Spiegelbeeld vertel eens even

‘Wat heeft het college precies anders gedaan op de momenten dat het beter ging?’ Het is inmiddels al ruim in een tweede termijn wanneer Nathalie Rozendaal (Hart voor Horst aan de Maas) deze behoorlijk reflectieve vraag stelt. De raad van Horst aan de Maas bespreekt naast de gebruikelijke agenda ook een best kritisch rekenkamerrapport over de bestuurlijke samenwerking in de Limburgse gemeente. 

Vooral de kaderstellende rol van de raad komt niet uit de verf, al zijn er ook voorbeelden waar het wél lukte. ‘Wat doen wij als raadsleden anders als het beter gaat?’ mijmert Rozendaal. Zoals dat gaat met reflectieve vragen blijft een direct antwoord uit. Maar gek genoeg kreeg ze het al een agendapunt eerder.

Kort ervoor spreekt de raad over het werkbedrijf. Die gemeenschappelijke regeling wordt opgeheven; er moet dus in Horst aan de Maas een nieuwe organisatie komen die mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een dagbesteding biedt. Over de contouren van die nieuwe organisatie zijn de fracties het wel eens. ‘De opzet sluit aan bij onze beleidslijnen,’ vindt Sjaak Jenniskens (Vur iedereen). ‘Over het overgrote deel wat in de contourennota staat zijn we het helemaal eens,’ meent raadslid Rozendaal. Het is de manier waarop die organisatie moet worden opgericht waar ze wél kritisch op is. 

‘Taken, bevoegdheden, rollen en sturing moeten nog worden ingevuld,’ zegt ze. Toch ligt er nu al een raadsbesluit voor een BV op te gaan richten. Daar zou de raad nu ook al bij uitspreken ‘geen wensen en bedenkingen’ ervoor mee te geven. Dat is Rozendaal te gortig. ‘Er zijn voorbeelden in het verleden waar de rol van de raad als opdrachtgever en eigenaar niet goed was geregeld.’ Samen met VVD, DOEN! en Perspectief dient ze een amendement in om passage over de ‘wensen en bedenkingen’ te schrappen. 

Nu komt de frase ‘wensen en bedenkingen’ niet uit de lucht vallen. De Gemeentewet verplicht een college zelfs de raad ernaar te vragen voordat het overgaat tot zoiets als een BV oprichten. Het is dus een formele stap, legt wethouder Roy Bouten uit. Het raadsvoorstel had ook kunnen aangeven dat de raad wél wensen en bedenkingen heeft. ‘Dan hadden we die vanavond genotuleerd,’ zegt Bouten. Maar dit is nu eenmaal makkelijker, vindt hij. De BV wordt toch niet voor januari opgericht. In november wil Bouten dan wel graag met de raad praten over de juridische structuur van de BV. Een toezegging dus, in plaats van dit amendement.

Na een schorsing stelt Rozendaal maar voor het hele beslispunt over de BV te schrappen. ‘Wij willen wel de regie behouden,’ vindt Ton Wismans (Perspectief). ‘We moeten extra scherp zijn op onze rol als raad,’ zegt Peter Lalieu (VVD).

Voor het amendement is niet eens een stemming nodig. De raad kiest voor formele borging, in plaats van erop vertrouwen dat afspraken nog achteraf kunnen worden gemaakt, zoals de wethouder het voorstelde. Daarmee regelt de raad precies wat in het rekenkamerrapport als verbeterpunt was opgenomen: het inrichten van het samenspel tussen raad en college én het organiseren van het opdrachtgeverschap van de raad. 

Wat de gemeentebestuurders dan anders doen als het wel goed gaat in Horst aan de Maas? Rozendaal krijgt al antwoord op haar twee reflectieve vragen voordat ze stelde: een raad die helder is over hoe hij z’n verantwoordelijkheid wenst in te richten, en een college dat een proces begint met een open vraag, in plaats van met een raadsvoorstel.

‘Misschien moeten we een casus nemen om te zien wat er gebeurde wanneer het goed ging,’ zal Rozendaal later bij de behandeling van het rekenkamerrapport nog zeggen. Nou. Ik weet er wel een.

Deze column verscheen op 15 september bij Binnenlands Bestuur.

‘We hebben vorig jaar natuurlijk al uitgebreid uitgelegd waarom we een uitbreiding van de varkenshouderij niet zien zitten,’ zegt Niels Folgers (D66). Ondanks dat werd er toen tóch een verklaring van geen bedenkingen afgegeven. De kwestie is nu de omgevingsvergunning, en in Raalte levert dit verzoek opnieuw een hele nieuwe discussie op.

Folgers ziet het nog steeds niet zitten. ‘De balans tussen mens en dier wordt ernstig verstoord,’ vindt hij. ‘Het zijn serieuze risico’s voor zoönose en andere ziekten,’ zegt ook Ralph Mulders (GroenLinks). Met een motie wil Folgers dat de gemeente intensieve veehouderij ontmoedigt, in ruil voor biologisch boeren. Door ietwat knullige omstandigheden kon hij de motie pas vanmiddag rondmailen. Hij werd zaterdag door vrienden ‘ontvoerd’ voor een bachelorfeest. ‘En zondag was ik te brak.’

‘Ik raad de heer Folgers aan met de motie bij de supermarkt te gaan staan,’ reageert Jan Schokker (Lokaal Belang). Voorlopig is er nog te veel vraag naar niet-biologisch vlees. ‘Maar vijf procent van de consument koopt biologisch,’ weet hij. ‘Om ondernemers te dwingen producten te produceren waar geen vraag naar is, lijkt me niet reëel.’ Schokker ziet juist voordelen. ‘U ziet hier een voorbeeld van zon op dak.’ Met zonnepanelen wordt het bedrijf zelfs energieneutraal, legt hij uit.

‘Plat gezegd gaat het erom of we het goed vinden dat er twee schuren bij komen,’ vindt Jeroen Neimeijer (CDA). ‘De gemeente gaat niet over de ammoniakuitstoot en fijnstof.’ Die vergunning geeft de provincie af. ‘Al is emissie voor ons wel een belangrijke afweging,’ zegt hij. Door de uitbreiding verhuizen varkens naar Raalte, en neemt het aantal elders af. ‘Deze locatie levert een flinke verbetering van stikstofdepositie op.’ Vooral in andere gemeenten. Met nieuwe luchtwassers en een gesloten bedrijfsvoering zijn de stallen een stuk milieuvriendelijker. ‘Meer varkens en toch minder uitstoot.’

Folgers’ motie zal hij niet steunen. ‘Ik heb ‘m niet voor kunnen bereiden; jammer; want er staan punten in waar we over verder moeten praten.’ Maar niet nu. ‘Ik gun de heer Folgers zijn feest,’ zegt ook Jos Westenenk (Gemeentebelangen). ‘Ik vind de motie voor de bühne.’ Het late tijdstip van indienen zal best hebben bijgedragen aan dat oordeel. Folgers gaf zijn collega’s weinig tijd om de inhoud tot zich te nemen. En ja: dan richten mensen zich op de vorm. ‘Ik denk dat we van mening verschillen of we bij dit agendapunt daarover het debat moeten voeren,’ meent Michel Brinkhuis (BurgerBelangen). Misschien hoort dit bij de gebiedsgerichte aanpak, denkt Dennis Melenhorst (VVD).

Veel vragen heeft wethouder Roelof Bisschop niet te beantwoorden. Slechts een paar praktische toelichtingen over geluidoverlast nemen de meest urgente bezwaren snel weg. De belangrijkste vraag herhaalt hij nog: ‘Waar kan landbouw gedijen ten opzichte van natuur?’ Al lijkt ook hij niet op een antwoord te rekenen.

Folgers besluit zijn motie maar aan te houden. In de tweede termijn is er nauwelijks nog een woord nodig. Het voorstel voor de staluitbreiding wordt aangenomen, nu de praktische bezwaren zijn verdwenen. Maar het fundamentele gesprek blijft uit. Moet een gemeente de productie – en indirect de consumptie – van biologisch vlees stimuleren? Is stikstofverplaatsing tussen gemeenten een lokale verantwoordelijkheid? En mag een raad breder kijken dan alleen naar de fysieke ruimte, of is ook een moreel debat op zijn plaats?

Drie legitieme en heel politieke vragen, die het verdienen om besproken te worden. Maar met een te late motie, een vergadering die door vorm en volgorde van behandeling weinig ruimte liet voor verdieping, én een actueel voorstel dat geen omwegen duldde, kwam het er niet meer van. Hopelijk de volgende keer. Tenzij een ander feestje of een nieuwe kater dat in de weg zit, natuurlijk.

Deze column verscheen op 8 september 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Ik twijfel bij dit punt,’ zegt Arie van der Wilt (PvdA). Hij is niet de enige met reserves. Niet zo raar. Twijfel bij de afwegingen men moet maken is juist core business van een gemeenteraad. Helaas denkt de wethouder waar de raad van Raalte mee te dealen heeft daar anders over.

‘In de commissie kwamen twee thema’s terug,’ legt Van der Wilt uit. De vraag is of de bestemming van recreatiepark Old Heino moet worden gewijzigd naar ‘wonen’. Permanente bewoning is nu niet toegestaan, al wonen er al mensen het hele jaar door.

Maar als het terrein een woonbestemming krijgt, moet de gemeente het inrichten en onderhouden als openbare ruimte. ‘De openbare ruimte moet van gelijkwaardige kwaliteit zijn,’ zegt Ralph Mulders (GroenLinks). Volgens Van der Wilt mogen de kosten daarvoor niet volledig bij de gemeente terechtkomen. ‘De huizen stijgen gemiddeld 138 duizend euro in waarde,’ heeft hij onderzocht.

‘Het tweede is sociale huurwoningen,’ zegt Van der Wilt. In de gemeente moet een kwart van nieuwe woningen sociale huur zijn, maar dat is met een voormalig vakantiepark onmogelijk. In het voorstel staat dat er later afspraken worden gemaakt of die woningen niet op een andere manier te realiseren zijn. ‘Dit is een slimme wethouder die ruimte creëert,’ denkt Jan Schokker (Lokaal Belang). ‘Nou heb ik niks tegen slimme wethouders,’ grapt-ie, ‘maar de norm moet wel gehaald worden.’ Dat vindt Bert Terlouw (BurgerBelangen) ook. ‘Wij zouden graag ieder halfjaar worden bijgepraat.’

‘We zóuden dit als hamerstuk doen, maar zoals u weet ben ik altijd bereid uw vragen te beantwoorden,’ zegt wethouder Alexander Kreule. Zijn monotone uitspraak verraadt weinig enthousiasme. ‘Ook als we dat vorige week al gedaan hebben.’

‘Die wens over de kosten was er vorige week ook al,’ memoreert Kreule. ‘Lantaarnpalen, riolering, stoepranden; alle kosten worden gedragen door de huiseigenaren,’ bevestigtde wethouder. ‘Uw technische vragen daarover hadden vorige week beter gepast,’ moppert hij. En uiteindelijk wordt de wijk hetzelfde als de andere. ‘Nu zegt u eigenlijk: leuk dat u als college er al lang mee bezig bent, maar wij geven u nu hoog over de kaders mee — en als het aan dit pakketje voldoet, mag u ermee terugkomen.’

De raad elk halfjaar bijpraten ziet de wethouder niet zitten. ‘Wij weten ook niet of er iets relevants is. Dus laten we afspreken dat we, vóór we grote stappen zetten, eerst met uw raad in gesprek gaan.’

‘Voorzitter?’ interrumpeert Terlouw. ‘Het gaat mij niet om relevantie, het gaat erom dat het geborgd wordt.’ Net als zijn mederaadsleden zoekt hij zekerheid. ‘Als er niks is, zeg je dat gewoon.’

‘Nou, ik laat het aan de raad,’ zegt Kreule zonder op te kijken. ‘Als die het willen plannen, kunnen ze dat.’ Kreules zelfbenoemde bereidwilligheid lijkt inmiddels ver weg.

En de sociale woningen? ‘We hebben nu eenmaal geen beleid voor transitie,’ zegt Kreule. De beleidsruimte moet het mogelijk maken op een andere manier sociale woningbouw te realiseren. ‘Ik wil toch een toezegging,’ zegt Schokker. ‘Het is een principieel punt waar we nu geen afspraken over maken,’ vindt Van der Wilt.

Wachten tot hij het woord krijgt doet Kreule inmiddels niet meer. ‘U kunt van mij de toezegging krijgen dat we het maximale proberen,’ zegt hij kortaf. ‘Ik ga u geen rekenkundige beloftes doen.’

‘Ik kijk vol verwachting uit naar de halfjaarlijkse rapportage,’ zegt Schokker. De rest lacht. Kreule lacht ook — al lijkt het meer omdat het voorbij is. Het raadsvoorstel wordt later die avond unaniem aangenomen. ‘Hoewel de toezegging minder duidelijk is dan we hadden gewild,’ zegt Van der Wilt nog. Maar de wethouder heeft z’n ruimte. Al is dat meer ondanks dan dankzij zijn optreden.

Deze column verscheen op 21 juni 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Welkom voor de mensen die de moeite hebben genomen hier naar toe te komen,’ zegt burgemeester Ilona Jense. En inderdaad, het is flink vol op de kleine publieke tribune van Hulst. Een warm welkom is wel fijn, want als het deze inwoners om de inhoud te doen was, hadden ze beter iets anders kunnen gaan doen.

‘Voorzittter?’ vraagt Pieter de Bruijn (D66) bij aanvang van de vergadering. ‘Ik zie dat ik van partij gewisseld ben,’ roept hij uit. Op zijn naambordje staat Forum voor Democratie in plaats van D66. ‘Meneer De Bruin heeft een verkeerd bordje,’ constateert ook burgemeester Jense verrast. ‘Hoe dan?!’ roept ze, lichtjes geamuseerd. ‘Iemand moet dat hebben uitgeprint,’ deduceert ze, al zullen we er deze vergadering niet achter komen door wie. ‘Wat een chaos!’ roept Jense vrolijk.

Snel wisselt een bode het foutieve bordje om, en kan de burgemeester door met het vaststellen van de agenda. ‘U komt vast voor de motie over de school in Nieuw Namen’, constateert ze. Het geknik op de publieke tribune bevestigd dat. ‘Zullen we die dan eerder behandelen?’ Het voorstel schuift naar voren in de agenda.

‘Er is een motie ingediend over de kinderopvang bij de St. Jozefschool in Nieuw Namen,’ zegt de burgemeester. ‘Door ongeveer iedereen,’ zegt Jense al bladerend. ‘Moeten we het hier dan nog over hebben?’ De raadsleden kijken wat verbaasd. ‘Dan gaan we er een klap op geven.’ Jense slaat met haar voorzittershamer. Ook op de publieke tribune is verwarring merkbaar. ‘Gefeliciteerd,’ zegt Jense, ‘jullie mogen hier blijven maar je kan ook terug naar Nieuw Namen.’ Ze pakt een pen en begint met schrijven.

Beduusd pakken de inwoners hun spullen en staan op. Andere bezoekers kijken schichtig heen-en-weer, ambtenaren bladeren op hun iPads. Raadsleden halen hun schouders op en fluisteren hoofdschuddend naar elkaar. ‘Voorzitter, het is niet helemaal duidelijk’ zegt Tom Willaert (Fractie Willaert), ‘ik denk dat…’. Afmaken kan-ie die zin niet. ‘Ik denk dat ik aan het woord ben,’ valt Jense streng in de rede. ‘Want ik heb u het woord niet gegeven,’ zegt ze terwijl ze van Willaert wegkijkt.

‘Ik merk dat het niet helemaal duidelijk is,’ denkt toch ook burgemeester Jense. De bewoners staan beholpen vóór de publieke tribune. ‘Weten jullie wat er besloten is?’ vraagt ze hen, met een geruststellend knikje, alsof hen net iets geleerd is. ‘U kent de tekst van de motie.’ De bewoners knikken beleefd ‘ja burgemeester’, maar ik vraag me af of ze de bestuurlijke implicaties van een motie – een slechts niet-juridische oproep van de raad – goed in de smiezen hebben. En voor de andere aanwezigen is het helemaal gissen welke afweging er precies is gemaakt. Laat staan wat de consequenties zijn.

‘Aangezien iedereen hier aanwezig zijn handtekening er onder heeft gezet, is gewoon bij hamerslag aangenomen.’ Het klinkt alsof ze het wel vaker moet uitleggen, maar het ook weer niet erg vindt dat nog eens te doen. ‘We kunnen er een kwartier over praten maar dat maakt de situatie niet anders.’ Het lijkt er niet op alsof ze verwacht dat iemand daar nog tegenin gaat. In ieder geval niet zonder eerst z’n vinger op te steken.

Terwijl de bewoners afdruipen, neemt het geroezemoes toe. Alleen Willaert doet nog een poging een applaus te beginnen. ‘Nee, nee,’ zegt Jense, ‘dat doen we hier niet.’ Ze schudt nog net niet haar vinger. ’Netjes gedragen.’ Minder rommelig wordt het er niet door. Maar als zelfs raadsleden zich hardop afvragen wat er eigenlijk besloten is, wordt duidelijk dat helderheid iets anders is dan tempo. En dat een geruststellende toon nog geen begrip garandeert. Zeker niet als je alleen maar mag luisteren.

‘De rekeningcommissie kan constateren dat de gemeente een goede financiële uitgangspositie heeft,’ zegt Coen van Horen, voorzitter van de rekeningencommissie. Namens de raad van Deurne heeft deze de jaarrekening met de accountant doorgespit. De gemeente schrijft behoorlijk wat zwarte cijfers.

Toch is er een verbeterpuntje. ‘Zoals elk jaar vragen we aandacht voor riolering,’ zegt hij. Het geld in die pot is alweer hoger dan het onderhoudsplan nodig heeft. Datzelfde gold vorig jaar voor wegenonderhoud, maar daarvoor is de gemeente het geld wél gelukt uit te geven. ‘We adviseren die reserve af te bouwen door uitgestelde investeringen in te halen,’ zegt Van Horen.

De gemeente heeft dit jaar zeven miljoen euro over. Het geld gaat naar de algemene reserve. De commissie adviseert de raad op zoek te gaan naar ‘bijsturingsmogelijkheden,’ zegt Van Horen. De jaarrekening zelf krijgt een positief oordeel van de commissie. ‘We adviseren in te stemmen.’

‘Deurne schrijft weer zwarte cijfers,’ jubelt Mark van den Heuvel (VVD). ‘We stonden er goed voor, we staan er goed voor en we blijven er goed voorstaan,’ vindt ook Jerom Coppes (PGP Deurne). Al heeft de raad wel ambities, zegt Coppes, ‘en er zijn dossiers waar we het geduld van onze inwoners danig op de proef stellen.’ De lijst met projecten waar niets mee is gebeurd is ook langer geworden, vindt ook Van den Heuvel.

‘Zeven miljoen over en een stevig weerstandsvermogen,’ vat Janke van Dijk (DeurneNu) samen. ‘Zoals ons pap altijd zei: spek op de botten.’ Ook Van Dijk plaatst een kanttekening: ‘Als het speelveldje al jaren onderhoud vraagt en er scheuren in het fietspad zitten, voelt het alsof je op een warme dag loopt te sjouwen met een winterjas.’ Ze herhaalt de vraag of er niet tussentijds kan worden bijgestuurd. ‘Maak bijvoorbeeld het storten op de milieustraat gratis.’

‘We hebben zes keer meer weerstandsvermogen dan in een worst-case scenario,’ benadrukt Frank van Tilburg (Burgerpartij Transparant Deurne). ‘Onze inwoners verwachten dat we het uitgeven,’ vindt Benny Munsters (Onafhankelijke Groep Deurne). ‘Ik zou wel vijftig projecten kunnen noemen.’ Edmond van Ooijen (50Plus) heeft ook wel een bestemming. ‘Het rijwielpad van Neerkant naar Deurne is erbarmelijk,’ weet hij. ‘Het is maar weer een tip.’ Maar ook hij zal net als de anderen instemmen met de jaarrekening.

Volgens wethouder Tom Oomen kan de raad vandaag al bijsturen: ‘Dien moties en amendementen in.’ Elke maand is er een voortgangsrapportage. Maar wel met een waarschuwing. ‘Eerst plannen maken dan knaken,’ is volgens Oomen het mantra van het college, en dat zou ook voor de raad moeten gelden.

Ook Van Ooijen pleit nu voor voorzichtigheid. ‘Ik werkte in de jaren ’80 voor gemeenten waar we door bezuinigingen eenderde van het personeel moesten ontslaan,’ herinnert hij. ‘Zo zwart-wit is het niet,’ interrumpeert Munsters. ‘We hebben zes keer zoveel geld als onze risico’s.’ Wat is dan de grens van ons weerstandsvermogen, vraagt hij. De gemeente gaat groeien, legt Van Ooijen uit. ‘We moeten ons niet te rijk rekenen,’ vindt hij. ‘We hebben bewust geen maximum ingesteld,’ vindt Coppes. En geld voor de groei zou Deurne juist via de regio en het Rijk moeten halen, vindt Van Tilburg. ‘Ik zou daar geen eigen middelen voor inzetten,’ zegt hij.

‘Er moeten concrete plannen komen in plaats van dat wij in het wilde weg maar plannen gaan verzinnen,’ vindt Bram van Neerven (Doe!), al heb ik dat nog niemand voor horen stellen. Net zo min als dat het maken van dat concrete plan de raad niet in de weg staat. ‘Er moet een gedegen plan onder liggen,’ vindt Van Neerven.

Maar welk, daar komen we vanavond niet meer achter. De miljoenen gaan naar de reserve, waar ze veilig blijven wachten op een raad die weet wat ze ermee wil. En wie vraagt waar het geld blijft, krijgt vooral verhalen. Geen voorstellen. Maar hé — Deurne staat er wél goed voor.

Deze column verscheen op 7 juli 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Wat mij opvalt is een aantal stukken die ter kennisname staan,’ zegt Ben Kenters (Fractie Kenters). De gemeenteraad van Veendam bespreekt de ingekomen stukken — meestal een agendapunt dat met hamerslag verdwijnt. Maar deze keer ligt het zwaartepunt niet bij de inhoud, maar bij de procedure.

Bij de ingekomen stukken staan meerdere documenten over zoutwinningsbedrijf Nedmag. ‘Mijns inziens zijn het cruciale stukken,’ vindt Kenters. Hij wil ze bespreken in een commissievergadering. ‘En ik roep inwoners op zienswijzen in te dienen.’

‘Kunt u aangeven welke stukken u precies bedoelt?’ vraagt burgemeester Annelies Pleyte. Er zijn rapportages, metingen, en informatie over vergunningverlening — geen van allen direct aanleiding voor een raadsbesluit. Waar dan ook zienswijzen voor nodig zijn, is niet duidelijk.

‘Ik steun deze vraag,’ zegt Ammy van Eerden (ChristenUnie). Meteen gevolgd door een ander agenderingsverzoek. ‘Dát punt gaat al naar de raad,’ zegt burgemeester Pleyte over het nieuwe verzoek. ‘Laten we eerst het vorige afronden.’ Maar ook dat gesprek over de Nedmag-stukken is nog onduidelijk. ‘Wat is precies het discussiepunt?’ wil Christel Knot (Gemeentebelangen) weten. De provincie heeft voor een eventuele vergunningverlening juist een GGD-onderzoek naar de gezondheidseffecten gelast. ‘Dit raakt de gezondheid van Veendammers,’ vindt Kenters. ‘Ik denk dat de bezorgdheid van de oppositie nog eens gedeeld wordt met het college.’

Meteen steekt Knot haar hand weer omhoog. ’Ik wil voorkomen dat het een heel debat wordt,’ zegt burgemeester Pleyte. ‘Ik sta nog één opmerking toe en dan wil ik het daarbij laten.’

‘Het is wat ongewenst dat de heer Kenters zegt dat het een zorg van de oppositie is. Het is een zorg van heel de raad,’ zegt Knot stuurs. ‘Het gaat me er alleen om wat we inhoudelijk in de commissie gaan bespreken.’

‘Ik zou graag de zienswijze die het college wil gaan indienen bij de provincie willen agenderen,’ zegt Van Eerden, terwijl het toch vanzelfsprekend is dat zo’n concept-zienswijze éérst in de raad wordt geagendeerd. Zoiets wordt immers door het hele gemeentebestuur – dus raad én college – ingediend. ‘Eventueel ook met een zienswijze van de raad,’ vindt Van Eerden. ‘En door inwoners te betrekken.’

‘Ik probeer het even samen te vatten,’ zegt Pleyte. Meerdere raadsleden worden onrustig van de inmiddels verwarde verzoek. ‘De brieven zijn grotendeels al in procedure hè,’ legt de burgemeester uit. Kenters schuifelt op zijn stoel. ‘Er is een onderzoeksvraag lopend,’ zegt Pleyte. Maar niemand lijkt op rationele uitleg te wachten. ‘Ik zoek naar het voordeel van nu agenderen.’ Ze kijkt Kenters aan, die glazig terugkijkt.

Kenters lijkt het zelf ook niet meer te weten. ‘Wil iemand anders reageren?’ vraagt hij. ‘Ik wil graag dat de zienswijze vroegtijdig beschikbaar is,’ zegt Van Eerden. ‘Zodat wij tijdig kunnen reageren.’ Pleyte knikt. ‘Volgens mij voorziet de procedure daarin,’ legt ze uit. ‘Dan is er ook nieuwe informatie, anders wordt het vrees ik een herhaling van zetten.’

‘Ik wil ook graag de raadsbrief over verkeersstudies agenderen,’ zegt Harry Schonewille (SP). terwijl het gesprek over de Nedmag-rapportages toch echt niet is afgerond. Niet alleen burgemeester Pleye is verbaasd. ‘Kunnen we dan de andere afronden?’ zegt ze. Niemand verzet zich er meer tegen, waarmee Kenters’ verzoek tot agendering slechts daarom lijkt te zijn afgehandeld.

Tot een duidelijke uitspraak van de raad komt het daarmee dus niet. Net zo min als helderheid over hoe de zorgen worden geagendeerd — of hoe de wens om bewoners te betrekken een plek krijgt in de behandeling. Hopelijk lukt het de agendacommissie daar wél lijn in te brengen. En het gesprek zo te organiseren dat het over gezamenlijke afwegingen gaat, en niet alleen over individuele bezorgdheid.

Deze column verscheen op 30 juni 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Er hebben zich vijf mensen aangemeld als inspreker,’ zegt Lennart van der Plas. ‘Meesprekers,’ corrigeert hij zichzelf. De gemeenteraad van Katwijk bespreekt vanavond een erfgoedplan. Van der Plas zit de commissievergadering voor. Een informatieve sessie over een stukje geschiedenis dat, zo te horen, een lange toekomst tegemoetgaat.

Eerst even een weetje: ooit was Katwijk een Romeinse grenspost. Hier liep de Limes tot aan de Noordzee, en deze is inmiddels Werelderfgoed. In Katwijk zijn ze trots op dat stukje verleden. Het college stelt voor om het erfgoed samen met andere initiatieven te huisvesten in een cultureel centrum. De commissie buigt zich over een uitgewerkt plan.

De eerste meespreker vertegenwoordigt een stichting die plasticafval opruimt. ‘Elke minuut wordt er één volle vrachtwagen plastic in de oceaan gedumpt,’ zegt ze. Het plan is om in het pand een kennis- en bezoekerscentrum te huisvesten. ‘We zouden het Nationaal Plasticsoepcentrum kunnen worden.’ De totale kosten zijn fors, vindt Arie van Rooijen (DURF). ‘Ik denk dat het met minder kan,’ zegt de meespreker.

‘Ik wil de gemeente complimenteren voor de daadkracht,’ begint de tweede meespreker. Hij vertegenwoordigt de werkgroep rond het Romeinse erfgoed. ‘De gemeente heeft daadkracht getoond bij de parkeergarage,’ vindt hij. ‘Diezelfde visionaire aanpak moet ook worden getoond bij het ontmoetingscentrum.’

‘De 32 miljoen kun je ook gebruiken voor een sporthal,’ vindt Jaap Haasnoot (KiesKatwijk). ‘Op sport gebeurt al veel, op erfgoed heel weinig,’ vindt de inspreker. ‘In 2023 moest de gemeente 450.000 euro bijleggen,’ herinnert Irene van der Plas (CDA) zich. Nu is dat bedrag weg. ‘Er zijn fondsen,’ legt de inspreker uit. ‘U schreef dat het aantal fondsen is afgenomen,’ reageert Van der Plas. ‘Er is nog voldoende ruimte bij incidentele fondsen,’ vertelt de inspreker.

Ook het Natuurcentrum Katwijk zou in het centrum moeten komen. ‘Het wordt een plek van educatie en verwondering,’ zegt de derde inspreker. ‘Zijn de schattingen voor de bezoekersaantallen realistisch?’ vraagt Tijmen de Vries (PvdA). ‘De 40.000 uit het rapport vind ik conservatief,’ luidt het antwoord.

Waarom moeten meesprekers het voorstel van de wethouder verdedigen?
Het begint een beetje op het tv-programma Dragon’s Den te lijken. Waarom moeten deze meesprekers het voorstel van de wethouder verdedigen? Bij nota bene het hoogste orgaan van de gemeente, dat zelf opdracht moet hebben gegeven voor het uitwerken van dit plan — al was het maar met stilzwijgende instemming.

De vierde meespreker van het Katwijks Museum had liever gezien dat het plan voor het Limes-centrum deel uitmaakte van een bredere visie op cultuur en erfgoed. ‘Het Limes-centrum zou moeten voortvloeien uit het museale veld,’ vindt ze. Maar die visie is er niet. ‘We moeten voor de zomer een go-or-no-go-besluit nemen,’ pruttelt Dirk Remmelzwaal (SGP). De provincie heeft een deadline gesteld voor cofinanciering. Maar de visie komt pas in 2026, weet Irene van der Plas. ‘In de stukken staat dat Katwijk een onduidelijk cultureel imago heeft,’ zegt Arie van Rooijen. ‘Wij praten al jaren met de gemeente over een visie,’ zegt de meespreker.

Na twee uur constateert voorzitter Van der Plas dat de wethouder nog niet aan het woord is geweest. ‘Ik denk dat we nog een informatiesessie nodig hebben.’ Meer open kan een deur niet zijn. ‘We zijn er al heel lang mee bezig,’ murmelt wethouder Jacco Knape. ‘Waarom is het dan de eerste keer dat de raad hierover spreekt?’

Die vraag lijkt inmiddels retorisch te zijn geworden. Een vondst, ongetwijfeld — maar wel van een veel te late opgraving. Alsof iemand aan het eind van het proces de kaderstellende rol van de raad heeft opgegraven. En haar na de vergadering tentoonstelt.

Deze column verscheen op 23 juni 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘De gemeenterekening is het eerste bespreekpunt, als ik het goed heb.’ Burgemeester Roelof Bleker kijkt schichtig over zijn stukken. Tenminste, áls het de burgemeester is – de ambtsketen ontbreekt. Maar goed, er ontbreekt wel meer vanavond. Zoals urgentie, betrokkenheid, controle.

Bij die gemeenterekening heeft Robin Wessels (GroenLinks) een motie aangekondigd, vertelt burgemeester Bleker. ‘Vorige week hebben we al uitgebreid stil gestaan bij de gemeenterekening,’ zegt deze. ‘Bij 52 van onze taken stond het bolletje op rood.’ Blijkbaar rapporteert het college aan de raad met een stoplichtmodel en ‘rood’ betekent dat de taak niet is gehaald. ‘Dat is 36 procent,’ zegt Wessels. In de tussenrapportage van vorig jaar zag de zaak er veel… nou ja: groener uit. ‘Toen stonden er drie op rood en tien op oranje.’ Met zijn motie wil hij het college opdragen eerder te rapporteren.

‘Ik wil de heer Wessels toch wel even bedanken voor de motie,’ zegt wethouder Marc Teutelink. ‘Het geeft mij de gelegenheid even toe te lichten.’ Tot vorig jaar kende het gemeentebestuur twéé tussenrapportages, legt Teutelink uit. De eerste – in april – bood te weinig nieuwe informatie. ‘Let op: alles staat dan op groen.’ Zijn blik treft die van Wessels – haast de enige die nog geïnteresseerd lijkt.

Nu is Teutelinks verhaal inderdaad begrotingstechniek. Niet het spannendste van het raadswerk. Maar wie éven oplet, hoort de wethouder wel over een cruciaal controle-instrument van de raad spreken. Teutelink merkt het zelf ook. ‘Ik kijk u steeds aan,’ zegt hij tegen Wessels, ‘maar het is wel van belang’. Veel indruk lijkt het niet te maken.

Omdat de tussenrapportage in april te weinig informatie bood, is er nu één tussenrapportage in juni, legt Teutelink verder uit. ‘Dat zegt veel meer,’ vindt de wethouder. Maar blijkbaar niet genoeg om een verviervoudiging van het aantal rode stoplichten te voorkomen, concludeer ik. Terwijl de andere raadsleden bladeren in stukken, de vergadering in-en-uit lopen of hun iPad in staren. Één raadslid vertelt blijkbaar een ander iets geestigs, aan diens reactie te zien. Het gaat vast niet over de rode lampjes in de bestuursrapportage.

Overigens zijn veel van de rode bolletjes van vorig jaar wel al in het eerste kwartaal van het volgende jaar gehaald, legt Teutelink verder uit. ‘De grotere punten krijgt u echt wel per brief,’ belooft de wethouder. ‘Als wij vinden dat het nodig is.’

‘Er is vast geen speld tussen te krijgen,’ interrumpeert Wessels. ‘Het gaat erom dat we bij de jaarrekening niet ineens geconfronteerd worden met het feit dat een derde van de doelen niet is gehaald.’ Wessels zoekt vertrouwen, en sturingsmogelijkheid, maar zo te zien vindt de rest van de raad het allemaal best. ‘We lopen uit,’ waarschuwt burgemeester Bleker. ‘De rode punten worden vaak wel in Q1 afgerond hoor,’ zegt de wethouder nog. Of dat dan nog wordt gerapporteerd – het is al juni – vertelt Teutelink er niet bij.

‘We gaan over tot stemming over de motie,’ zegt de burgemeester even later, om van alle kanten gecorrigeerd te worden dat gebruikelijk éérst het agendapunt zelf wordt besproken. ‘Oh ja,’ zegt Bleker. ‘Maar we missen een raadslid,’ constateert de burgemeester. Inmiddels was er alweer iemand weggelopen. ‘Dan stemmen we maar met 38,’ zegt de burgemeester nog, maar ik zie al een fractiegenoot zich over haar stemkastje heen buigen, grijpend naar het pasje van de afwezige.

Gelukkig keert het raadslid net op tijd terug en kunnen de stemkastjes zonder pasjesfraude worden bediend. De motie haalt het niet. Maar ik vraag me af of alle raadsleden kunnen navertellen waar het precies over ging. En vooral: waar het eigenlijk had moeten over gaan.

Deze column verscheen op 16 juni 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘De rust is veranderd in ongerustheid.’ Achter het spreekgestoelte van de gemeenteraad De Wolden staat een inwoner. In haar dorp is de lelieteelt toegenomen. Zorgelijk, omdat de gebruikte bestrijdingsmiddelen ziektes als Parkinson en ALS zouden veroorzaken. ‘U bent in de positie lelieteelt een halt toe te roepen.’ Met een motie wil raadslid Henk van IJzendoorn het college daartoe oproepen. Maar ironisch genoeg blijken zijn interrupties vooral effectief in het verdelgen van een goed debat.

‘Stoppende veehouders verpachten hun grond aan lelietelers,’ legt Van IJzendoorn uit. Dat nog niet onomstotelijk vaststaat dat de gebruikte middelen de ziekten veroorzaken, doet er volgens hem niet toe. Een huisarts uit de gemeente had de raad al eens verteld dat het aantal zenuwziekten fors is toegenomen. ‘Het aantal Parkinsonpatiënten is het laatste jaar weer met tien procent gestegen,’ vertelt Van IJzendoorn. ‘Alleen al in zijn praktijk.’ De gemeente móet ingrijpen, vindt hij. ‘Het gaat erom dat wij onze zorgplicht kunnen garanderen.’

‘Er is inderdaad aanleiding om bezorgd te zijn,’ vindt ook Anneke Assink (PvdA). De bestaande onderzoeken zijn niet juist, weet ze. ‘Ze houden ook geen rekening met stapeleffecten.’ En nieuw onderzoek is pas in 2031 gereed. ‘De heer Van IJzendoorn vraagt terecht aandacht voor dit onderwerp.’ Ze twijfelt toch over de motie. ‘Beleid maakt op feiten,’ vindt ze. Een oorzakelijk verband tussen Parkinson en de bestrijdingsmiddelen is niet aangetoond. ‘Het onderzoek naar voren trekken is logischer.’

Van IJzendoorn weet de interruptieknop van zijn microfoon meteen te vinden. Een vraag is het niet. Het voorzorgsbeginsel van de Omgevingswet geeft voldoende aanleiding, stelt hij. ‘Het gaat om risico’s waarvoor het beschikbare bewijs indicaties geeft, maar onvoldoende wetenschappelijke onderbouwing voor aard en omvang,’ leest hij voor.

‘Natuurlijk moeten we gezondheidsrisico’s voorkomen,’ zegt Hillegonda Jansen (VVD). Maar de motie gaat haar te ver. ‘Wij willen duidelijk bewijs. En feiten,’ zegt ze. Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden – het Ctgb – voert daarvoor een beoordeling uit. Van IJzendoorn grijpt opnieuw naar zijn microfoon. ‘Het Ctgb heeft erkend dat de onderzoeken volledig foutief waren,’ zegt hij. Dat middelen nu zijn toegelaten is daarom niet zo relevant, vindt hij.

Volgens Jansen legitimeert dat niet deze, zoals ze het noemt, drastische motie. ‘Dit is nadrukkelijk een manier om de gezondheid van onze inwoners te beschermen,’ interrumpeert Van IJzendoorn weer. ‘U begint met dat u gezondheid belangrijk vindt en vervolgens komt u er niet meer op terug.’ Jansen zwijgt maar.

‘Het gevolg van de motie is dat lelieteelt wordt verboden,’ stelt Harold Benning (Gemeentebelangen). En de gemeente kan niet bepalen welke gewassen een boer verbouwt, vindt hij. ‘De gemeente gaat hier wel over,’ interrumpeert Van IJzendoorn. ‘Volgens mij niet,’ zegt Benning. ‘Er is strenge regelgeving en de bollensector zit ook niet stil,’ vindt Jan Michiel Bakker (CDA). ‘We moeten de telers de mond gunnen hun best te doen.’ En joep, Van IJzendoorn interrumpeert weer. ‘Met DDT en asbest duurde het ook heel lang. Ik stel voor nu eens op tijd in te grijpen.’

‘Kunt u met een gerust hart naar huis gaan?’ vraagt Van IJzendoorn nog in de tweede termijn. Zijn motie haalt het er niet mee. Dat wethouder Gerrie Hempen zojuist heeft uitgelegd dat zijn lezing van het voorzorgsbeginsel niet opgaat, zal niet hebben geholpen. Maar Van IJzendoorn zat ook zichzelf in de weg. Hij was juist degene die voorkwam wat deze raad nodig had: iemand die de zorgen deelt, maar ook de twijfels van anderen een plaats geeft. Want niet alleen in de politiek is luisteren naar de aarzeling van je opponenten effectiever dan opschakelen in overtuigingskracht of zelfverzekerdheid.

Deze column verscheen op 2 juni 2025 bij Binnenlands Bestuur.

‘Dan zijn we bij agendapunt drie, het vragenhalfuurtje voor de raad,’ zegt burgemeester Evert Jan Nieuwenhuis. ‘Onze maandelijkse uitdaging het ook een halfuur te laten duren.’ De raadsleden van Waddinxveen lachen. Hopelijk schamper, want ze hebben zelf maar liefst 11 vragen ervoor ingediend. ‘Da’s een goeie tweeënhalve minuut per vraag,’ heeft Nieuwenhuis al uitgerekend.

Een hele volle agenda heeft de raad niet. De drie inhoudelijke bespreekstukken zijn wél politiek stevig: een toekomstvisie op de gemeente tot aan 2050, een aanpassing in de verordening op het sociaal domein en een fonds voor starterswoningen.

Maar eerst het vragenhalfuur.

‘Over twee maanden is het zomer,’ leest Sophie Vogelaar (D66) voor. ‘Sommige leven er naar toe, anderen zien er tegenop.’ Ze wil dat de gemeente kwetsbare gezinnen meer helpt met zomerkortingen. Gouda en Rotterdam hebben kortingen op ‘zwemmen in het zwembad, een bezoek aan een museum en een pannenkoek,’ vertelt ze. In Waddinxveen is de lijst vrij kort, vindt Vogelaar. Daar moet wat aan gebeuren. Zo kort voor de zomer kan dat niet, zegt wethouder Brigitte Leferink. Juist na de zomer gaat ze in gesprek met aanbieders. Voor het volgende jaar. Vogelaars spreektekst wordt intussen uitgedeeld aan de pers.

Pauline Schepers (VVD) zag op LinkedIn dat RES-doelen misschien niet gehaald worden. Klopt dat? De bron, een voormalig programmamanager van de regio, werkt al maanden niet meer voor de gemeente, sust Leferink. Maar tegenvallers worden besproken aan de duurzaamheidstafel, verzekert ze.

Sylvia Vink (WeWa) en Martin Kraaijestein (PCW) zijn verontrust over een rapportage van het waterschap. Daar stond dat bij één meting in één sloot een hulpstof maar liefst 720 keer had overschreden.‘Welke actie heeft ú ondernomen?!’ vraagt Kraaijestein met klem. De norm is extreem laag, legt wethouder Albert Kerssies uit — en de stof is misschien niet eens schadelijk. ‘We willen een hardere aanpak,’ zegt Vink.

Vraag 4. D66’er Juliette Brandenburg wil weten waarom Waddinxveen geen voordeliger tarief heeft voor maatschappelijke buitenreclame. Haar partij heeft met een campagneposter eindexamenkandidaten succes gewenst, maar ontdekte dat partijgenoten in buurgemeente Gouda daar veel minder voor hoefden te betalen. ‘Het contract loopt tot 1 januari’, vertelt wethouder Kerssies. ‘We nemen het dan mee.’

‘Zwemmen is gezond,’ oreert Bart Drost (PCW) bij vraag 5. Hij las dat zwembadwater landelijk slecht scoort. Hoe zit dat hier? RIVM hanteert een nieuwe meetmethode, antwoordt Leferink. Er wordt aan verbetering gewerkt. Vraag 6. ‘WMO is al een moeilijk woord,’ zegt Raiza Sattaur (onafhankelijke fractie). Het gemeentelijke zorgportaal is te ingewikkeld; kunnen de aanbieders daar niet op? ‘Dat zijn er letterlijk honderden,’ antwoordt wethouder Femke Vleij. Dan wordt het júist ingewikkeld.

Hoe staat het met het veilig maken van de Bodegraafse straat? Niels Hart (PCW) heeft er al een tijdje niets van gehoord (vraag 7). Wilt u gaan praten met het Nationaal Fonds Betaalbaar kopen? Waarom heeft Waddinxveen nog geen landelijke veteranendag?

Ruim drie kwartier later heeft ook het aantal vragen de toegestane gezondheidsnorm overschreden. De inhoudelijke besprekingen moeten dan nog beginnen. Tegen twaalven druipt het publiek af. Niet omdat de vergadering klaar is, maar omdat dan het besloten deel pas begint. De oogjes van de leden zien er na afloop vast nog kleiner uit. Hopelijk laten ze het gemopper over dit latertje achterwege. Ze hadden immers ook kunnen kiezen voor scherpere vragen zonder politieke inleiding, schríftelijke vragen — of gewoon een mailtje aan de wethouder. En minder campagnenummertjes.

Dat raadsleden zich profileren hoort in een vertegenwoordigende democratie. Maar de raadzaal is toch geen campagnepodium. Al helemaal niet als elf vragen in het vragenhalfuurtje vooral elf losse optredens opleveren. Dan wordt de profilering een karikatuur — en het vragenhalfuur voor de publieke tribune een uitputtingsslag.

Deze column verscheen op 26 mei 2025 bij Binnenlands Bestuur.