Energieke raadsleden

‘U bent blij elkaar weer te zien,’ constateert burgemeester Vincent van Neerbos blijmoedig. Na maanden virtueel vergaderen treft de gemeenteraad van West Maas en Waal elkaar in anderhalve meteropstelling. ‘Het presidium heeft besloten dat de agendapunten dat vragen,’ legt de raadsvoorzitter uit. Het is namelijk een nogal een persoonlijk besluit wat de raadsleden voorligt. En het gaat niet eens over de gevraagde beslissing.

Het agendapunt blijkt de RES te zijn, de Regionale Energie Strategie. Een akkoord waar de gemeente zich in regionaal verband verbindt aan een vermindering van uitstoot door energieopwekking op andere wijze mogelijk te maken.

‘Er is me deze week ter ore gekomen dat meerdere raadsleden lid zijn van de lokale energie coöperatie,’ begint burgemeester Van Neerbos. Een organisatie van burgers die zelf duurzaam energie opwekken. ‘Is er dan geen belang?’ vraagt Van Neerbos. ‘Moet je als raadslid dan wel meedoen aan de beraadslaging?

Nu zegt de Gemeentewet dat een raadslid belangenverstrengeling moet vermijden. Als lid van een energiecoöperatie zou er ‘rechtstreeks en middelijk’ persoonlijk belang kunnen zijn wanneer de raad mogelijke verruiming van de energiemogelijkheden bespreekt. ‘Ik vind wel dat we daar transparant over van gedachten moeten wisselen,’ denkt de burgemeester.

‘Ja, ik ben lid van de coöperatie,’ bekent Frans van Gelder (CDA). Maar hij is ook van plan zijn lidmaatschap weer op te zeggen. ‘Het bestuur doet heel veel dingen zonder eerst de leden te consulteren,’ meent Van Gelder. Zo maakte de organisatie gisteren een plan voor de bouw van zes windturbines bekend. De leden zijn kort voor het krantenbericht per e-mail geïnformeerd. Dus zegt Van Gelder op. ‘En kan ik lekker meedebatteren.’

‘Ook ik ben lid,’ gniffelt Ronald Oerlemans (FD Beneden-Leeuwen). ‘Maar ik ben niet lid geworden uit geldelijk belang, ik was gewoon nieuwsgierig hoe zoiets werkt.’ Net als Van Gelder voelde Oerlemans zich overvallen door het windturbineplan. ‘Ze hadden al eens gezegd bezig te zijn.’ Maar doorat het nét voor het vaststellen van de RES naar buiten komt, komt hij in een lastig pakket, vindt Oerlemans. Hij zal zijn lidmaatschap ook op zeggen.

Cees Roffelsen (FD Maasdorpen) heeft dat zelfs al eerder gedaan. ‘Ik voorzag dit al,’ zegt hij. ‘Het is voor mij niet alleen interesse maar ook belang,’ zegt Frans van Echteld (FD Wamel) erna. ‘Ik ben niet alleen al jaren lid maar zat ook in het bestuur.’ Van Echteld zal daarom niet meedoen aan het debat. ‘Maar wij zijn ook bedrijfsmatig lid,’ gaat Van Echteld verder, ‘in hoeverre is dat dan een probleem? Of waneer een echtgenoot of een partner in het bedrijf lid is?’

Frans van Gelder fronst. ’Meer mensen in onze raad hebben bedrijven of kennen mensen,’ zegt hij. ‘Als je dat mee moet nemen krijgen we onze raad niet meer vol.’ Hij ziet er geen probleem in. ‘Een goed politicus heeft nou eenmaal een netwerk,’ valt Geert de Jong (SP) hem bij. Dus kent hij ook leden van de coöperatie. ‘Daar krijg ik juist mijn informatie van.’

‘Ik ben lid geworden om iets te doen met de duurzaamheid,’ legt Conny van Coolwijk (FD Dreumel) uit. ‘Nog niet eens om het geldelijk belang.’ Ze vond de coöperatie juist voortvarend en wilde het initiatief steunen. ‘We zien allemaal dat een persoonlijk lidmaatschap schuurt,’ meent Ellen Jagtenberg (VVD).

Maar wanneer het debat aanvangt, blijven meerdere coöperatieleden toch zitten. Blijkbaar wordt Jagtenbergs conclusie niet gedeeld. Al is de coöperatie na vanavond wel een paar actieve burgers kwijt. En waar wet- en regelgeving – zoals de komende Wet Versterking Participatie – op meerdere manieren burgers dwingt zelf meer verantwoordelijkheid te nemen, is het toch jammer te constateren dat dit pad voor juist raadsleden vol doornstruiken en valkuilen zit.

Deze column verscheen op 31 maart 2025 bij Binnenlands Bestuur.

Wanneer de gemeenteraad zijn gezag wil vergroten, moet de raad zelf invulling geven aan onderwerpen als informatieplicht, bestuurscultuur, wijze van debatteren en wat voor type college de raad wenst. Met die boodschap opende John Bijl zijn lezing in de reeks Het gezag van de raad. In de serie lezingen worden wetenschappers en deskundigen op het gebied van democratie en lokaal bestuur gevraagd te spreken over hoe de raad een betere positie kan krijgen.

‘Ik hoor te vaak dat de ‘de raad’ niet bestaat,’ houdt Bijl het publiek voor. ‘Ook van raadsleden, dan heeft men het over fracties en over partijen.’ Volgens Bijl gaat men dan voorbij aan de verantwoordelijkheid van het hoogste bestuursorgaan van de gemeente. ‘Die verantwoordelijkheid is ook nog eens groter dan die van de Tweede Kamer. De gemeenteraad gaat zélf over de bestuurscultuur en alle aspecten ervan, maar laat bijna alles op z’n beloop.’

Bekijk de lezing in z’n geheel hieronder terug.

Uit vrijgegeven documenten blijkt dat vijf ambtenaren in de maanden voor Boumans vertrek melding maakten van ongewenst gedrag. Hoewel hij hiervan op de hoogte was en in gesprek ging met vertrouwenspersonen, blijft onduidelijk wat de klachten precies inhielden. Bouman zelf stelt dat hij ‘geen idee heeft wat hij misdaan zou hebben’ en onderscheidt ‘meldingen’ van formele klachten.

Volgens Bijl voedt het gebrek aan duidelijkheid onzekerheid en speculaties. ‘De gemeente hoeft niet op details in te gaan, maar zou wel moeten aangeven of de klachten bijdroegen aan zijn vertrek.’ Dit zou helpen om het bredere vraagstuk van bestuurscultuur te duiden.

De gemeenteraad is verdeeld over verdere openheid. Raadslid Toon van Steen (Politieke Unie) vindt dat vooral Bouman verantwoordelijkheid heeft om tekst en uitleg te geven. PvdA’er Rien van der Velde wil de kwestie achter zich laten en vooruitkijken naar de nieuwe burgemeester Roger de Groot. De gemeente blijft terughoudend en beroept zich op de vertrouwelijkheid van de procedure.

Bijna alle grote videovergaderprogramma’s kennen inmiddels de optie: virtuele achtergronden. Met 1 klik kun je je achtergrond veranderen om die rommelige kamer uit het zicht te houden. Het lijkt heel erg leuk.

Ze zijn razend populair. Je kunt geen virtuele vergadering binnenlopen of er zit wel meerdere mensen voor hetzelfde palmenstrand, de Golden Gate-brug of in de Teams-kleedkamer.

Maar wat je ook doet, gebruik het niet. In deze video legt Victor uit waarom een virtuele achtergrond er juist voor zorgt dat je mínder goed overkomt.

 

Het was even schrikken. Nu de meeste gemeenteraden via een videovergaderprogramma vergaderen kan je altijd terugkijken. Met als bijkomstigheid dat de vergaderduur vooraf is te zien. Voor de vergadering van de gemeenteraad van Waadhoeke bleek dat op drie minuten na 5 uur lang te zijn. Zelfs voor een fysieke vergadering al veel te lang. Was dat nou nodig?

‘We zitten opnieuw met een goed gevulde agenda, zegt burgemeester Marga Waanders tegen haar monitor. Er zijn maar liefst elf inhoudelijke agendapunten. ‘Ik denk dat u er ook op bent ingesteld dat we er op een goede manier doorheenkomen’, hoopt ze. Want van de volgende vergadering op 20 mei zit de agenda ook al vol.

‘Ik zou agendapunt 17 graag doorschuiven naar een andere vergadering’, zegt Haaye Hoekstra (Gemeentebelangen) bij de opening van de agenda. ‘Niet alle bijlagen zitten er bij.’
Volgens wethouder Caroline de Pee zouden die bijlages nu niet nodig moeten zijn. Het agendapunt gaat om het afgeven van een verklaring van geen bedenkingen om een bestemmingsplan aan te passen. Pas bij de planwijziging zelf zijn de technische stukken nodig. Hoekstra is het er niet mee eens. Maar de rest steunt zijn voorstel niet, en het punt blijft op de agenda. Het kost slechts vier minuten.

Een ingewikkelde vraag over een woningbouwproject neemt al gauw negen minuten in beslag. De ingekomen stukken – er is altijd wel iemand die iets voor een volgende vergadering wil agenderen – kost een kwartiertje. ‘Ik mis de toezegging dat de wethouder zou reageren op de mail van de intergemeentelijke werkgroep’, zegt Anita Mast (Gemeentebelangen) bij de toezeggingenlijst. De burgemeester zegt toe het na te kijken. Snel geregeld. Na drie minuten zijn drie besluitenlijsten vastgesteld.

‘Een duidelijk stuk’, vindt Dit Bloem (ChristenUnie). Het is het eerste inhoudelijke bespreekpunt. Net als andere woordvoerders legt ze aan de hand van haar eigen politieke overtuiging uit waarom dit beleid volgens haar noodzakelijk is. Bert Vollema (FNP) heeft nog wel een vraag. ‘In paragraaf drie wordt de missie en de visie genoemd, maar wat is deze dan?’ Daar moet wethouder Boukje Tol inderdaad iets over uitleggen.

Bij het volgende agendapunt steunt de raad het voorstel de leges voor ligplaatsen van bijvoorbeeld de skûtsje-verhuurders kwijt te schelden. ‘We moeten onze ondernemers steunen’, zegt Sjoerd Kuipers (SAM). Met tien minuten maakt iedere fractie een vergelijkbaar standpunt helder — en weet ook de achterban van deze politici wat de bijdrage van hun vertegenwoordigers is geweest.

Raadsvoorstel 18 is het laatste. Om bij de Zwarte Haan later trekkershutten en een sterrenobservatorium te bouwen, moet de raad éérst besluiten dat het bestemmingplan gewijzigd mag worden. Maar de raad maakt zich nou al zorgen over het aantal verkeersbewegingen en wil een verkeersplan zien.

Wethouder De Pee stelde al voor dat later te maken, maar niet iedereen in de raad deelt haar ongeduld. Na een schorsing van enkele minuten ligt er een amendement dat de wethouder de opdracht geeft éérst het onderzoek te doen. Het wordt aangenomen — en de verklaring van geen bedenkingen komt later terug. Voor bewoners geruststellend, een ondernemer teleurstellend, maar met deze inhoudelijke vergadering voor iedereen onderbouwd.

Het is precies waar raadsvergaderingen voor zijn bedoeld. Al kostte het wel een uur. Nu pas zit deze behemoth van een vergadering er op. En moet je toch concluderen dat deze raad nou niet echt heeft zitten lantefanteren, maar gewoon zijn volksvertegenwoordende werk heeft gedaan.

Dit is wat het is. Dit is ook waarom gemeenteraadsleden – net als hun begrotingen – aan het einde van hun kunnen zijn. En het beste bewijs dat er flinke veranderingen en forse investeringen nodig zijn om gemeenten nog als een democratie te laten functioneren.

Deze column verscheen op 3 mei 2021 bij Binnenlands Bestuur.

‘Ik had van de griffier begrepen dat we wel ons stuk voor konden voorlezen,’ zegt Inge Oort (Burgerforum) als eerste. ‘Dan kunnen we onze moties toelichten. De gemeenteraad van Losser bespreekt vanavond het concept van de Regionale Energie Strategie, de RES. Waarbij vooral blijkt dat de Losserse raad ook maar eens energie in samenwerking moet steken.

Oort heeft bij de RES maar liefst vier moties ingediend. Ze is niet de enige, in totaal liggen vijftien moties en één amendement. Al zijn die overige voorstellen voorzien van alle logo’s van de vijf Losserse fracties. Ze hebben ze gezamenlijk ingediend.

Met die moties roepen de raadsleden bijvoorbeeld op ‘besparingen op Twentse schaal met
Twentse campagnes’ of ‘rekenmodellen als advies in plaats van verplichtend’ te zien. Allemaal steekhoudend, al vraag je je toch af of de raadsleden niet eerder bij het RES-proces betrokken zijn geweest. De Regionale Energie Strategie is tenslotte ook van de raad — en al sinds eind 2018 overleggen gemeenten, de provincie én de waterschappen met elkaar.

En dan zijn er de moties van Oorts fractie Burgerforum. ‘De vraag is of de RES het juiste middel is om het doel te bereiken,’ zegt Oort. Volgens Oort zijn de grootschalige projecten uit de RES niet meer nodig. Vooral de windmolens moeten het ontgelden. ‘Hoe CO2-neutraal zijn die eigenlijk?’ vraagt ze. ‘De grote rotorbladen kunnen worden beschouwd als chemisch afval.’

‘Wilt u zich beperken tot de punten gerelateerd aan uw moties?’ vraagt burgemeester Cia Kroon dan. Blijkbaar heeft men via de presidium-app afgesproken de bijdragen in deze vergadering te beperken tot de moties. Vandaar wellicht Oorts eerdere opmerking over het voorlezen van ‘het hele stuk’.

‘Ehmmm,’ zegt Oort, ‘als ik die punten er zo uit moet halen, ben ik een beetje van mijn apropos natuurlijk.’ Dus leest ze maar verder. ‘Wilt u nu dan uw moties en het amendement indienen,’ roept de burgemeester een paar zinnen later alweer. ‘Ons amendement is raadsbreed ondersteund,’ legt Oort uit. Met het wijzigingsvoorstel stelt ze voor de concept-RES slechts ‘voor kennisgeving aan te nemen’ in plaats van akkoord te gaan.

 

Voor een document waar juist de raden bij het ontwerp betrokken zouden moeten zijn is dat een behoorlijke uitspraak. Nóg vreemder is dat Oorts moties steevast dezelfde twee argumenten noemen: de ‘constatering’ dat de RES ‘zoals dat nu voorligt niet onze steun kan krijgen’ en de overweging dat ‘een aantal zaken in het document onvoldoende is uitgewerkt.’

Jimme Nordkamp (PvdA) vindt Burgerforum niet constructief. Het verhaal van de fractie is anders dan in de oordeelsvormende vergadering. ‘Dat is niet betrouwbaar,’ oordeelt Nordkamp. ‘We hebben onze moties vorige week woensdag naar alle fracties op de mail gezet,’ zegt Oort, duidelijk gepikeerd. ‘We hebben tot vandaag niets gehoord.’

‘Van uw moties kun je ook geen kaas maken,’ reageert Nordkamp. Vooral de argumentatie ontbreekt erin, vindt hij. ‘Het zijn vodjes,’ zegt hij — al verklaart het niet waarom hij er niet eerder op reageerde. ‘Ik heb gewoon niets met onbetrouwbare politiek.’

‘Mocht Nordkamp ons op onbetrouwbare politiek betrappen, gaan we graag in gesprek,’ antwoordt Oort. ‘Die uitnodiging waardeer ik zeer,’ reageert Nordkamp.

Waarmee de lucht tussen de twee weer wat geklaard lijkt. Voor Oorts moties maakt het niet veel uit. Alleen PvdA’er Nordkamp zal bij een van de moties ‘voor’ stemmen. Het amendement om de gezamenlijke energiestrategie maar voor kennisgeving aan te nemen wordt, met een waslijst van de 11 andere moties wél aangenomen.

Voor een gezamenlijk opgestelde strategie blijft dat tóch een rare conclusie. En daarmee ook de vraag of de 13 andere gemeenten in de Twentse RES-regio de Losser politici nou wél constructief vinden.

Deze column verscheen op 31 maart 2025 bij Binnenlands Bestuur.

Kritisch, onafhankelijk, kennis van zaken, welbespraakt, betrokkenheid, dichtbij en vasthoudend. Met de eigenschappen die Pieter Omtzigt een opmerkelijk Kamerlid maken, ging de redactie van De Gelderlander op zoek naar opvallende raadsleden. Keus genoeg, zegt John Bijl tegen de krant.

Bijl is helemaal niet ontevreden over de raadsleden, ook zijn het niet allemaal types Omtzigt.

‘Er zijn verschillende stijlen om politiek te bedrijven,’ ligt Bijl toe. ‘Omtzigt is een vasthoudende controleur. Maar je hebt ook iemand nodig die inspirerende verhalen vertelt. Denk aan Frits Bolkestein. Dat was een uitstekend Kamerlid, maar volgens mij was hij afgehaakt als hij de toeslagenaffaire moet controleren.’

Om goed politieke te bedrijven heb je juist verschillende rollen nodig. ‘Belangrijk is dat de raad gezamenlijk optrekt. Dat gebeurt niet altijd. De coalitie blijkt soms meer informatie te hebben dan oppositiepartijen.’ De kracht van Omtzigt is ook dat hij het niet alleen wilde doen, vindt Bijl. ‘Hij stelde niet alleen de wantoestanden aan de orde, hij wees ook de rest van de volksvertegenwoordiging op hun verantwoordelijkheid. Het werk van een gemeenteraad is zo goed mogelijk met elkaar van mening verschillen. Maar daarvoor heb je wel allemaal toegang tot dezelfde informatie nodig!’

Pas wanneer raadsleden samen werken komt het belang van een volksvertegenwoording tot z’n recht. Dat zijn drie taken, zegt Bijl. ‘1: Verhalen uit de samenleving in het debat krijgen. 2: Een goede afweging maken. 3: Laten zien hoe dat besluit tot stand is gekomen. Dat laatste zorgt voor legitimiteit. Als je alleen hoort dat een park moet wijken voor woningen, kun je snel boos worden. Maar als een gemeenteraad kan uitleggen waarom die keuze gemaakt wordt, zorgt dat bij burgers op de publieke tribune ook voor begrip.’

‘Veel fracties hebben in de commissie al aangegeven dat dit een hamerstuk kan zijn,’ waarschuwt burgemeester Wendy Verkleij. ‘Wees zuinig met de tijd van de raad.’ Toch zal de raad nog aardig wat woorden wijden aan het verwerven van het politiebureau. De gemeenteraad van Noordwijk is namelijk nog niet klaar met dit onderwerp, maar vooral nog niet met zichzelf.

‘Staat voor u onomstotelijk vast dat de politie eigenaar is van het bureau?’ vraagt Taetske Visser-Danser (Puur) als eerste. Uit documenten blijkt het niet, zegt ze. Visser-Danser denkt dat het te kopen politiepand al van de gemeente ís. Terwijl de gemeente op het punt staat 1,2 miljoen euro voor de aanschaf te reserveren.

‘Die overdracht is in 1993 bij wet geregeld,’ stelt Dick Gutlich (D66). Volgens hem is alleen niet duidelijk of er ook een som geld voor is betaald. ‘Waar leest u in de wet dat het eigendom is overgedragen?’ interrumpeert Visser-Danser. ‘Dat leidden we af uit de raadsstukken,’ zegt Gutlich. ‘Maar het kan ook alleen het recht van opstal zijn,’ pareert Visser-Danser. ‘Ja maar dan zou ook het eigendomsrecht overgedragen moeten zijn,’ komt Gutlich terug. ‘Recht van opstal gaat alleen over de grond.’

‘Het wordt een beetje een juridische discussie,’ merkt ook Gutlich op, om nog maar eens in technische termen uit te leggen waarom hij denkt dat Visser-Danser er naast zit. Waarop deze nog maar eens benadrukt dat de taxatie niet klopt. ‘De prijs is ook niet marktconform,’ gaat Astrid Warmerdam (Doen!) verder. ‘En we willen ook graag weten of ook de grond in 1993 aan de politie is overgedragen.’

‘Als er is betaald dan heeft de bank nog wel die gegevens,’ weet Wim van Haaster (CDA). ‘Het is triest dat je als wethouder met dit voorstel naar de raad wordt gestuurd,’ vindt Peter van Bockhove (Lijst Salman). ‘Ik wil ook nog wel hulp verlenen in het opsporen van de bankgegevens,’ zegt hij. ‘Het is niet belangrijk of er is betaald,’ vindt Jaap de Moor (Bruisend Noordwijk). ‘Geldvorderingen verjaren na vijf jaar.’ Lichtelijk vermoeid vraag ik me af of dit forensisch werk onder de kaderstellende, controlerende of vertegenwoordigende taak van het raadslid moet worden geschaard.

‘We hebben er in de commissies al veel over gesproken en doen dat nu opnieuw,’ verzucht wethouder Sjaak van den Berg. Juristen van de gemeenten én van de politie hebben er ook lang naar gekeken, volgens de wethouder. Ook de bank heeft gezocht. ‘Dat er geen duidelijkheid is over het eigenaarschap, frustreert ons ook.’

‘Maar is de taxatiewaarde dan wel reëel?’ wil Warmerdam nog weten. ‘Als er een professionele taxatie ligt past het niet dat een raadslid dat daar totaal niet voor is opgeleid daar nog vragen bij stelt,’ interrumpeert Michael van Dormolen (VVD). ‘Ik vind het redelijk vervelend dat u mij even neer zet als een dom blondje,’ zegt Warmerdam terug. ‘Dat heb ik niet gezegd,’ vindt Van Dormolen. ‘Het maakt toch wel uit of de grond mee is getaxeerd,’ valt Rommie van Dokkum (PvdA) nog bij. ‘Alle grond onder de stenen is meegetaxeerd,’ legt wethouder Van den Berg uit. ‘De rest is eigendom van de gemeente.’

Maar nóg meer details gaan dit agendapunt sowieso niet meer redden. Sterker, bij elk detail zal de feitenhonger van de raadsleden groter worden — en er steeds een nieuwe stok in zien om het college mee te slaan. Na de stemming blijkt de uitslag dan ook voorspelbaar en heeft dit technisch verhoor vrijwel niets aan het politieke besluit bijgedragen. En is de echte taxatiefout, dat dit debat over de inhoud zou gaan — terwijl de enige gevraagde beslissing wederzijds vertrouwen was.

Deze column verscheen op 31 maart 2025 bij Binnenlands Bestuur.

In de nieuwste tipvideo legt John je uit hoe je het beste op die ene lastige politieke tegenstander reageert. Hij laat zien dat er meer bij komt kijken dan alleen zijn of haar argumenten weerleggen — of zelfs een gevatte een tegenopmerking maken.