‘Rijk moet gemeenteraad Zeewolde ondersteunen’

‘Gemeenteraadsleden in Zeewolde worden geacht hun werk in act tot tien uur per week te doen,’ zegt Bijl. ‘Facebook komt met een leger accountants en advocaten. Dat is niet te doen.’

De gemeenteraad zou zelf ondersteuning kunnen organiseren, bijvoorbeeld door zelf adviseurs in te schakelen. ‘Maar dat gaat van de toch al krappe gemeentelijke begroting af,’ legt Bijl uit. Hij vindt dat het Rijk meer verantwoordelijkheid moet nemen. Bijvoorbeeld door de Zeewoldse raad te ondersteunen. ‘Dit project heeft bovenregionale consequenties, dus het Rijk hoort er bij betrokken te zijn.’

Daarnaast kan het besluit van Zeewolde een landelijk precedent scheppen. Dan is er wetgeving nodig, vindt Bijl. ‘En die wordt gemaakt door regering en parlement, daar zou je de raad van Zeewolde niet mee in moeten zepen,’ vindt Bijl.

In een fysieke vergadering gebeurt er altijd wel wat. Als de wethouder schuifelt op z’n stoel kan dat betekenen dat hij of zij zich ongemakkelijk voelt worden bij jouw verhaal. Omdat je betoog werkt. Of mensen die geamuseerd rechtop gaan zitten bij jouw one-liner.

In een virtuele vergadering heb je die directe feedback niet. Het is veel moeilijker mensen te raken met je betoog. Toch kan het, je zult wel rekening moeten houden met een paar essentiële aspecten van het virtueel betogen. In deze tipvideo bespreekt Victor er drie.

 

 

Na de verkiezingen heeft de raad als eerste een prominente taak op tafel: het benoemen van de nieuwe wethouders. Pas daarna is het gemeentebestuur compleet en kan de bestuursperiode echt beginnen. Hoe doe je dat?

In de bijeenkomst Hoe vorm je een college gaven onderzoeker Lianne van Kalken van de Erasmus universiteit en John Bijl van het Periklesinstituut tips. Raadsgriffier Ruurd Palstra deelde zijn ervaringen van deze bestuursperiode. Zijn gemeenteraad was een van de 57 gemeenten die deze periodieke met een zogeheten raadsakkoord werkte.

‘Het verbaast ons dat veel gemeente een andere bestuurscultuur wensen maar weinig afspreken over hoe dat er dan uit moet zien,’ zegt Van Kalken. Terwijl juist in de formatie-periode de bestuurscultuur het meest kneedbaar is, meent Bijl. ‘Wil je als raad een wethouder die met een kant-en-klaar doorwrocht voorstel voor een akkoord naar de raad komt omdat dat nu eenmaal wettelijk moet? Of heb je liever een wethouder die zegt: Ik heb begrepen dat u het belangrijk vindt om het over de bereikbaarheid van het centrum te hebben. Wat vindt u zelf?’

Tijdens de formatie liggen er steeds twee zaken op tafel. Wat wil je bereiken? En wie moet dat uitvoeren? Volgens Bijl gaat er een vraag aan vooraf: wat wil de raad zelf? Juist die vraag stelt de raad maar weinig. ‘Dan delegeer je eigenlijk de bestuurscultuur naar het college, en dat is niet waar de keizer je voor heeft gekozen,’ zegt Bijl.

De gemeenteraad van Velsen zette deze onderwerpen wél op de agenda. Min-of-meer onbewust, want doordat de raad werkte met een raadsakkoord werden deze thema’s vanzelf op de agenda gezet. ‘Het raadsakkoord ging uiteindelijk meer over de thema’s waarover overeenstemming was, dan over de verhouding tussen raad en college en over de participatie,’ legt Palstra uit.

Van Kalken deed uitgebreid onderzoek naar het werken met raadsakkoorden. ‘Wisselende meerderheden kunnen ook meer mogelijkheden geven om te profileren en verschillen kunnen meer ruimte krijgen omdat je niet vastgeklonken zit aan een coalitieakkoord.’ Bijl begeleidde met het Periklesinstituut meerdere evaluaties van werken met raadsakkoorden. ‘Een raadsbreedakkoord is een goede reden om de bestuurscultuur eens effectief en in al haar aspecten op tafel te krijgen. En er echt wat aan te doen.’

Lees het hele verslag van de bijeenkomst hier.

Met genoegen presenteert de jury, De jury, bestaande uit Jan-Roelof  Visser (RTV Rijnmond), Ewoud Kieviet (NOS), Eeva Liukku (Vers Beton) en Peter Groenendijk (AD Rotterdams Dagblad), drie genomineerden voor de Beste Politicus van Rotterdam.

Jeroen Postma speelde volgens de jury een belangrijke rol in twee cruciale dossiers: Feyenoord City en de nieuwe oeververbinding. Waarbij hij – ondanks de beperkte tijd die raadsleden hebben – opviel door zijn indrukwekkende dossierkennis. Dieke van Groningen zette zich in om de gevolgen van de coronacrisis voor de Rotterdamse horeca te beperken, en zag ook scherp toe op de uitvoering van die hulp. Tjalling Vonk wist met zijn opvallend rustige stijl belangrijke resultaten te boeken op voor hem belangrijke dossiers, zoals hulp aan Oost-Europese daklozen en kwetsbare gezinnen.

De titel Beste politicus van Rotterdam wordt jaarlijks uitgereikt door een jury van de Rotterdamse parlementaire pers. De prijsuitreiking is een initiatief van het Periklesinstituut en stichting Lokaal en wordt met medewerking van Arminius georganiseerd.

De bekendmaking vindt dit jaar plaats op dinsdag 14 december, om 14.30 in Arminius. In het programma wordt dan teruggeblikt op het politieke jaar en staan de de aanwezige juryleden ook stil bij hún politieke nieuwsmoment van het afgelopen jaar en spelen we De Grote Ken Je Stad Quiz.

Voor meer informatie over het programma, kaarten reserveren, of de livestream volgen, klik hier.
Eerdere winnaars waren ondermeer Hugo de Jonge (2014), Nourdin El Ouali (2015), Vincent Karremans (2018) en Gerben Vreugdenhil (2019). Vorig jaar nam Ruud van der Velden de prijs in ontvangst.

‘Woorden als coalitie en oppositie komen helemaal niet in de wetboeken voor. De Gemeentewet stelt enkel dat de raad de wethouders benoemt. Wat wethouders precies moeten kunnen, ligt ook niet vast,’ vertelt Bijl. Hij was spreker op een door de Vereniging van Noord-Hollandse Gemeenten. Van Kalken merkte dat deze periode vaker naar een andere manier van formeren werd gezocht dan een traditionele, programmatische coalitie.

De afgelopen maanden werkte Bijl met meerdere gemeenten aan de evaluatie van de bestuursperiode. Meedere daarvan werkte met een raadsbreed akkoord. ‘Zo’n akkoord is meer dan een set afspraken waar je het over eens bent. Het is vooral een stuk wat de rolverdeling en bestuurscultuur naar bovenaan de agenda haalt,’ concludeert Bijl. ‘Het verbaast ons dat veel gemeente een andere bestuurscultuur wensen maar weinig afspreken over hoe dat er dan uit moet zien,’ zegt Van Kalken.

Volgens Bijl bepaalt de manier waarop je dat debat wilt gaan voeren, uiteindelijk je bestuurscultuur. Hoe gaat
de raad om met meningsverschillen? Hoe organiseert de raad zijn eigen besluitvormingsproces? ‘Als de raad dergelijke vragen beantwoordt, wordt ook duidelijk wat jij verwacht van het college. Dan weet je ook welk type informateur je zoekt. En worden ook de contouren van het gewenste type wethouder duidelijk.’

In minder dan vijf maanden staat de kiezer in het stemhokje. Een week later wordt de nieuwe raad geïnstalleerd en m het hij gaan nadenken over hoe de bestuursperiode wil zien. Wat gaan we doen? Waar moet de raad het debat nog over voeren? Wat verwachten we daarin van het college van wethouders en burgemeesters? En: wie zijn dan de meest geschikte personen om die wethouderplaatsen te vullen? Wat verwachten we van hén — en wat kunnen zij van de raad verwachten?

Het nadenken over de inrichting van de samenwerking in de nieuwe bestuursperiode is ongetwijfeld al begonnen.
Hoe hebt u het samenspel binnen de raad en tussen raad en college in de afgelopen jaren ervaren? Welke lessen zijn er voor de nieuwe bestuursperiode. Welke mogelijkheden staan u ten dienste: soorten akkoorden, programma’s. Wat zijn ervaringen in andere gemeenten? En wat zijn voorwaarden en aandachtspunten voor succes. En: hoe wilt u het proces van coalitievorming inrichten.

In een interactieve online-bijeenkomst gaat u in gesprek met elkaar en met:

• Lianne van Kalken (docent en onderzoeker Staatsrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, doet promotieonderzoek naar ‘Raadsakkoorden’)
• John Bijl (directeur Periklesinstituut)
• Ruurd Palstra (raadgriffier van Velsen)

Henriette de Vos (gemeentesecretaris en algemeen directeur Heemstede leidt het gesprek. Meer informatie over de bijeenkomst vindt u hier op de webpagina van de VNHG.

Het Handboek Virtueel Vergaderen voor volksvertegenwoordigersAan het begin van lock-down vorig jaar stelde John Bijl en Victor Vlam op verzoek van VNG, BZK en de beroepsverengingen het Handboek virtueel vergaderen samen. Veel volksvertegenwoordigers vertelden ons al veel baat te hebben gehad bij de tips om de politieke besluitvorming beter te maken. Inmiddels hielpen we ook tientallen gemeenteraden met onze trainingen, bijeenkomsten voor voorzitters en bijvoorbeeld voor zorgen dat het reglement van orde paste bij de virtuele vergaderingen.

Nu met de nieuwe maatregelen weer heel veel raden besluiten om in veilige virtuele omgeving te vergaderen, schreef het Periklesinstituut nieuwe tip, gebaseerd op de vragen die we van raadsleden- en Statenleden kregen, en onze eigen ervaringen en observaties.

Net zoals het Handboek zijn de tips voor iedereen te downloaden in de bibliotheek van het Periklesinstituut.

‘Een burgemeester staat boven de partijen en is verantwoordelijk voor het organiseren van de politieke besluitvorming, niet voor het voeren ervan,’ vindt Bijl. Zeker de komende weken, waar burgemeester Walraven bijvoorbeeld de coronamaatrdegelen moet handhaven, kan het ambt in een politieke discussie terecht komen. ‘Je moet als burgemeester ten allen tijde terughoudend zijn om jouw politieke affiliatie te laten zien,’ vind Bijl.

Daarnaast verwacht Bijl wat hij noemt ‘vals gezag’. ‘Hij heeft zaken die boven de politiek staan in goede banen geleid. Zulk gezag blijft aan een persoon kleven. Of hij nou raadslid of wethouder wordt, hij zal altijd spreken met het gezag van een voormalig burgemeester.’

Bijl pleit voor een afkoelingsperiode van burgemeestersposten. ‘Juist dat mensen die een dergelijk gezag boven de partijen hadden, behoefte hebben aan een afkoelingsperiode. Hier geldt wat mij betreft hetzelfde als bij lobbyist worden door Kamerleden of bewindslieden.’

In een virtuele vergadering moet je zelf bepalen hoe mensen je zien. Je bet er zelf verantwoordelijk voor hoe je in beeld komt. Maar uiteraard is de competentie cameraregie geen natuurlijke vereiste voor het raadslidmaatschap. In deze tipvideo laten we je zien wat het eerste is waar je op moet letten.

 

 

Na de komende gemeenteraadsverkiezingen zal het onderwerp bestuurscultuur nog wel op de agenda blijven. Tijdens zijn bijdrage op het mini-congres De Raad op Zaterdag van VNG en de Nederlandse Vereniging van Raadsleden sprak John Bijl over het onderwerp.

‘Om macht te houden, moet de raad zélf beter worden in het organiseren van tegenmacht,’ sprak Bijl. Hij gaf de raden drie tips voor op het to-do-lijstje bij aanvang van de volgende bestuursperiode. De tips zijn ook als PDF beschikbaar.

De tips zijn hier te downloaden.