar je kan ook terug naar Nieuw Namen.’ Ze pakt een pen en begint met schrijven.

Beduusd pakken de inwoners hun spullen en staan op. Andere bezoekers kijken schichtig heen-en-weer, ambtenaren bladeren op hun iPads. Raadsleden halen hun schouders op en fluisteren hoofdschuddend naar elkaar. ‘Voorzitter, het is niet helemaal duidelijk’ zegt Tom Willaert (Fractie Willaert), ‘ik denk dat…’. Afmaken kan-ie die zin niet. ‘Ik denk dat ik aan het woord ben,’ valt Jense streng in de rede. ‘Want ik heb u het woord niet gegeven,’ zegt ze terwijl ze van Willaert wegkijkt.

‘Ik merk dat het niet helemaal duidelijk is,’ denkt toch ook burgemeester Jense. De bewoners staan beholpen vóór de publieke tribune. ‘Weten jullie wat er besloten is?’ vraagt ze hen, met een geruststellend knikje, alsof hen net iets geleerd is. ‘U kent de tekst van de motie.’ De bewoners knikken beleefd ‘ja burgemeester’, maar ik vraag me af of ze de bestuurlijke implicaties van een motie – een slechts niet-juridische oproep van de raad – goed in de smiezen hebben. En voor de andere aanwezigen is het helemaal gissen welke afweging er precies is gemaakt. Laat staan wat de consequenties zijn.

‘Aangezien iedereen hier aanwezig zijn handtekening er onder heeft gezet, is gewoon bij hamerslag aangenomen.’ Het klinkt alsof ze het wel vaker moet uitleggen, maar het ook weer niet erg vindt dat nog eens te doen. ‘We kunnen er een kwartier over praten maar dat maakt de situatie niet anders.’ Het lijkt er niet op alsof ze verwacht dat iemand daar nog tegenin gaat. In ieder geval niet zonder eerst z’n vinger op te steken.

Terwijl de bewoners afdruipen, neemt het geroezemoes toe. Alleen Willaert doet nog een poging een applaus te beginnen. ‘Nee, nee,’ zegt Jense, ‘dat doen we hier niet.’ Ze schudt nog net niet haar vinger. ’Netjes gedragen.’ Minder rommelig wordt het er niet door. Maar als zelfs raadsleden zich hardop afvragen wat er eigenlijk besloten is, wordt duidelijk dat helderheid iets anders is dan tempo. En dat een geruststellende toon nog geen begrip garandeert. Zeker niet als je alleen maar mag luisteren.