Landelijke kopstukken stuwen lokale campagnes — of ondergraven ze die juist?

Zodra de gemeenteraadsverkiezingen in zicht komen, trekt Den Haag de provincie in. Ministers en partijleiders stappen op de campagnekar om zich te laten fotograferen met lokale kandidaten. Geert Wilders eet een frietje in Venlo, Thierry Baudet beklimt het theaterpodium, Rob Jetten staat in Maastricht, Lilianne Ploumen verschijnt in Heerlen met Frans Timmermans aan haar zijde. Hun boodschap? Stem lokaal, maar vergeet vooral Den Haag niet.

Voor sommige lokale partijen is die Haagse steun een doorn in het oog. Zeker als landelijke thema’s – zoals de coronamaatregelen, het pensioenstelsel of de gekozen burgemeester – worden ingezet om stemmen te trekken. ‘Je informeert de kiezer onjuist door te suggereren dat een gemeenteraad daarover gaat’, zegt John Bijl, directeur van het Periklesinstituut. ‘Zolang het om steun aan lokale kandidaten gaat, is er niks aan de hand. Maar als het draait om het Haagse kopstuk dat vier folders uitdeelt en alle aandacht opeist, gaat het mis.’

Volgens Bijl dragen media daar onbedoeld aan bij: ‘Ze komen pas opdagen als er een landelijke politicus verschijnt, terwijl ze bij een lokale bijeenkomst vaak wegblijven.’

Dat landelijke politiek ook een lokale stemkeuze beïnvloedt, valt volgens hem mee. ‘Slechts vijftien procent van de kiezers laat zich er vooral door leiden. En voor wie bijvoorbeeld door een nieuw landelijk partijlabel getriggerd wordt om lokaal het programma te bekijken, is dat nog altijd een inhoudelijke overweging.’ Wat wél schadelijk is: Haagse vertraging en politieke impasses. ‘Zo’n eindeloos durende kabinetsformatie schaadt het vertrouwen in de hele politiek, óók lokaal.’

Toch is de tegenstelling tussen lokaal en landelijk niet altijd terecht, waarschuwt politicoloog André Krouwel (KiesKompas). Gemeenten voeren landelijk beleid uit, van coronahandhaving tot energietransitie. En landelijke kandidaten zijn ook gewoon inwoners van de gemeente. ‘Doe niet alsof lokale problematiek volledig losstaat van het grotere plaatje.’

Maar zelfs wie zich niet stoort aan Haagse hulp, is het erover eens dat de uitslag van de raadsverkiezingen niet moet worden gebruikt als barometer voor Den Haag. ‘Dat is appels met paperclips vergelijken’, aldus Bijl. ‘Je meet iets heel anders.’ Krouwel noemt het hooguit een signaal. ‘Maar een directe vertaling is misplaatst.’

De les? Gemeenteraadsverkiezingen zijn geen bijlage van de landelijke politiek. Ze verdienen hun eigen toon, hun eigen debat – en vooral: hun eigen legitimiteit.