De prijs van alles

‘It is oan de rie,’ zegt boargemaster Jeroen Gebben. De gemeenteraad van Tytsjerksteradiel bespreekt vanavond – tweetalig, uiteraard – de uitgangspunten voor het nieuwe rioleringsplan. Opiniërend, wel te verstaan. Dat houdt in dat de raad nu geen besluiten neemt, maar het college iets mee moet geven. Iets wat de raad belangrijk vindt en terug wil zien in de uiteindelijke beleidsvoordracht.

‘We kennen meer wateroverlast door grote buien,’ begint Jantsje van der Veen (ChristenUnie). ‘En een nieuwe ontwikkeling is dat we ook grote periodes van droogte kennen,’ zegt ze. Ze mist het in de nota. Daarnaast wil Van der Veen extra aandacht voor wateroverlast in winkelgebieden. Dan komt het neer op het voorgestelde scenario B, zegt ze. ‘Droeg, skjin en sûn,’ herhaalt ze uit de nota, ‘mar dan wol met in plus op kommunikaasje.’

‘Dank voor de grasmaaier,’ grapt Peter van de Hoef (PvdA). Hij maakt zich ook zorgen over de grote afwisseling van buien en droogte. ‘Ik mis de balans tussen de effecten van de klimaatverandering.’ Van de Hoef’s voorkeur gaat daarom uit naar scenario C. ‘Je zou kunnen denken aan een buffervat om de droogte op te vangen,’ valt Berber van Zandbergen (GroenLinks) hem bij. Ook wat haar betreft mag het beleid wel plussen. ‘We zien het als een investering,’ zegt ze. ‘Overlast kost ook geld.’

Maar van Jan Willem Sietsma hoeft dat plussen niet zo. ‘Droeg, skjin en sûn is genôch,’ vindt hij. ‘We hebben het over een ton verschil per scenario,’ legt hij uit. Hij stelt voor om te beginnen bij scenario B en pas ‘op te schalen’ naar C als het nodig blijkt. Onzin, vindt Freddy de Haan (FNP). ‘Gewoon B en dat kost het — en dan niet daarna even lekker plussen,’ zegt hij.

’Het is net als met een verzekering,’ legt Sjaak Hoekstra (VVD) uit. ‘Kies je de duurste dan heb je de meeste dekking.’ En wat Hoekstra betreft hoeft de duurste optie niet. ‘Kiezen we voor de duurste is het nog een drama,’ denkt hij. ‘Bij zulk extreem weer loopt de boel toch wel onder.’ Scenario A is voor hem genoeg, maar wél met extra aandacht voor de kernen Tytsjerk en Bergum. ‘En de burger heeft zelf ook een verantwoordelijkheid met het inrichten van groen waardoor het water weg kan lopen,’ vindt Hoekstra. ‘Dat is nog maar de vraag,’ interrumpeert Sietsma nog, zonder zelf een antwoord te geven.

‘We zouden hier een integrale business case van moeten maken,’ denkt Erwin Duursma (D66) als laatste. Zo kan je zien wat je bespaart op onderhoudskosten en opruimkosten. ‘Neem dat mee in de berekening.’

Dat klinkt als een oplossing om de nog verregaande dan wel vermeende meningsverschillen over de prioriteit bij kernen of winkelgebieden, eigen verantwoordelijkheid van de burger, enig defaitisme over de gevolgen van klimaatverandering, preventie bij droogte en, ja, dan uiteindelijk ook de kosten. Wellicht. Want doordat het reglement van orde het niet toelaat een debat in tweede termijn te voeren, ontberen de raadsleden de mogelijkheid om op elkaars punten te reageren.

Voor wethouder Tytsy Willemsma is dat geen probleem. ‘Tankewol foar de dúdlike lijn dy der in sat,’ zegt ze. ‘U zat nadrukkelijk op de financiën,’ vindt de wethouder. ‘We gaan scenario B en C uitwerken,’ zegt ze, al vraag ik me écht af of je deze ronde zo mag samenvatten.

We zullen zien. Pas op haar werkkamer kan de wethouder deze ronde aan woordvoeringen samenkneden tot één mening van de raad. Met niet alleen een risico voor cherry picking, zodat ze er alleen uithaalt wat ze zélf belangrijk vindt — al is het maar onderbewust. Maar ook zonder de afweging die juist de volksvertegenwoordiging in een interactiever debat zelf had moeten maken.

Deze column verscheen op 25 november 2019 bij Binnenlands Bestuur.