Provinciebesturen laten steken vallen op lobbytransparantie

Terwijl provincies steeds vaker aan de knoppen zitten bij gevoelige dossiers als stikstof, woningbouw en energie, blijft het toezicht op integriteit achter. Dat blijkt uit onderzoek van de Volkskrant en Open State Foundation. De verschillen zijn groot: slechts drie provincies hebben een recent geactualiseerde gedragscode, en nergens worden afspraken van gedeputeerden met belangenbehartigers actief openbaar gemaakt.

‘Dat nadenken over integriteit moet je stimuleren’, zegt John Bijl, directeur van het Periklesinstituut. ‘Haal het taboe eraf door er aan het begin van een bestuursperiode over te spreken.’

De meeste provincies laten gedeputeerden zelf bepalen of ze kunnen meestemmen bij mogelijke belangenverstrengeling. Slechts een enkele provincie heeft een openbaar register voor geschenken of nevenfuncties. En terwijl bewindspersonen straks wettelijk twee jaar moeten wachten voor ze weer zakelijke contacten mogen hebben met hun ministerie, volstaat in de meeste provincies nog een jaar afkoelperiode – als daar überhaupt afspraken over zijn gemaakt.

Toch wijst Bijl erop dat het verschil niet alleen in regels zit, maar vooral in cultuur. ‘In Flevoland, met slechts negen gemeenten, zitten bestuurders veel dichter op elkaar dan in Zuid-Holland. Ook dat heeft invloed op hoe men met integriteit omgaat.’

De Open State Foundation pleit voor meer landelijke richtlijnen, zodat de verschillen kleiner worden. Kamerleden Laurens Dassen en Pieter Omtzigt hebben daartoe al voorstellen gedaan. Maar wie denkt dat regels alleen voldoende zijn, vergist zich. ‘Het aanscherpen van de regels zal niet veel meer uithalen’, aldus Bijl. ‘Risico’s ontstaan als mensen niet over integriteit hebben nagedacht.’

Provinciale Staten moeten daarom een gesprek blijven voeren. Bijvoorbeeld bij de installatie van een nieuw college. Integriteit is geen checkbox op een formulier, maar een gedeelde verantwoordelijkheid. Provincies zijn gebaat bij afspraken over transparantie, en bij bestuurders die zich rekenschap geven van hun publieke rol – en wie daar allemaal op in probeert te spelen.