‘Als je minister bent, moet je je mond houden’

‘Dan hoor je gewoon je mond te houden’, reageert John Bijl, directeur van het Periklesinstituut. ‘Als je als minister het regeringsbeleid niet kunt verdedigen, dan moet je opstappen. Punt.’ Bijl wijst op de staatsrechtelijke verwarring die ontstaat wanneer bewindspersonen campagnevoeren tegen hun eigen afspraken. ‘Dat is niet alleen verwarrend voor de kiezer, maar ook voor het parlement. Want wie spreek je dan nog aan op dat beleid?’

Bijl wijst erop dat Mona Keijzer ontslagen werd toen ze zich uitsprak tegen het coronabeleid van dit kabinet. ‘Hoestra had net zo goed ontslagen moeten worden,’ zegt Bijl. ‘Want je kunt niet én aan het stuur zitten én tegelijkertijd zeggen dat je het roer niet vertrouwt.’

Volgens Bijl is het geen incident, maar een terugkerend patroon: politici die zich bedienen van retoriek om het eigen gezicht te redden, ten koste van het gezag van de instituties. ‘Je hoeft het beleid niet perfect te vinden, maar wie lid is van het kabinet, moet het wel gezamenlijk verdedigen. Anders ondermijn je het hele idee van collectieve verantwoordelijkheid.’

Toch wil Bijl optimistisch blijven: ‘We moeten niet doen alsof het politieke systeem zelf failliet is. Maar het vraagt wél om politici die hun rol serieus nemen – en bereid zijn om het vertrouwen dat zij vragen, ook waar te maken.’

De politieke chaos in Den Haag raakt niet alleen de onderlinge verhoudingen binnen het kabinet, maar ook die met de decentrale overheden. ‘Gemeenten vragen om een duurzame oplossing voor asielzoekerscentra. Die komt er maar niet’, aldus John Bijl. Ook provincies voelen zich onvoldoende serieus genomen in hun inzet voor stikstofbeleid. Volgens Bijl is het vertrouwen in het kabinet daarmee ernstig beschadigd: ‘Dat vertrouwen groeit ook niet zomaar terug. Kom eerst maar eens met fatsoenlijke regels, fatsoenlijke financiering en fatsoenlijke mogelijkheden. Dan praten we daarna wel verder over vertrouwen.’